Sosyal anksiyete, diğer insanlarla etkileşimi içeren toplumsal durumlarda ortaya çıkan kaygı bozukluğudur. Rahatsızlık diğer insanlar tarafından olumsuz değerlendirilme ve küçük düşme korkusundan kaynaklanır. Sosyal anksiyete bozukluğu, toplumda yaygın olarak görülen bir sorundur. Kişinin yaşamının pek çok alanında kaygı ve korkuya neden olarak hayat kalitesini olumsuz yönde etkiler.
Tanı Kriterleri-DSM 5
A. Kişi, başkalarınca değerlendirilebilecek olduğu bir ya da birden çok toplumsal durumda belirgin bir korku ya da anksiyete yaşar.
B. Kişi, olumsuz olarak değerlendirilebilecek bir şekilde davranmaktan ya da anksiyete duyduğuna ilişkin belirtiler göstermekten korkar.
C. Söz konusu toplumsal durumlar, neredeyse her zaman, korku ya da anksiyete doğurur.
D. Söz konusu toplumsal durumlardan kaçınılır ya da yoğun bir korku ya da anksiyete ile bunlara katlanılır
E. Duyulan korku ya da anksiyete, söz konusu toplumsal ortamlarda çekinilen durum ve toplumsal-kültürel bağlama göre orantısızdır.
F. Korku, anksiyete ya da kaçınma sürekli bir durumdur, 6 ay veya daha uzun sürer.
G. Korku, anksiyete ya da kaçınma klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında düşmeye neden olur.
Sosyal ortamda dikkat zihne (düşüncelere) yönelir. Kaygı hissedilir • Fiziksel belirtiler çıkar
• Kaygı duyulan durumdan abartılı kaçınmalar olur ve tedavi edilmezse bu bir döngüye döner.
• Kaçınmaları ve şiddetini öğrenmek için: Psikolojik Testler sayfamızdaki Liebowitz Sosyal Kaygı Ölçeğini tıklayıp kendinizi test edebilirsiniz.
• Sosyal fobik bir ortama girdiğinde önceki deneyimleri devreye girer. Olumsuz otomatik düşünceler konuşmaya başlar «Söylediklerimi saçma bulacaklar» «Sıkıcıyım» «Küçük düşeceğim» «Beni sevmiyorlar» «Yetersiz olduğumu düşünecekler» «Kontrolümü kaybedeceğim…
• Abartılı yüksek standartlar. Kişi, olumlu izlenim bırakmak ister fakat zihni buna izin vermez. Her seferinde birçok insan üzerinde %100 olumlu izlenim bırakamadığını anlar ve performansla ilgili Yüksek Kriterler taşıyan temel İnançlara sahiptir. «Hep güçlü görünmeliyim» «Zeki görünmeliyim ve akıcı konuşmalıyım» «Her zaman ilgi çekici şeyler söylemeliyim» «O kadar mükemmel bir konuşma yapmalıyım ki herkes dinlemeli gibi ara inançlara sahiptir.
Korkutucu sonuçları engellemek güvenli arama davranışı sergilerler. Sonucun korkutucu olmadığının kanıtlanmasını engeller • Sosyal olarak geri çekilmeye ve bu yüzden diğerlerinin dikkatini çekmeye neden olur
Koltuk altım terleyecek-----Görünmesin diye ceket giyer------terleme daha da artar---Terlediğimi fark edecekler»
Kendisi bedeni ve zihni ile o kadar meşgul ki dışarıdan gelen uyaranları doğru algılayamıyor • Olumlu bir izlenim bırakamıyor, bıraksa da o mesajı alamıyor. Çünkü o sırada «kızardım mı? terledim mi?» diye düşünüyor.
SAB’de kabul görme ihtiyacı var
Sosyal Anksiyete Bozukluğu Fiziksel Belirtiler
• Çarpıntı, Titreme, Terleme, Kaslarda Gerginlik, Midede Rahatsızlık Boğazda Kuruma, Sıcaklık/soğuk basması, Kafada basınç
Sosyal Anksiyetinin Psikolojik Belirtileri
• Girilecek sosyal durum ile ilgili günler, haftalar, hatta aylar öncesinden aşırı düzeyde endişelenmek
- Özellikle tanımadığınız insanlar tarafından izlenme ve yargılanma korkusu
- Her gün bulunulan topluluklarda bile aşırı telaşlanma ve kaygılanma
- Kendinizi utandıracak ya da aşağılayacak tarzda davranışlar sergilemekten korkmak
- Başkalarının sizin tedirgin olduğunuzu farketmesinden korkmak
- Yaşamını olumsuz yönde etkileyecek derecede sosyal ortamlardan kaçınmak
Sosyal Anksiyete Bozukluğu Epidemiyoloji
• Kadınlarda erkeklerden 2 kat fazla görülüyor (%2.3, %1.1), başvuru E>K
• %5 Ergenlikte başlar, yaş arttıkça yaygınlık azalır
• Başlangıç yaşı 13-24, • Başvuru yaşı 30
• Ailede SAB olan kişilerde SAB görülme olasılığı %15 daha fazla
Sosyal Anksiyete Bozukluğu Risk Faktörleri
• Ergenlik • İşsizlik• Eğitim düzeyinin düşük olması• Gelirin düşük olması • Ebeveyn ile yaşama • Çocukluk çağı ihmal ve istismarı • Ailede ruhsal hastalık olması •Davranışsal olarak engellenmiş çocuk olma
TEDAVİ
Diğerlerinin ne yaptığını ya da ne söylediğini takip etmekte zorlanıyor musun? • Nasıl göründüğüne dair bir imajın var mı? • Belirtilerini saklamaya çalıştığında nasıl göründüğünü düşünüyorsun?
AİLE TEDAVİSİ
Girişimciliği özendirme/ kaygıyı söndürme stratejileri ‘Ebeveynin duygusal ve kaygılı tepkilerini değerlendirme İletişim ve problem çözme, Ebeveyn eğitimi
GRUP TERAPISI
Akran desteğini oluşturma ‘Modelleme
Pekiştirici firsatlar Normalizasyon
Kaynakları paylaşma ‘Yardım etme davranışları
İLAÇ TEDAVİLERİ
SSRI: Etkinliklerine dair deliller yanı sıra güvenli ve iyi tolere edilen ilaçlardır.
Bilişsel Davranışçı Terapi
1. Kişiye özel bir model oluşturma
• Sorunu tanımlama • Amaç Belirleme
• Amacı pozitife oturtma • Mini formülasyon
2. Güvenlik arama davranışlarını devre dışı bırakma
3. Video-ses kayıt cihazı ile geri bildirim oluşturma
4. Exposure+Attention-shift
5. Sosyal ortamda davranış deneyleri yaptırma
6. Beklenti anksiyetesi ve benlik imajı ile çalışma
7. Gerçeğe uygun bir benlik imajı oluşturma (Sonrasında, ilk baştaki benlik imajı ile çalışıma)
8. Varsayımlarla çalışma
9. Şema yaratan olaylarla çalışma
Sosyal Beceri Eğitimi
• Kendini tanıtma, • Konuşma sırasında uygun başlık bulma
• Aktif dinleme • Empati • Sosyal aktivite başlatma • Arkadaşlık başlatma ve koruma
• Fikir ayrılığını belirtme • Kendini açıklama • Topluluğa konuşma
Sosyal anksiyetiyi ele alan filmler
KAYNAKÇA
1. DSM-V Kitabı
2. Anormal Psikoloji Kitabı
2. Öztürk, O. (1997) .Ruh sağlığı ve Bozuklukları. 7. basım Hek. Birl.Yay. Ankara