Karın boşluğundaki hayati organları saran ince, ipeksi bir zar olan peritonun iltihaplanması durumu olan Peritonit, diğer adıyla karın zarı iltihabı, acil tıbbi müdahale gerektiren ciddi bir sağlık sorunudur. Bu durum, karın ağrısı ve hassasiyet gibi çarpıcı belirtileri ile kendini gösterir ve tedavi edilmediği takdirde yaşamı tehdit edebilir. Çeşitli nedenleri olabilen peritonit, doğru tanı konulduğunda etkili tedavi yöntemleri ile kontrol altına alınabilir. Bu makalede, karın zarı iltihabının ne olduğunu, neden ortaya çıktığını, hangi belirtilerle kendini gösterdiğini ve modern tıp yaklaşımlarıyla nasıl yönetildiğini kapsamlı bir şekilde inceleyeceğiz. Bilinçli olmak, erken teşhis ve hızlı müdahale için hayati önem taşımaktadır.

Peritonit Nedir? Karın Zarı ve Görevleri

Periton, karın boşluğunu ve bu boşluktaki mide, bağırsaklar, karaciğer gibi organları saran çift katlı bir zardır. İç organları dış etkenlerden korumanın yanı sıra, organların birbirine sürtünmesini engelleyen ve hareketlerini kolaylaştıran az miktarda sıvı üretir. Aynı zamanda enfeksiyonlara karşı bir bariyer görevi görür. Peritonit ise bu zarın iltihaplanması demektir. Genellikle bakteriyel bir enfeksiyon sonucu gelişse de, kimyasal tahriş gibi non-enfeksiyöz nedenlerle de ortaya çıkabilir.

Peritonit Türleri ve Nedenleri

Peritonit, oluşum mekanizmasına ve nedenine göre farklı türlere ayrılır:

Primer Peritonit (Spontan Bakteriyel Peritonit - SBP)

Bu tip peritonit, karın boşluğunda açık bir enfeksiyon kaynağı olmaksızın, genellikle asit (karın boşluğunda sıvı birikimi) olan hastalarda ortaya çıkar. En sık karaciğer sirozu ve böbrek yetmezliği olan kişilerde görülür. Bağırsaklardan bakterilerin periton sıvısına geçişi sonucu meydana gelir.

Sekonder Peritonit

Sekonder peritonit, karın boşluğundaki bir organın delinmesi (perforasyon) veya iltihaplanması sonucu bakterilerin veya kimyasal maddelerin karın boşluğuna yayılmasıyla oluşur. En yaygın nedenler şunlardır:

• Delinmiş apandisit (apandisit rüptürü)
• Divertikülit perforasyonu
• Mide veya bağırsak ülserlerinin delinmesi
• Safra kesesi iltihabı (kolesistit)
• Travma veya ameliyat sonrası bağırsak yaralanmaları
• Pankreatit (pankreas iltihabı)
• Jinekolojik enfeksiyonlar (örneğin, pelvik inflamatuar hastalık)

Tersiyer Peritonit

Sekonder peritonit tedavisine rağmen enfeksiyonun devam etmesi veya tekrar etmesi durumudur. Genellikle bağışıklık sistemi zayıflamış, yoğun bakımda uzun süre kalan hastalarda görülür ve çok daha dirençli enfeksiyonlara işaret eder.

Steril (Kimyasal) Peritonit

Bakteriyel enfeksiyon olmaksızın, karın boşluğuna safra, pankreas enzimleri, mide asidi gibi tahriş edici sıvıların yayılmasıyla meydana gelir. Örneğin, delinmiş bir ülserden mide asidinin karın boşluğuna sızması ilk başta steril bir iltihaplanmaya neden olabilir, ancak kısa sürede bakteriyel enfeksiyon da eklenir.

Peritonit Belirtileri Nelerdir?

Peritonitin belirtileri genellikle ani başlar ve hızla kötüleşir. En sık karşılaşılan belirtiler şunlardır:

• Şiddetli Karın Ağrısı: Genellikle keskin, yaygın veya etkilenen bölgeye lokalize olabilir. Hareketle, öksürmekle veya dokunmakla artar.
• Karın Hassasiyeti ve Sertliği: Karın kasları istemsiz olarak gerilir ve dokunulduğunda aşırı hassasiyet gösterir (tahta karın).
• Ateş ve Titreme: Enfeksiyonun bir göstergesidir.
• Bulantı ve Kusma: Sıkça görülür.
• İştahsızlık: Genellikle eşlik eder.
• Karında Şişkinlik: Gaz ve sıvı birikimi nedeniyle olabilir.
• Gaz ve Dışkı Çıkaramama (İleus): Bağırsak hareketlerinin durması.
• Taşikardi: Kalp atış hızında artış.
• Şok Belirtileri: İleri vakalarda düşük tansiyon, bilinç bulanıklığı gibi belirtiler görülebilir.

Tanı Yöntemleri

Peritonit tanısı, hasta öyküsü, fizik muayene ve çeşitli laboratuvar ve görüntüleme testlerinin birleşimiyle konulur:

• Fizik Muayene: Doktor, karın bölgesini nazikçe muayene ederek hassasiyet, sertlik ve rebound (geri çekilme) hassasiyeti gibi bulguları değerlendirir.
• Kan Testleri: Lökosit (beyaz kan hücresi) sayısında artış ve C-reaktif protein (CRP) gibi iltihap belirteçlerinin yüksekliği enfeksiyonu gösterir.
• Görüntüleme Yöntemleri:
  • Direkt Karın Grafisi: Bağırsak perforasyonunu gösteren serbest hava (pnömoperiton) veya bağırsak tıkanıklığı bulguları aranır.
  • Ultrasonografi: Karın içinde sıvı birikimi (asit) veya apse gibi yapıları tespit etmede yardımcıdır.
  • Bilgisayarlı Tomografi (BT): Peritonitin nedenini, iltihabın yayılımını ve apse oluşumlarını en detaylı gösteren yöntemdir.
• Periton Sıvısı Analizi (Parasentez): Karın boşluğundan bir iğne yardımıyla alınan sıvı örneğinin laboratuvarda incelenmesi. Bu, bakteriyel enfeksiyon varlığını, mikroorganizma türünü ve iltihap hücrelerini belirlemede kritiktir. Peritonit hakkında daha fazla bilgi için Wikipedia'yı ziyaret edebilirsiniz.

Peritonit Tedavisi

Peritonit, acil ve agresif tedavi gerektiren ciddi bir durumdur. Tedavi genellikle cerrahi müdahale ve antibiyotik tedavisini içerir.

Acil Müdahale ve Hastaneye Yatış

Şiddetli karın ağrısı ve peritonit şüphesi olan hastalar derhal hastaneye yatırılmalı ve yoğun tıbbi takibe alınmalıdır. İlk müdahalede hastanın genel durumu stabilize edilir.

Antibiyotik Tedavisi

Enfeksiyonu kontrol altına almak için geniş spektrumlu intravenöz (damar içi) antibiyotikler derhal başlanır. Periton sıvısı kültür sonuçları elde edildikten sonra, antibiyotik tedavisi enfeksiyona neden olan spesifik bakterilere karşı daha hedeflenmiş hale getirilebilir.

Cerrahi Müdahale

Sekonder peritonitin tedavisinde cerrahi müdahale çoğu zaman vazgeçilmezdir. Ameliyatın amacı:

• Perforasyonun kapatılması veya enfeksiyon kaynağının (örneğin, apandisit, bağırsak parçasının) çıkarılması.
• Karın boşluğundaki irin, kan veya diğer tahriş edici sıvıların temizlenmesi (lavaj).
• İrin birikintilerinin (apse) boşaltılması.

Cerrahi yaklaşımlar laparoskopi (kapalı ameliyat) veya laparotomi (açık ameliyat) şeklinde olabilir, bu kararı cerrah vakanın durumuna göre verir.

Destekleyici Tedaviler

Tedavi sürecinde hastanın genel durumunu desteklemek için çeşitli uygulamalar yapılır:

• Sıvı ve elektrolit dengesinin sağlanması.
• Ağrı yönetimi.
• Beslenme desteği (damar yoluyla veya nazogastrik tüp ile).
• Kan basıncı ve diğer yaşamsal fonksiyonların yakından takibi.

Peritonit tanı ve tedavisi hakkında detaylı bilgiye Acıbadem Sağlık Rehberi'nden ulaşabilirsiniz.

Komplikasyonlar ve Önleme

Tedavi edilmediği veya gecikmiş vakalarda peritonit ciddi komplikasyonlara yol açabilir:

• Sepsis (kana karışan enfeksiyon)
• Septik şok
• Çoklu organ yetmezliği
• İntraabdominal apse oluşumu
• Bağırsak tıkanıklığı (ileus)
• Ölüm

Peritonitin önlenmesi, altta yatan nedenlerin erken teşhisi ve tedavisiyle mümkündür. Örneğin, apandisit veya divertikülit gibi durumlar ciddiye alınmalı ve belirtiler fark edildiğinde derhal tıbbi yardım alınmalıdır. Kronik karaciğer hastalığı veya böbrek yetmezliği olan kişilerde primer peritonit riski göz önünde bulundurularak düzenli takip ve gerekli önleyici tedaviler uygulanmalıdır.

Sonuç

Peritonit (karın zarı iltihabı), hızlı tanı ve agresif tedavi gerektiren hayatı tehdit eden bir durumdur. Şiddetli karın ağrısı, hassasiyet, ateş gibi belirtilerle karşılaşıldığında zaman kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurmak hayati öneme sahiptir. Modern tanı ve tedavi yöntemleri sayesinde, peritonit vakalarının çoğu başarıyla yönetilebilmektedir. Unutmayın, sağlığınızla ilgili herhangi bir şüphede profesyonel tıbbi yardım almak en doğru yaklaşımdır.