Addison Hastalığı Nedir?
Addison hastalığı, adrenal bezlerin yeterli miktarda kortizol üretememesi sonucu gelişen bir sağlık sorunudur. Bu durum, adrenal bezlerin işlev bozukluğundan kaynaklanır ve hem kortizol hem de aldosteron hormonlarının üretiminde azalmaya yol açar. Yeterli hormon salgılanmadığında halsizlik, düşük tansiyon, güçsüzlük ve kilo kaybı gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Addison sendromu, her yaşta görülebilir ve cinsiyetle ilgili değildir. Bazı durumlarda ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceği için dikkate alınması gereken bir rahatsızlıktır.
Addison Hastalığının Türleri
Addison sendromu, iki ana türe ayrılmaktadır:
-
Birincil Böbrek Üstü Yetmezliği: Bu durum, virüs, mantar enfeksiyonları, tüberküloz veya adrenal bez hasarı gibi etkenlerle ortaya çıkabilir. Otoimmün hastalıklar bu türün %70'ini oluşturur.
-
İkincil Böbrek Üstü Yetmezliği: Hipofiz bezinin ACTH üretimindeki azalma, bu türü oluşturur. ACTH eksikliği, kortizol üretimini olumsuz etkilerken genellikle aldosteron seviyeleri etkilenmez.
Addison Hastalığının Nedenleri
Adrenal bezler, medulla (iç kısım) ve korteks (dış katman) olmak üzere iki ana kısımdan oluşur. Korteks, kortikosteroid hormonlarını üretir. Addison hastalığı genellikle korteks hasarından kaynaklanır. Birincil ve ikincil böbrek üstü yetmezliğinin nedenleri farklılık gösterir. Birincil türde nedenler şunlardır:
- Adrenal bez enfeksiyonları
- Tüberküloz
- Adrenal kanama
- Kanserin adrenal bezlere yayılması
İkincil türde ise yeterli ACTH üretiminin olmaması sorunu vardır.
Addison Hastalığının Belirtileri
Addison hastalığının belirtileri genellikle yavaşça ortaya çıkar ve bazen yaralanma veya hastalık öncesi tespit edilemeyebilir. Yaygın belirtiler şunlardır:
- Karın ağrısı
- Bayılma
- Tuz isteği artışı
- Depresyon
- Sinirlilik
- Kas ve eklem ağrıları
- Kadınlarda kıllanma veya cinsel işlev bozuklukları
- Mide bulantısı, ishal veya kusma
- Düşük kan şekeri
- Kilo kaybı ve iştah azalması
Bu belirtiler görüldüğünde bir uzmana başvurulması önerilir.
Addison Krizi ve Önlenmesi
Addison krizinin belirtileri arasında şunlar bulunur:
- Mide bulantısı ve kusma
- Şiddetli halsizlik
- Aşırı iştahsızlık
- Baş ağrısı
- Deride koyulaşma
- Ateş
- Düşük kan basıncı
- Kas zayıflığı
- Hızlı nefes alma
- Uyuşukluk veya bilinç kaybı
Krizin acil müdahale gerektirdiği unutulmamalıdır. Genellikle hastaya damar yolundan glukokortikoid ilaçlar ve tuzlu serumlar verilir.
Addison Hastalığının Tanısı
Addison hastalığının tanısı için belirtilerin varlığı önemlidir. Doktor, hastanın semptomlarını inceleyerek fiziksel muayene yapar ve gerekli testleri isteyebilir. Kan testleri, potasyum, sodyum ve ACTH seviyelerini ölçer. Düşük doz ACTH stimülasyon testi de tanıda kullanılabilir. Adrenal bezlerin boyutunu kontrol etmek için görüntüleme testleri (CT veya MRI) de uygulanabilir.
Addison Hastalığının Tedavisi
Tanı konulduktan sonra tedavi, hastalığın türüne göre planlanır. Hormon replasman tedavisi, eksik steroid hormonlarının dengelenmesi için uygulanır. Tedavi, kortizol seviyelerini normal dalgalanmaları taklit edecek şekilde düzenlenir. Stres durumunda doktorun önerisiyle ilaç dozları artırılabilir. Ayrıca, semptomlara göre enjeksiyon tedavisi de gerekebilir.
Addison Hastaları İçin Beslenme Önerileri
Addison hastaları için beslenme önerileri:
- Kafeinli içeceklerden ve yoğun şekerli yiyeceklerden kaçınılmalıdır.
- Düşük kan şekeri durumunda karbonhidratlardan uzak durulmalıdır.
- Aşırı terleme durumlarında sıvı alımı artırılmalıdır.
- B vitaminleri için sardalya, yumurta ve somon gibi gıdalar tercih edilmelidir.
- Çinko ve magnezyum içeren besinler bağışıklığı güçlendirmek için tüketilmelidir.
- C vitamini içeren gıdalar stres azaltma amaçlı alınabilir.
Addison hastalığı, yaşam boyu devam eden bir sağlık sorunudur ve dengeli beslenmek ile stresin azaltılması oldukça önemlidir.