İş sağlığı ve güvenliği, her çalışanın hakkı ve her işverenin temel sorumluluğudur. Özellikle tehlikeli sınıf iş yerleri için bu sorumluluklar katlanarak artar. Bu tür işletmelerde, çalışan sağlığının korunması ve iş kazalarının önlenmesi amacıyla iş yeri hekimi çalıştırma zorunluluğu yasal bir gerekliliktir. Peki, bu zorunluluk neleri kapsıyor, hangi iş yerlerini ilgilendiriyor ve işletmeler bu yükümlülüğü nasıl yerine getirebilir? Gelin, bu önemli konuyu tüm detaylarıyla ele alalım.

İş Sağlığı ve Güvenliği Kapsamında İş Yeri Hekimi Tanımı ve Önemi

İş yeri hekimi, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini sunmak üzere görevlendirilen, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından belgelendirilmiş hekimdir. Görevi sadece hastalara tanı koymak veya tedavi etmekle sınırlı değildir. Asıl amacı, çalışanların işe giriş ve periyodik sağlık muayenelerini yaparak meslek hastalıkları ve iş kazalarını önlemektir. Tehlikeli işlerde çalışan personelin sağlık durumunu düzenli olarak takip etmek, risk değerlendirmelerine katılmak ve işverene rehberlik etmek, iş yeri hekiminin temel görevlerindendir. Bu pozisyon, iş yerindeki potansiyel tehlikeleri azaltma ve güvenli bir çalışma ortamı sağlama konusunda hayati bir rol oynar.

Tehlikeli Sınıf İş Yerleri Nelerdir?

Türkiye'de iş yerleri, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına göre “az tehlikeli”, “tehlikeli” ve “çok tehlikeli” olmak üzere üç sınıfa ayrılmıştır. Bu sınıflandırma, işletmenin ana faaliyet konusuna ve bu faaliyetten kaynaklanan potansiyel risklere göre yapılır. Örneğin, imalat sanayii, inşaat sektörü, madencilik gibi sektörler genellikle tehlikeli veya çok tehlikeli sınıfta yer alır. Sınıflandırma, NACE kodlarına göre belirlenir ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yayımlanan tebliğlerle güncellenir. Bir iş yerinin hangi tehlike sınıfına ait olduğu, ilgili tebliğler üzerinden veya Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri (OSGB) aracılığıyla öğrenilebilir. Tehlikeli sınıf iş yerleri, az tehlikeli sınıfa göre daha yüksek risk taşıyan ve bu nedenle daha sıkı önlemler gerektiren işletmelerdir.

İş Yeri Hekimi Çalıştırma Zorunluluğunun Yasal Dayanakları

İş yeri hekimi çalıştırma zorunluluğu, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile net bir şekilde ortaya konulmuştur. Bu Kanun, tüm iş yerlerinde risk değerlendirmesi yapılmasını, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulmasını ve iş yeri hekimi ile iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesini mecbur kılar. Kanun'a göre, tehlike sınıfı ve çalışan sayısına bakılmaksızın tüm iş yerlerinde (belli istisnalar dışında) iş sağlığı ve güvenliği hizmeti alınması gerekmektedir. Özellikle tehlikeli ve çok tehlikeli iş yerlerinde bu zorunluluk daha kapsamlıdır.

İlgili Yönetmelikler ve Kanun Maddeleri

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu'nun ilgili maddeleri ve özellikle İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik, iş yeri hekimlerinin görev, yetki ve sorumluluklarını detaylandırır. Bu yönetmelikler, işverenin hangi tehlike sınıfındaki iş yerinde ne kadar süreyle iş yeri hekimi çalıştırması gerektiğini de açıkça belirtir. Bu yasal düzenlemeler, çalışan sağlığını güvence altına almayı ve işverenlere yol göstermeyi amaçlar.

İş Yeri Hekimi Çalıştırma Süreleri ve Yükümlülükleri

İş yeri hekimi çalıştırma süreleri, iş yerinin tehlike sınıfına ve çalışan sayısına göre değişiklik gösterir. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu uyarınca, tehlikeli sınıftaki iş yerleri için belirlenen asgari çalışma süreleri şöyledir:

• Tehlikeli sınıf iş yerleri: Her çalışan için ayda en az 8 dakika.
• Çok tehlikeli sınıf iş yerleri: Her çalışan için ayda en az 10 dakika.

Bu süreler, iş yeri hekiminin iş yerinde fiilen bulunması ve hizmet vermesi gereken minimum süreyi ifade eder. İşverenler, bu süreleri aşacak şekilde, iş yerinin ihtiyaçlarına ve risk profiline uygun olarak iş yeri hekimi görevlendirmelidir. Bu yükümlülük, doğrudan işveren üzerindedir ve yerine getirilmemesi halinde yasal yaptırımlarla karşılaşılır.

İş Yeri Hekiminin Görev ve Sorumlulukları

Sağlık Gözetimi ve Muayeneler

• İşe giriş ve periyodik sağlık muayenelerinin yapılması.
• Sağlık gözetim raporlarının düzenlenmesi.
• Özel risk gruplarındaki çalışanların (örneğin, genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar) sağlık takiplerinin yapılması.

Rehberlik ve Danışmanlık

• İş sağlığı ve güvenliği kurulu toplantılarına katılarak görüş bildirme.
• Risk değerlendirme çalışmalarına katılma ve öneriler sunma.
• İşyerinde ergonomik düzenlemeler konusunda danışmanlık yapma.

Eğitim ve Bilgilendirme

• Çalışanlara genel sağlık, hijyen, ilk yardım ve meslek hastalıkları konularında eğitimler verme.
• Koruyucu ekipmanların doğru kullanımı hakkında bilgilendirme yapma.

Acil Durum Yönetimi

• İş yerinin ilk yardım ve acil müdahale planlarının hazırlanmasına destek olma.
• Acil durumlarda tıbbi müdahale ve sevk organizasyonlarında yer alma.

Zorunluluğa Uymamanın Yaptırımları

Tehlikeli sınıf iş yerleri için iş yeri hekimi çalıştırma zorunluluğuna uymamak, işverenler için ciddi idari para cezaları anlamına gelir. 6331 sayılı Kanun'da belirtildiği üzere, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini sağlamayan veya eksik sağlayan işverenlere, çalışan sayısına ve ihlalin süresine göre değişen miktarlarda cezalar uygulanır. Bu cezalar, her tespit edilen ay için ayrı ayrı kesilebilir. Ayrıca, iş kazası veya meslek hastalığı durumunda, işverenler ağır hukuki ve cezai sorumluluklarla da karşı karşıya kalabilir. Bu nedenle, yasal yükümlülüklere eksiksiz uymak, hem çalışan sağlığı hem de işletmenin sürdürülebilirliği açısından büyük önem taşır.

İş Yeri Hekimi Temini: Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri (OSGB)

İşverenler, iş yeri hekimi çalıştırma zorunluluğunu yerine getirirken iki ana yolu tercih edebilirler: ya bünyelerinde tam zamanlı veya kısmi zamanlı bir iş yeri hekimi istihdam ederler ya da Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri (OSGB) aracılığıyla hizmet alırlar. OSGB'ler, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş kuruluşlardır ve bünyelerinde iş yeri hekimleri, iş güvenliği uzmanları ve diğer sağlık personelini barındırırlar. Özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler için OSGB'lerden hizmet almak, maliyet etkinliği ve uzman kadroya erişim açısından avantajlı bir çözümdür. OSGB'ler, iş yerine belirlenen sürelerde gelerek gerekli tüm iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini sunar ve işverenin yasal yükümlülüklerini yerine getirmesine yardımcı olur.