Günümüzde sezaryen doğum oranları giderek artarken, bu durumun sonraki gebelikler üzerindeki potansiyel etkileri de daha fazla gündeme gelmektedir. Özellikle birden fazla sezaryen geçirmiş kadınlar için dikkat edilmesi gereken ciddi komplikasyonlardan biri, tıp literatüründe “plasenta akreata spektrumu” olarak bilinen yapışık plasenta durumudur. Peki, önceki sezaryen doğum yapışık plasenta riskini nasıl etkiler? Bu sorunun cevabı, hem anne adayları hem de sağlık profesyonelleri için hayati önem taşımaktadır. Bu makalede, önceki sezaryen doğum ile artan yapışık plasenta riski arasındaki karmaşık ilişkiyi, risk faktörlerini, tanı ve yönetim yaklaşımlarını derinlemesine inceleyeceğiz.

Yapışık Plasenta (Plasenta Akreata Spektrumu) Nedir?

Normal bir gebelikte plasenta, rahim duvarına sıkıca yapışır ancak doğum sonrası kolayca ayrılır. Ancak yapışık plasenta durumunda (plasenta akreata spektrumu), plasenta rahim duvarına anormal derecede derinlemesine nüfuz eder ve doğum sonrası kendiliğinden ayrılamaz. Bu durum, nüfuz etme derinliğine göre üç ana kategoriye ayrılır:

• Plasenta Akreata: Plasenta kas tabakasına (miyometrium) hafifçe yapışmıştır.
• Plasenta İnkreta: Plasenta rahim kasının içine doğru büyümüştür.
• Plasenta Perkreta: Plasenta rahim duvarının tamamını aşarak dış katmanlara ve hatta çevre organlara (mesane gibi) yayılmıştır.

Bu durum, doğum sırasında şiddetli kanama ve hayati tehlike oluşturan komplikasyonlara yol açabilir. Genellikle histerektomi (rahmin alınması) ile sonuçlanabilen ciddi bir obstetrik durumdur.

Önceki Sezaryen Doğum ve Yapışık Plasenta Arasındaki İlişki

Bir önceki sezaryen doğum, yapışık plasenta riskini artıran en önemli faktörlerden biridir. Bu ilişkinin temelinde, sezaryen ameliyatı sonrası rahimde oluşan skar (nedbe) dokusu yatar. Normal rahim dokusu yerine oluşan bu skar dokusu, kan damarlarının ve doku yapısının değişmesine neden olur. Bir sonraki gebelikte plasenta bu skar dokusu üzerine yerleşirse, anormal bir şekilde rahim duvarına nüfuz etme eğilimi gösterir. Skar dokusu, plasentanın normalde ayrılması gereken desidua tabakasının yetersiz veya yok olmasına neden olabilir, bu da plasentanın daha derinlere yapışmasına zemin hazırlar.

Araştırmalar, sezaryen doğum sayısı arttıkça, yapışık plasenta riskinin de katlanarak arttığını göstermektedir. Örneğin, bir kez sezaryen geçiren bir kadında bu risk artarken, iki veya daha fazla sezaryen geçirenlerde risk çok daha belirgin hale gelir. Bu durum, tıp literatüründe de geniş yer bulmuş ve Plasenta Akreata ile ilgili yapılan çalışmalarda en önemli risk faktörü olarak vurgulanmıştır.

Risk Faktörleri ve Kimler Daha Yüksek Risk Altında?

Yapışık plasenta gelişme riskini artıran birden fazla faktör bulunsa da, önceki sezaryen doğumlar listenin başında yer alır. Diğer önemli risk faktörleri şunlardır:

Geçmiş Sezaryen Sayısı

Daha önce ne kadar çok sezaryen doğum geçirilmişse, sonraki gebelikte yapışık plasenta gelişme riski o kadar yüksektir. Her sezaryen, rahimde yeni bir skar dokusu oluşma potansiyeli taşır.

Plasenta Previa (Ön Plasenta)

Plasentanın rahim ağzını tamamen veya kısmen kapatması durumudur. Özellikle önceki bir sezaryen skarının üzerine yerleşen plasenta previa durumunda, yapışık plasenta riski dramatik şekilde artar. Bu ikilinin birleşimi, en yüksek riskli senaryolardan birini oluşturur.

İleri Anne Yaşı

35 yaş ve üzerindeki gebeliklerde, plasenta akreata riski hafifçe artış gösterebilir. Ancak bu, tek başına sezaryen geçmişi kadar güçlü bir faktör değildir.

Daha Önceki Uterin Ameliyatlar

Sezaryen dışında rahim üzerinde yapılan diğer ameliyatlar (örneğin miyomektomi – rahimdeki iyi huylu tümörlerin çıkarılması, kürtaj veya diğer rahim içi girişimler) de skar dokusu oluşturarak yapışık plasenta riskini artırabilir.

Yardımcı Üreme Teknikleri (IVF)

Tüp bebek (IVF) gibi yardımcı üreme teknikleriyle elde edilen gebeliklerde de plasenta akreata spektrumu riski bir miktar artabilmektedir. Bu durum, rahimdeki değişiklikler veya implantasyon mekanizmalarıyla ilişkilendirilebilir.

Tanı ve Yönetim

Yapışık plasenta tanısı genellikle gebeliğin ikinci veya üçüncü trimesterinde rutin ultrason kontrolleri sırasında konur. Şüphe durumunda, detaylı ultrasonografi ve manyetik rezonans görüntüleme (MRG) gibi ileri görüntüleme yöntemleri kullanılabilir. Erken tanı, komplikasyonların yönetimi ve anne sağlığı açısından kritik öneme sahiptir. Yapışık plasentanın yönetimi genellikle multidisipliner bir yaklaşım gerektirir.

Hamilelik Sırasında Tanı

Deneyimli radyologlar ve obstetrisyenler tarafından yapılan detaylı ultrasonografik incelemelerle tanı konulabilir. Bazı durumlarda MRG, plasentanın nüfuz derinliğini ve çevre organlarla ilişkisini daha net ortaya koyabilir.

Multidisipliner Yaklaşım

Tanı konulduğunda, doğum ekibine perinatoloji uzmanı, jinekolojik onkolog, genel cerrah, ürolog, anestezi uzmanı ve kan bankası ekibi gibi farklı branşlardan hekimlerin dahil edilmesi gerekebilir. Bu, doğum sırasında ortaya çıkabilecek olası komplikasyonlara karşı hazırlıklı olmayı sağlar.

Doğum Zamanlaması ve Şekli

Yapışık plasenta vakalarında doğum genellikle planlı bir sezaryen ile gerçekleştirilir. Çoğu zaman, plasenta rahimden ayrılamadığı için aşırı kanamayı önlemek amacıyla sezaryen histerektomi (bebeğin doğumu sonrası rahmin alınması) yapılması gerekebilir. Doğum zamanlaması genellikle 34-36. gebelik haftaları arasına planlanır, bu da bebeğin gelişimini tamamlarken, anne için potansiyel komplikasyon risklerini minimize etmeyi amaçlar.

Sonuç

Özetle, önceki sezaryen doğum geçirmiş olmak, sonraki gebeliklerde yapışık plasenta (plasenta akreata) riskini önemli ölçüde artıran en güçlü faktördür. Özellikle birden fazla sezaryen geçmişi ve plasenta previa varlığı, bu riski daha da yükseltir. Anne adaylarının geçmiş cerrahi öykülerini doktorlarıyla paylaşmaları, düzenli ve kapsamlı prenatal takip, bu ciddi durumun erken tanısı ve etkin yönetimi için vazgeçilmezdir. Erken tanı ve multidisipliner bir yaklaşımla, bu durumun olumsuz etkileri minimize edilebilir ve hem anne hem de bebek için en güvenli sonuçlar elde edilebilir.