Kalp damar hastalıkları, günümüzün en yaygın ve ciddi sağlık sorunlarından biridir. Özellikle koroner damar tıkanıklığı, kalbi besleyen atardamarların daralması veya tıkanması sonucu ortaya çıkarak göğüs ağrısı, nefes darlığı gibi şikayetlere ve hatta yaşamı tehdit eden kalp krizi riskine yol açabilir. Neyse ki tıp bilimindeki gelişmeler sayesinde bu tür durumlarla başa çıkmak için modern ve etkili tedavi yöntemleri bulunmaktadır. İşte bu noktada Perkütan Koroner Girişim (PKG), yani balon anjiyoplasti ve stent uygulaması, milyonlarca insan için hayat kurtaran tedavi niteliği taşımaktadır.

PKG, cerrahi bir işlem olmaksızın, kateterler aracılığıyla gerçekleştirilen minimal invaziv bir yöntemdir. Bu makalede, PKG'nin ne olduğunu, ne zaman uygulandığını, işlem adımlarını, faydalarını ve potansiyel risklerini detaylıca ele alarak, koroner damar tıkanıklığıyla mücadele eden hastalara ve yakınlarına kapsamlı bir rehber sunmayı amaçlıyoruz.

Koroner Damar Tıkanıklığı Nedir?

Kalp, vücudumuza kan pompalayan hayati bir organdır. Kendi çalışması için de oksijen ve besin maddelerine ihtiyaç duyar. Bu ihtiyaç, kalbin yüzeyini saran koroner atardamarlar aracılığıyla karşılanır. Ancak zamanla bu damarların iç yüzeylerinde yağ, kolesterol ve diğer maddelerin birikmesiyle plaklar oluşabilir. Bu duruma ateroskleroz adı verilir. Plaklar büyüdükçe damarlar daralır ve sertleşir, kan akışı kısıtlanır. Bu kısıtlama, efor sırasında göğüs ağrısı (anjina) olarak kendini gösterebilir veya damarın tamamen tıkanması durumunda kalp kriziyle (miyokard enfarktüsü) sonuçlanabilir.

Perkütan Koroner Girişim (PKG) Ne Zaman Gerekli Olur?

PKG, genellikle koroner anjiyografi sonucunda damarlarda anlamlı darlık veya tıkanıklık tespit edildiğinde gündeme gelir. Bu durumlar şunları içerebilir:

• Stabil Anjina: Düzenli eforla ortaya çıkan göğüs ağrısı.
• Kararsız Anjina: İstirahat halinde veya çok az eforla ortaya çıkan ve giderek kötüleşen göğüs ağrısı.
• Akut Miyokard Enfarktüsü (Kalp Krizi): Kalp damarlarının aniden tıkanması sonucu kalp kasının hasar görmesi. Özellikle STEMI (ST segment yükselmeli miyokard enfarktüsü) vakalarında, acil PKG uygulaması hayati önem taşır.

Bir uzmanın anjiyografi bulguları ve hastanın genel durumu doğrultusunda PKG'nin uygun bir tedavi seçeneği olup olmadığına karar vermesi esastır.

PKG (Balon Anjiyoplasti ve Stent Yerleştirme) Süreci

Perkütan Koroner Girişim, genellikle lokal anestezi altında ve bilinci açık bir şekilde gerçekleştirilen nispeten kısa bir işlemdir. İşlemin temel adımları şunlardır:

Hazırlık Aşaması

İşlem öncesinde hastanın tıbbi geçmişi detaylıca incelenir, kan testleri yapılır ve gerekli ilaçlar ayarlanır. Hastaya işlem hakkında bilgi verilir ve rızası alınır. Genellikle kol veya kasık bölgesinden damar yoluna erişileceği için bu bölgeler steril hale getirilir.

İşlem Nasıl Gerçekleştirilir?

1. Erişim ve Kateter İlerlemesi: Genellikle bilek (radial arter) veya kasık (femoral arter) bölgesindeki bir atardamardan ince bir kılıf (sheath) yerleştirilir. Bu kılıf aracılığıyla ince ve esnek bir tel (kılavuz tel) ve üzerine yerleştirilmiş kateterler, röntgen görüntüsü eşliğinde kalbe ve koroner damarlara kadar ilerletilir.
2. Darlık Tespiti: Kontrast madde (boya) enjekte edilerek koroner damarların röntgen görüntüsü alınır (anjiyografi). Bu sayede tıkalı veya daralmış bölge net bir şekilde görüntülenir.
3. Balon Anjiyoplasti: Kılavuz tel, darlığın içinden geçirilir ve ucunda şişirilebilen küçük bir balon bulunan özel bir kateter daralan bölgeye ilerletilir. Balon şişirilerek plaklar ezilir ve damar genişletilir. Bu işlem birkaç kez tekrarlanabilir.
4. Stent Yerleştirme: Çoğu PKG işleminde balon anjiyoplastinin ardından stent adı verilen küçük, kafes benzeri metal bir tüp yerleştirilir. Stent, damarın açık kalmasını sağlamak ve tekrar daralmasını (restenoz) önlemek için tasarlanmıştır. Balonla şişirilen stent, damar duvarına oturur ve balon geri çekildikten sonra yerinde kalır. Günümüzde genellikle ilaç salınımlı (drug-eluting) stentler tercih edilmektedir, bu stentler damarın yeniden daralmasını engelleyen ilaçları yavaşça salgılar.

İşlem genellikle 30 dakika ile birkaç saat arasında sürebilir. İşlem sonrası kateterin çıkarıldığı bölgeye baskı uygulanarak kanama kontrolü sağlanır.

Stent Tipleri

Günümüzde kullanılan iki ana stent tipi bulunmaktadır:

• Metalik Stentler (Bare Metal Stents - BMS): İlk nesil stentlerdir. Damarın mekanik olarak açık kalmasını sağlar.
• İlaç Salınımlı Stentler (Drug-Eluting Stents - DES): Yüzeylerinde damarın yeniden daralmasını önleyen ilaçlar bulunan stentlerdir. PKG uygulamalarında güncel standart olarak kabul edilirler ve restenoz riskini önemli ölçüde azaltırlar.

PKG'nin Avantajları ve Riskleri

Her tıbbi girişimde olduğu gibi, PKG'nin de kendine özgü avantajları ve potansiyel riskleri bulunmaktadır.

Faydaları

• Semptomların Giderilmesi: Göğüs ağrısı (anjina) ve nefes darlığı gibi şikayetlerin azalması veya tamamen ortadan kalkması.
• Yaşam Kalitesinin Artması: Hastaların günlük aktivitelerine daha rahat dönmesini ve daha aktif bir yaşam sürmesini sağlar.
• Hayatta Kalma Oranının Artması: Özellikle akut kalp krizi durumlarında, tıkalı damarın hızla açılması kalp kası hasarını minimize eder ve hayatta kalma şansını artırır.
• Cerrahiye Alternatif: Açık kalp ameliyatına (koroner bypass) göre daha az invazivdir, hastanede kalış süresi daha kısadır ve iyileşme süreci genellikle daha hızlıdır.

Olası Riskler

PKG genellikle güvenli bir prosedür olsa da, nadiren de olsa bazı komplikasyonlar görülebilir:

• Kanama veya Morarma: Kateterin girdiği bölgede kanama veya morarma.
• Enfeksiyon: Giriş bölgesinde enfeksiyon riski.
• Kontrast Maddeye Alerjik Reaksiyon: Nadiren görülen alerjik tepkiler.
• Damar Hasarı: Kateterin ilerlemesi sırasında damarın zarar görmesi (çok nadir).
• Restenoz (Yeniden Daralma): Stentin içine veya kenarına doku büyümesi nedeniyle damarın tekrar daralması. İlaç salınımlı stentler bu riski önemli ölçüde azaltmıştır.
• Stent Trombozu: Stentin içinde kan pıhtısı oluşumu. Genellikle kan sulandırıcı ilaçların düzenli kullanımıyla önlenir.
• Böbrek Hasarı: Özellikle böbrek fonksiyonları zaten bozuk olan hastalarda kontrast maddeye bağlı böbrek hasarı riski.
• Felç veya Kalp Krizi: Çok nadir olmakla birlikte, işlem sırasında veya sonrasında felç veya yeni bir kalp krizi riski bulunmaktadır.

Doktorunuz, işlem öncesinde tüm bu riskleri sizinle paylaşacak ve olası faydaları risklerle dengeleyerek en doğru kararı vermenize yardımcı olacaktır.

İyileşme Süreci ve Sonrası Yaşam

PKG sonrası hastaların çoğu aynı gün veya bir gün sonra taburcu edilir. Taburculuk sonrası dikkat edilmesi gerekenler şunlardır:

• İlaç Kullanımı: Doktorunuzun reçete ettiği kan sulandırıcıları (aspirin, klopidogrel vb.) ve diğer kalp ilaçlarını düzenli olarak kullanmak hayati önem taşır. Bu ilaçlar, stentin tıkanmasını ve yeni pıhtı oluşumunu engeller.
• Giriş Yeri Bakımı: Kateterin girdiği bölgeyi temiz ve kuru tutmak, ağır kaldırmaktan kaçınmak ve yorucu aktivitelerden bir süre uzak durmak önemlidir.
• Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Sigarayı bırakmak, sağlıklı beslenmek (düşük tuzlu, düşük yağlı), düzenli egzersiz yapmak, ideal kiloyu korumak ve stresi yönetmek gibi yaşam tarzı değişiklikleri, kalp sağlığının korunmasında ve yeni damar tıkanıklıklarının önlenmesinde kritik rol oynar.
• Düzenli Kontroller: Kardiyologunuzun belirlediği periyotlarda kontrollere gitmek, genel sağlık durumunuzun ve stentin işlevselliğinin takibi açısından önemlidir.

Bu süreçte sabırlı olmak ve doktorunuzun tüm talimatlarına uymak, başarılı bir iyileşme ve uzun vadeli kalp sağlığı için temeldir. Daha fazla bilgi için Perkütan Koroner Girişim hakkında Wikipedia sayfasını ve İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü'nün kardiyoloji birimi ile ilgili bilgilerini inceleyebilirsiniz.

Sonuç

Perkütan Koroner Girişim (PKG), koroner damar tıkanıklığı tedavisinde modern tıbbın sunduğu en etkili ve yaygın yöntemlerden biridir. Bu minimal invaziv prosedür, doğru zamanda ve doğru hastaya uygulandığında, göğüs ağrısı şikayetlerini azaltarak, yaşam kalitesini artırarak ve en önemlisi kalp krizi riskini ve ölüm oranlarını düşürerek gerçek anlamda hayat kurtaran tedavi niteliği taşımaktadır. PKG sonrası düzenli ilaç kullanımı ve sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri ile hastalar, uzun ve sağlıklı bir yaşam sürme şansına sahip olurlar. Unutmayın, kalp sağlığınız her şeyden önemlidir ve herhangi bir belirti hissettiğinizde vakit kaybetmeden bir uzmana başvurmak en doğru adımdır.