KOAH Hakkında Bilmeniz Gerekenler

KOAH'ın Açılımı

KOAH, “Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı” anlamına gelir. Öncelikle, hastalığın adındaki terimleri tek tek ele alalım. “Kronik” kelimesi, belirti ve bulguların ortaya çıkması için bir bekleme süresi gerektiren, birçok sebebe bağlı olarak gelişen ve kesin tedavisi bulunmayan uzun süreli hastalıkları tanımlar. “Obstrüktif” terimi ise, tıkanıklık anlamına gelir ve akciğer havayollarındaki tıkanmayı ifade eder. Bu tanımlamalara bakarak KOAH, bronş veya alveol anormalliklerinden kaynaklanan, nefes darlığı, öksürük ve balgam gibi sürekli solunum semptomlarıyla karakterize edilen, genellikle ilerleyen hava yolu tıkanıklığı ile giden bir durumdur. Hastalığın nedenleri ortadan kaldırılmaz veya tedavi edilmezse, hastalık gizlice ilerlemeye devam eder. KOAH, toplumda 40 yaş üzerindeki her beş kişiden birinde görülmektedir ve yılda yaklaşık 3 milyon ölümle sonuçlanmaktadır. Günümüzde dünya genelinde üçüncü en yaygın ölüm nedeni olan KOAH, tüm ölümlerin %5.5'inden sorumludur.

KOAH Neden Olur?

Hastalığın en önemli nedeni sigara bağımlılığıdır. Bunun yanı sıra, bazı genetik ve çevresel faktörler de KOAH'ın gelişiminde etkili olmaktadır. Sigaraya başlama yaşı, dumanın yoğunluğu ve günlük içilen miktar, hastalığın gelişimini etkiler. Ayrıca, sigara dumanına pasif maruziyet, mesleki kimyasal ve toz maruziyeti, odun ve biyoyakıt dumanı da KOAH'a yol açabilir. Genellikle yaklaşık 20 yıl boyunca günde bir paket sigara içilmesinin ardından belirtiler ortaya çıkmaya başlar; eğer içilen miktar bir paketten fazlaysa, hastalık daha erken gelişebilir. Ülkemizde 20 yaş üstü bireylerin yarısı sigara içmektedir, bu nedenle KOAH önemli bir halk sağlığı sorunu oluşturmaktadır. Sigara dumanı ve diğer zararlı kimyasallar, havayolları ve alveolleri etkileyerek, zamanla bu yapıları bozar. Sonuç olarak, havayollarında iltihaplanma ve tıkanıklık (obstrüktif bronşit) ile hava keseciklerinin hasarı (amfizem) meydana gelir. Bu harabiyet, akciğerin elastikiyetini azaltır, kanın oksijen alımını düşürür ve vücut oksijensiz kaldıkça işleyişi bozulur. Oluşan hasar sigara bırakıldığında bile tam olarak iyileşmez, ancak sigara içilmeye devam edilirse ilerlemeye devam eder.

KOAH Risk Faktörleri

• Sigara içimi: En belirgin risk faktörüdür.
• Pasif Sigara İçiciliği: Sigara içmeyenlerin, özellikle çocukların sigara dumanına maruz kalması ileride astım ve KOAH gibi solunum sorunlarına yol açabilir.
• Mesleki Maruziyet: Maden, metal, odun, kağıt, çimento ve tekstil işçilerinde toz, duman ve gazlara maruz kalmak KOAH gelişimini artırır.
• İç Ortam Hava Kirliliği: Özellikle sigara içmeyen kadınlarda, ısınma veya yemek pişirme amacıyla çalı veya tezek yakmak KOAH'a neden olabilir.
• Hava Kirliliği: Şehirlerdeki hava kirliliği, KOAH'ın ortaya çıkmasına ve alevlenmesine sebep olur.
• Cinsiyet: Önceleri erkeklerde daha yaygın olan KOAH, kadınlarda sigara içiminin artmasıyla hızla yayılmaktadır.
• Genetik Faktörler: Alfa-1 antitripsin eksikliği, KOAH'a yol açabilen tek kalıtsal bozukluktur.
• Sosyoekonomik Durum: Düşük gelir düzeyine sahip bireylerde akciğer fonksiyonları daha düşük olduğundan, KOAH gelişimi hızlı olur.
• Diyete Bağlı Faktörler: A, C, E vitamini eksiklikleri ve alkol kullanımı KOAH riskini artırabilir.

KOAH Belirtileri

KOAH'da en yaygın belirtiler nefes darlığı, öksürük ve balgam çıkarma şeklindedir. Özellikle öksürük ve balgam, sigara içenler tarafından normal olarak karşılandığı için hastalar genellikle doktora başvurmazlar. Bu durum, hastalığın sinsi bir şekilde ilerlemesine neden olur. Günlük yaşamını fiziksel kapasitesine göre düzenleyen kişiler, nefes darlığını fark etmeyebilir. KOAH ilerledikçe hastalar, günlük aktivitelerini azaltmaya başlar ve yaşam kaliteleri düşer. Sigaranın zararları günümüzde oldukça net bir şekilde bilinmektedir. Ancak, bağımlılık nedeniyle birçok kişi bu konuda uyarı almak istemez. Eğer sigara içiyorsanız veya geçmişte içtiyseniz, 40 yaşın üzerindeyseniz ve öksürük, balgam çıkarma ya da nefes darlığı gibi şikayetleriniz varsa, mutlaka bir göğüs hastalıkları uzmanına muayene olmalısınız.

KOAH Tanısı ve Tedavisi

KOAH Nasıl Teşhis Edilir?

KOAH, ilerleyici ve geri dönüşü olmayan bir hastalık olduğundan, erken tanı hastalığın ilerlemesini engelleyebilir. Öksürük, balgam ve nefes darlığı gibi belirtiler genellikle başlangıç dönemlerinde önemsenmez, bu nedenle hastalar çoğunlukla hastalığın ilerlemiş evrelerinde başvurur. Tanı için solunum fonksiyon testi kullanılır; bu testle havayolu tıkanıklığı olup olmadığı belirlenir. Eğer geri dönüşü olmayan bir tıkanıklık tespit edilirse, KOAH tanısı konabilir. Hastalığın ağırlığı da bu test ve belirtilerin şiddetine göre belirlenir.

KOAH Nasıl Tedavi Edilir?

KOAH tedavisi, hastalığın tamamen ortadan kaldırılması amacıyla değil, belirtileri kontrol etmek ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak içindir. Tedavinin en önemli unsuru sigara bırakmaktır. Ayrıca hava kirliliği olan ortamlardan uzak durmak da önemlidir. Hastaların semptomları ve KOAH nedeniyle atak geçirme durumları göz önünde bulundurularak düzenli bir ilaç tedavisi planlanır. Kullanılan ilaçların çoğu solunum yoluyla alınan inhalerlerdir ve bu ilaçlar akciğerlere doğrudan etki ettiğinden yan etkileri azdır. İlaçların doğru kullanımı için doktorunuz size gerekli bilgileri verecektir. Fiziksel aktivite de KOAH hastaları için gereklidir; haftada en az 2 saat yürüyüş yapan hastaların hastane başvuruları ve ölüm oranları düşmektedir. Ayrıca, nefes egzersizleri de nefes darlığı semptomlarını azaltmaya yardımcı olabilir. Ciddi KOAH'ı olan ve oksijen seviyeleri düşük olan hastalara evde oksijen tedavisi önerilebilir. Bu tedavi, oksijen konsantratörü adı verilen cihazlarla yapılır. Uzun süreli oksijen ihtiyacı olan hastalar, belirli kurallara uymalıdır.