Omuz eklemi, vücudumuzdaki en hareketli eklemlerden biri olması nedeniyle günlük yaşantımızda büyük bir öneme sahiptir. Ancak bu hareket kabiliyeti, beraberinde çıkık riskini de getirir. Özellikle sporcularda ve genç, aktif bireylerde sıkça görülen omuz çıkığı, sadece ağrılı bir deneyim olmakla kalmaz, aynı zamanda gelecekte tekrarlayan omuz çıkığı ihtimalini de beraberinde taşır. Bu durum, yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir ve kişinin günlük aktivitelerini kısıtlayabilir. Peki, omuz çıkığı tekrarlamasını önlemek için hangi yollar izlenmeli ve ne zaman cerrahi tedavi seçenekleri gündeme gelmelidir? Bu makalede, bu soruların cevaplarını detaylıca inceleyerek, omuz sağlığınızı korumanıza yardımcı olacak bilgilere ulaşacaksınız.

Tekrarlayan Omuz Çıkığı Neden Olur?

Omuz eklemi, top-soket yapısında olup, kol kemiğinin (humerus) başının, kürek kemiğindeki (skapula) sığ bir yuvaya (glenoid) oturmasıyla oluşur. Bu yapının stabilitesini sağlayan başlıca unsurlar; eklemi saran kapsül, labrum adı verilen kıkırdak halka ve çevreleyen kas ile bağlardır. Bir omuz çıkığı meydana geldiğinde, bu yapıların birinde veya birkaçında hasar oluşabilir. Hasarın boyutu ve tipi, çıkığın tekrarlama riskini doğrudan etkiler. Başlıca nedenler şunlardır:

• Labrum Yırtığı (Bankart Lezyonu): Omuz çıktığında, kol kemiği başı sıklıkla glenoidin ön alt kısmındaki labrumu kemikten ayırır. Bu yırtık iyileşmezse veya yeterince güçlü bir şekilde yapışmazsa, eklemin ön kısmındaki stabilite azalır ve tekrarlama riski artar. (Kaynak: Wikipedia)
• Bağ Gevşekliği: Bazı kişilerde doğuştan gelen veya travma sonrası oluşan bağ gevşekliği olabilir, bu da eklemin daha kolay yerinden çıkmasına zemin hazırlar.
• Kemik Defektleri (Hill-Sachs ve Glenoid Kemik Kaybı): Kol kemiği başının çıktığı sırada glenoid kenarına çarpmasıyla oluşan çökme kırığına "Hill-Sachs lezyonu" denir. Tekrarlayan çıkıklarda glenoidin ön kenarında da kemik kaybı (bony Bankart) oluşabilir. Bu kemik kayıpları, eklemin stabilitesini ciddi şekilde bozarak tekrarlama ihtimalini artırır.
• Yaş ve Aktivite Düzeyi: Genç (özellikle 20 yaş altı) ve aktif bireylerde, ilk çıkık sonrası tekrarlama riski çok daha yüksektir. Yüksek riskli sporlarla uğraşmak da bu riski artırır.

Cerrahi Tedavi Ne Zaman Gerekli Olur?

Omuz çıkığı sonrası her zaman cerrahi müdahale gerekmez. İlk çıkıklarda, özellikle ileri yaş gruplarında veya düşük aktivite düzeyine sahip kişilerde konservatif tedavi (istirahat, fizik tedavi, egzersiz) çoğu zaman yeterli olabilir. Ancak bazı durumlarda, omuz çıkığı tekrarlamasını önlemek amacıyla cerrahi müdahale kaçınılmaz hale gelir:

• Tekrarlayan çıkık öyküsü olması.
• Genç, aktif ve sporcu bireylerde ilk çıkık sonrası dahi yüksek tekrarlama riski taşıyan durumlar (örneğin, belirgin labrum yırtığı veya kemik kaybı).
• Konservatif tedaviye rağmen iyileşme sağlanamaması ve şikayetlerin devam etmesi.
• MR görüntülemelerinde belirgin labral yırtık, kapsül gevşekliği veya glenoid ya da humerus başında önemli kemik defektlerinin saptanması.

Omuz Çıkığı Tekrarlamasını Önleyici Cerrahi Seçenekler

Tekrarlayan omuz çıkığı tedavisinde kullanılan çeşitli cerrahi tedavi seçenekleri bulunmaktadır. Hangi yöntemin seçileceği, hastanın yaşına, aktivite düzeyine, çıkık sayısına, kemik ve yumuşak doku hasarının tipine ve şiddetine göre belirlenir. Ameliyatın amacı, omuz ekleminin stabilizasyonunu artırarak yeni çıkıkları önlemektir.

Artroskopik Bankart Onarımı

Bu, günümüzde en sık tercih edilen cerrahi yöntemlerden biridir. Minimal invaziv bir teknik olan artroskopi ile küçük kesilerden kamera ve cerrahi aletler omuz eklemine sokulur. Amaç, kopan labrumu (Bankart lezyonu) özel dikişli çapalar (suture anchors) kullanarak glenoid kemiğine yeniden sabitlemektir. Bu işlemle, eklem kapsülü de gerginleştirilerek stabilite artırılır. Genellikle kemik kaybının minimal olduğu durumlarda ve ilk veya ikinci tekrarlayan çıkıklarda tercih edilir.

Açık Bankart Onarımı (veya Kapsüler Gerginleştirme)

Daha büyük bir kesi ile yapılan bu yöntemde, cerrah ekleme daha doğrudan erişim sağlar. Özellikle geniş labral yırtıklarda, belirgin kapsül gevşekliğinde veya artroskopik yöntemin zor olacağı durumlarda tercih edilebilir. Açık cerrahi, bazen artroskopik cerrahiye göre daha yüksek bir başarı oranına sahip olabilir, ancak daha uzun bir iyileşme süresi ve daha belirgin bir ameliyat izi bırakma potansiyeli vardır.

Latarjet (Kemik Blok) Prosedürü

Eğer glenoid kemiğinde (yuva) önemli miktarda kemik kaybı varsa (genellikle %20'den fazla), sadece yumuşak doku onarımı yeterli gelmeyebilir. Bu durumda, Latarjet prosedürü devreye girer. Bu yöntemde, kürek kemiğinin bir parçası olan korakoid çıkıntı, üzerindeki kaslarla birlikte alınarak glenoidin ön-alt kısmına vidalarla sabitlenir. Bu kemik bloğu, glenoidin eksik olan kısmını tamamlayarak ve üzerine tutunan kasların dinamik stabilizasyon etkisiyle omuz eklemini güçlendirir. Kaynak: Medipol Sağlık Rehberi

Remplissage Prosedürü

Bu yöntem, özellikle büyük Hill-Sachs lezyonları (kol kemiği başında oluşan çökme kırığı) olan ve eş zamanlı Bankart lezyonu bulunan hastalarda düşünülür. Remplissage, Hill-Sachs lezyonunu doldurmak anlamına gelir ve lezyonun içine rotator manşet tendonunun (infrapsinatus) bir kısmının dikişlerle tespit edilmesini içerir. Bu, Hill-Sachs lezyonunun glenoidle temasını azaltarak, omuzun belirli pozisyonlarda tekrar çıkma ihtimalini düşürür.

Ameliyat Sonrası İyileşme ve Rehabilitasyon Süreci

Her omuz çıkığı ameliyatı sonrası, başarılı bir iyileşme ve eklem fonksiyonunun tam olarak geri kazanılması için kapsamlı bir rehabilitasyon süreci kritik öneme sahiptir. Bu süreç genellikle 3 aşamadan oluşur:

1. İmmobilizasyon (İlk 3-6 Hafta): Ameliyat sonrası omuz, özel bir kol askısı (genellikle omuz dış rotasyonda tutan yastıklı askı) ile sabitlenir. Bu dönemde yaranın iyileşmesi ve dokuların kaynaşması sağlanır. Pasif hareketler, doktor ve fizyoterapist kontrolünde dikkatlice başlatılabilir.
2. Hareket Açıklığı ve Zayıf Güçlendirme (6-12 Hafta): Omuzun hareket açıklığını artırmaya yönelik egzersizler başlar. Fizyoterapist eşliğinde yapılan pasif ve aktif-yardımlı hareketler ile eklemin esnekliği geri kazandırılır. Kasları güçlendirmeye yönelik hafif egzersizlere başlanabilir.
3. Tam Güçlendirme ve Spora Dönüş (3-6 Ay ve Sonrası): Kas gücünü ve dayanıklılığını artırmaya yönelik ilerleyici egzersiz programları uygulanır. Dinamik denge ve koordinasyon çalışmaları yapılır. Sporcular için spora özgü antrenmanlara başlanarak, kademeli ve kontrollü bir şekilde spora dönüş sağlanır. Tam iyileşme ve spora dönüş, bireysel faktörlere ve yapılan cerrahiye göre 6 ay ile 1 yıl arasında değişebilir.

Rehabilitasyon programına harfiyen uymak, cerrahi başarının anahtarıdır. Aksi takdirde, yeniden çıkık riski artabilir veya omuzda kalıcı sertlik gelişebilir.

Sonuç

Omuz çıkığı tekrarlamasını önlemek, özellikle genç ve aktif bireyler için hem fiziksel hem de psikolojik açıdan büyük önem taşır. Çıkık riskini artıran faktörlerin anlaşılması ve doğru zamanda doğru cerrahi tedavi seçeneklerinin değerlendirilmesi, uzun vadeli başarı için hayati öneme sahiptir. Artroskopik Bankart onarımı, Latarjet prosedürü gibi farklı ameliyat yöntemleri, hastanın özel durumuna göre uzman bir ortopedi cerrahı tarafından belirlenmelidir. Unutulmamalıdır ki, başarılı bir cerrahi müdahale kadar, titizlikle yürütülen bir rehabilitasyon süreci de omuz sağlığınızın tam anlamıyla geri kazanılması için olmazsa olmazdır. Şikayetleriniz varsa, vakit kaybetmeden bir uzmana başvurarak en uygun tedavi planını oluşturmanız önerilir.