Fahrenheit 451

İşine sımsıkı sarılan Guy Montag iş yerinde başarılı bir itfaiyeci iken Clarisse adında 17 yaşında bir kızla tanıştıktan sonra hayatını sorgulamaya başlar. Montag daha önce hiç sorgulamadığını çevresinden ne verilirse onu aldığını, araştırma yapmadığını fark eder. Yüzbaşı ile konuşurken düşünmeye ve sorgulamaya başlayan Montag, Clarisse McClellan’ın sorduğu ‘İtfaiyeciler yangınları besleyip büyütmek yerine engellemiyor muydu?’ sorusu istemsizce ağzından çıkması bulunduğu iş yerindeki rolünden rahatsızlık duymaya başladığını ve rol çatışması yaşadığını gösterir. Rolün gerektirdiği davranışlar, hem rolün kendisinden hem bireyin kişiliğinden etkilenir. Kişinin davranış tarzı, rolünden beklenen davranış örüntüsü ile uyum içinde olmayabilir. Bu tutarsızlık rol çatışmasını oluşturur. İhbar üzerine gittikleri evde kitap yakma sırasında kadının kendini kitaplarla beraber yakması zaten sorgulamaya başlamış olan Montag’ın iş yerinden soğumasına neden olmuş ve işi sevmemeye, işten kaçmaya çalışmıştır. Motivasyonunu kaybetmiş itfaiye görevi ile ilgili isteksizlik başlamıştı. Motivasyon da bulunan kapsam kuramlarında belirtildiği üzere odak noktasında kayma meydana gelmiş bireysel gereksinimleri değişmiş, yakma işlemini çok severek yaparken fizyolojik ve psikolojik olarak kendisini tatmin etmediğini fark etmiş ve artık yakma işlemi onun için itici bir hal almıştır. Montag artık ihtiyacı olan şeyin yakma görevi olmadığını düşünmeye başlamış İhtiyaçların özellikleri konusunda belirtildiği gibi, bir uyaran veya kişinin deneyimlediği bir obje tarafından aktive olan içsel özelliklerdir. Kişi, aktive olan ihtiyacı karşılama yönünde davranış sergiler. Montag da ihtiyacı olan sorgulama-düşünme aşamasına geçip içsel ihtiyacının peşine düşmeye karar vermiştir. E.R.G. teorisinde bulunan var olma ihtiyacı fizyolojik ve güvenlik ihtiyaçlarını düşünmeye başlamış, ilişki kurma ihtiyacı sevilme ve ait olma ihtiyacı üzerinde durmuş, gelişme ihtiyacında ise hem saygınlık hem de kendini gerçekleştirme ihtiyacını karşılamak adına adımlar atmaya yönelmiş. ‘En son ne zaman gerçekten rahatsız oldun?’ sorusu varoluşunu sorgulamaya başladığının önemli göstergelerinden birisi.

Kitaplara ilgi duyduğunu eşi Mildred ile paylaşması bu konuda eşi ile tartışması ve hatta komşularının yanında kitaptan şiir okuması örgütsel çatışma içerisine alabileceğimiz bir durumdur. Burada açıklama yapmak gerekirse evet Mildred ile iş yerinden herhangi bir bağı yok sadece beraber yaşadığı eşi ancak gerek Mildred’in ilaçlar kullanması gerekse yasaklara aşırı derece bağlanması adeta bir itfaiye görevlisi gibi kitapları yakmak istemesi, evinde istememesi ve en nihayetinde Montag’ı ihbar etmesi onu endüstri kategorisine almamız için yeterli nedeni barındırıyor bizler için. Aslında sadece Mildred de değil genel olarak insanlar hipnotize olmuş gibi yasaklara görevliler gibi aşırı tepki vermeleri toplumda bulunan sorgulama yeteneğinin bittiğini göstermiştir. Montag’ın eşine ısrarla ‘nerede ve ne zaman tanıştık?’ sorusuna ikisinin de cevap verememesi içinde bulundukları teknolojinin onları hiç düşünmeye itmediğini, sorgulama yapmadan mutlu olarak yaşadıklarını düşünerek hayatlarına devam ettiklerinin göstergesi. ‘En son ne zaman rahatsız edildik?’ sorusu içerisinde büyük anlam taşıyordu Montag için. Çünkü hipnotize edilmiş, eline ne verilirse onunla mutlu olmaya alışılmış hepsinden önemlisi kitap gibi insanı okudukça düşünmeye iten bir nesneden neden ayrı kaldığını sorgulamaya başlamıştı.

Yüzbaşı Beatty'nin Rolü

Yüzbaşı Beatty in Guy Montag da değişiklik olduğunu fark etmesi ve bu durumu analiz edip Montag’ı düşüncelerinden vazgeçirmeye çalışması aslında Liderde bulunan Analiz ve Muhakeme yapabilme özelliğini çok rahat kullanabildiğini gösterir. Beatty’nin ‘Her itfaiyeci eninde sonunda bu engele toslar’ cümlesi ile aktarma teorisinde bulunan İş deneyimlerinin yaşama, yaşam deneyimlerinin de işe taşınması durumunu çok net şekilde yansıttığını görüyoruz. Yine ‘Her itfaiyeci kariyerinde en az bir kez bir dürtüye kapılır... ‘diye devam edip Montag’ın ‘bir itfaiyeciye kitap götürse ne olur?’ sorusuna verdiği cevap ile (‘Doğal bir hata’ cevabı) telafi etme teorisini etkili kullanabildiğini gösteriyor. Yüzbaşı gerçekten tam bir lider özelliklerini taşıyan iletişimi iyi iş duyarlılığı yüksek görevinde başarılı bir insan. Ancak ne kadar iyi bir lider olsa da Guy Montag’ı ikna edememiş ve liderde bulunan İkna Etme Kabiliyeti özelliğinin zayıf olduğunu göstermiştir. Motive edici etmenler çalışanların, motivasyon ve doyumlarının başlıca nedeni olarak belirttikleri unsurlardır. Montag’ın. ‘Bir itfaiyeciye kitap götürse ne olur?’sorusunda Yüzbaşı, Montag’ın kitap okuduğunu ve hatta evinde kitap olduğunu anlamış. Bu durumun Montag üzerinde stres yarattığını fark etmiş ve hemen destekleyici bir örgüt iklimi kurma, çalışanların rollerini tanımlama, sosyal ve psikolojik destek sağlama, stresin kaynağını belirlemeye yönelik adımlar atmıştır. Montag’ın işe gidip gitmeme konusunda kararsızlığı Yüzbaşı Beatty’in konuşmaları ile çatışma konusunda bahsedilen hem kişi içi çatışma hem de kişiler arası çatışma, örgütsel çatışma durumlarını yaşadığını göstermiştir. Yüzbaşı, Montag’ın örgüt üyeliğini sürdürebilmesi ya da örgütsel bağlılığını

yeniden tahsis etmek için duygusal bağlılık (‘‘Happinees Boys’uz Dixie Duo’yuz sen, ben ve diğerleri...’’cümlesinde bahsettiği gibi aidiyet duygusunu ön plana çıkarması) normatif bağımlılık (
mutlu olmak için bu işte çalışmaya zorunlu olduğu, hayatının mutlu şekilde devam etmesi için güzel giden yaşamını bozmaması gerektiğini belirtmesi), devam bağımlılığı (‘Senin, bizim şimdi ki mutlu dünyamız için ne kadar önemli olduğunun farkında değilsin sanırım’ cümlesi ile işten ayrıldığı taktirde mecburiyet dayatmasını gösteriyor.) normlarını kullanmış, üzerinde baskı oluşturmayı ve işini bırakmaması gerektiğini belirtmeye çalışmıştır.

Yüzbaşı Betty’in Shakespear – Thomas Dekker gibi vb. ünlü yazarlardan örnekler vermesi, ya daha önce kitap okuduğunu ya da Montag gibi yakmaya gittiği evlerden kitaplar çaldığını gösterir. Ancak burada odaklanmamız gereken durum Yüzbaşının işe bağlılığının çok yüksek olması, işe etkin şekilde katılımı, yaşamın merkezi olarak görmesi, işi kendine özsaygının temeli olarak algılaması ve kendini iş performansı ile tanımlamasıdır. İşe bağlılık, motivasyon ve iş doyumu ile sıkı sıkıya ilişkili olduğunu düşünürsek yakma işlemini eksiksiz yaparak ne kadar bağlı olduğunu bizlere göstermiştir. Aklı karışan Montag’a kitapların içerisinden alıntılar yaparak yaklaşması şaşırtıcı bir durum olsa da yine yukarda bahsettiğimiz lider olma özelliklerinden kendini geliştirme durumunu becerebildiği açıkça ortadadır.

Profesör Faber ile İşbirliği

Profesör Faber ile tanışan Montag iş birliği yapmaya karar vermesi ve Profesör ün başta stres yaşayıp sonradan Montag’la rahat iletişim kurabilmesi onun Kişilik Tiplerinden B tipi kişi olduğunu gösterir. Üzerindeki stresi attıktan sonra rahat acele etmeyen davranışları sergilemesi, Montag’ın acelece bir şeyler yapmak isteyip onu yavaşlatması, beraber hareket etmeyi önermesi ve saldırgan davranışlardan uzak durup başarıya yönelik hırslı olmayan emin adımlar atması. Rahat plan yapabilmesi ki en önemli planları Semender kendi kuyruğunu yiyor! cümlesinden anlaşılacağı üzere. Evet Profesör Faber B Tipi kişilik. Peki Montag! Her şeyi bir an önce hızlı yapmak istemesi, sabırsız ve heyecanlı olması, yeni işi olan kitap kurtarma ya da kitap yakmaktan kaçınma davranışını gerçekleştirmesi, çabuk öfkelenip hırsıyla hareket etmesi içinde bulunduğu stres ortamında tamamen A Tipi kişilik özelliğini yansıtmaktadır. Fakat içinde bulunduğu stresinden kurtulamayıp çuvallamış ve ona göre görece daha deneyimli olan Faber ile gerekli iş ortaklığını kuramamıştır.