İş hayatının maalesef göz ardı edilemeyen karanlık yüzlerinden biri olan mobbing, yani işyerinde psikolojik taciz, birçok çalışanın karşılaştığı ciddi bir sorundur. Bu durum, mağdurlar üzerinde derin psikolojik ve fiziksel etkiler bırakırken, aynı zamanda hukuki yollarla mücadele etme zorunluluğunu da beraberinde getirir. Mobbinge uğrayanlar için doğru bir hukuki süreç izlemek, haklarını aramak ve adaleti sağlamak adına hayati öneme sahiptir. Peki, bu süreçte nasıl dava açma hazırlıkları yapılmalı, hangi delil toplama yöntemleri izlenmeli ve yasal haklarımızı nasıl korumalıyız? Bu kapsamlı rehber, işyerinde psikolojik taciz mağdurlarının yasal yollara başvururken bilmeleri gereken tüm adımları, doğal ve anlaşılır bir dille sunmayı amaçlıyor.

Mobbing Nedir ve Türleri Nelerdir?

Mobbing, bir veya birden fazla kişinin, bir başka kişiye karşı düşmanca ve etik olmayan bir tutumla sistematik olarak psikolojik tacizde bulunmasıdır. Genellikle işyerinde belirli bir kişiyi hedef alarak, onun iş performansını, psikolojik sağlığını ve sosyal ilişkilerini olumsuz etkilemeyi amaçlar. Bu durum, mağdurun kendini yalnız, değersiz ve çaresiz hissetmesine yol açar.

Tanımı ve Çeşitleri

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından da kabul gören bu kavram, genellikle iş ortamında hiyerarşik veya yatay ilişkilerde ortaya çıkabilir. Mobbingin hedefi birey olabileceği gibi, bazen grup içinde farklılık gösteren bir bireyi dışlama şeklinde de tezahür edebilir. Wikipedia'ya göre Mobbing; hedef seçilen kişinin onurunu zedeleyici, küçük düşürücü, yıldırıcı, dışlayıcı ve yıpratıcı eylemlerle karşılaşması durumudur.

• Dikey Mobbing: Üstten asta uygulanan taciz.
• Yatay Mobbing: Eşit düzeydeki çalışma arkadaşları arasında yaşanan taciz.
• Tersten Mobbing: Astın üste uyguladığı taciz.

Mobbingin Belirtileri ve Etkileri

Mobbing, çeşitli biçimlerde kendini gösterebilir. Sürekli eleştiri, iş vermeme veya anlamsız işler verme, dışlama, dedikodu yayma, fiziksel tehdit veya aşağılama gibi eylemler mobbingin tipik belirtileridir. Mağdurlar üzerinde stres, anksiyete, depresyon, uyku bozuklukları, hatta fiziksel rahatsızlıklar gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. İş performansı düşer, motivasyon kaybolur ve sonuçta işten ayrılmaya kadar gidebilir.

Mobbinge Karşı Hukuki Haklarınız Nelerdir?

Türkiye'de işyerinde mobbinge maruz kalan çalışanların yasal hakları çeşitli kanunlarla güvence altına alınmıştır. Bu haklar, mağdurlara hem tazminat talep etme hem de tacizi sona erdirme imkanı sunar.

İş Kanunu ve Borçlar Kanunu Kapsamında Koruma

4857 Sayılı İş Kanunu, işverenin işçiyi gözetme borcunu düzenler. İşveren, işçisinin kişiliğine ve haklarına saygı göstermek, onu korumak zorundadır. Mobbinge uğrayan bir işçi, bu kanun kapsamında haklı nedenle fesih hakkını kullanabilir ve kıdem tazminatı talep edebilir. Ayrıca, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 417. maddesi, işverenin işçiyi kişiliğinin korunması ilkesi çerçevesinde her türlü psikolojik tacizden koruma yükümlülüğünü açıkça belirtir. Bu maddeye göre işveren, işyerinde işçilerin psikolojik ve cinsel tacize uğramamaları için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür.

Eşit Davranma İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı

İş Kanunu'nun 5. maddesi, işverenin eşit davranma ilkesine aykırı hareket etmesini yasaklar. Mobbing, genellikle ayrımcılık içeren bir davranış biçimi olduğu için, bu madde de mobbinge karşı yasal zemin oluşturabilir. Mağdur, eşit davranma ilkesine aykırı davranıldığını ispatladığı takdirde tazminat talep edebilir.

Hukuki Sürece Başlamadan Önce: Ön Hazırlıklar

Mobbingin kanıtlanması zorlu bir süreç olabilir. Bu nedenle, yasal yollara başvurmadan önce titiz bir ön hazırlık yapmak büyük önem taşır.

İç Şikayet Mekanizmaları ve Kurum İçi Yollar

İlk adım olarak, işyerinin iç şikayet mekanizmalarını (İnsan Kaynakları departmanı, etik kurulu vb.) kullanmak faydalı olabilir. Bu yollarla yapılan başvurular, hem durumu resmiyete döker hem de ilerideki hukuki süreçte delil olarak kullanılabilir. Şikayetlerinizi yazılı olarak yapmaya özen gösterin ve bir kopyasını kendinize saklayın.

Mobbing Günlüğü Tutmanın Önemi

Mobbing günlüğü tutmak, delil toplama sürecinin temelini oluşturur. Bu günlükte, maruz kaldığınız taciz olaylarının tarihlerini, saatlerini, yerini, olayın kısa açıklamasını, olaya şahit olan kişileri ve olayın size hissettirdiklerini detaylıca yazın. Her bir olayın somut verilerle desteklenmesi, dava sürecinde ispat gücünüzü artıracaktır.

Delil Toplama: Hukuki Sürecin Temeli

Hukuki süreçte en kritik noktalardan biri, mobbingin varlığını ispatlayacak yeterli ve güçlü deliller sunmaktır. Türk Hukukunda, mobbing davalarında ispat yükü esnekleştirilmiştir; yani mağdurun tacizi kesin olarak kanıtlaması beklenmez, ancak tacizin varlığına dair güçlü emareler sunması yeterli olabilir.

Yazılı Deliller

• E-postalar ve Mesajlar: Taciz içerikli e-postalar, SMS veya WhatsApp mesajları, sosyal medya yazışmaları.
• Tutanaklar ve Raporlar: Kurum içi şikayet tutanakları, performans değerlendirme raporları (özellikle haksız ve düşmanca olanlar).
• Resmi Yazışmalar: İşten çıkarma veya görev değişikliği tebliğleri gibi tacizin bir parçası olabilecek resmi belgeler.

Görsel ve İşitsel Deliller

Ses ve görüntü kayıtları, delil olarak kullanılabilir ancak bunların hukuka uygun şekilde elde edilmiş olması şarttır. İzinsiz kayıtlar, delil niteliği taşımayabilir ve hukuki sorunlara yol açabilir. Ancak, mağdurun kendi sesini kaydettiği veya tacizin açıkça görüldüğü kamera kayıtları (işyerinin güvenlik kamerası vb.) delil olarak kabul edilebilir.

Tanıklık ve Bilirkişi Raporları

Olaylara şahit olan çalışma arkadaşları, eski çalışanlar veya yöneticilerin tanıklıkları büyük önem taşır. Ayrıca, mağdurun ruh sağlığının mobbing nedeniyle bozulduğunu gösteren psikiyatrist veya psikolog raporları da güçlü deliller arasındadır. Mahkeme, gerekirse konunun uzmanlarından bilirkişi raporu talep edebilir.

Sağlık Raporları ve Psikolojik Destek Kayıtları

Mobbingin yol açtığı fiziksel veya psikolojik rahatsızlıkları belgeleyen doktor raporları, reçeteler, terapi kayıtları gibi sağlık verileri, tacizin mağdur üzerindeki etkisini somutlaştırarak delil değeri taşır.

Mobbing Davası Açma Süreci

Mobbinge uğrayan bir çalışanın izlemesi gereken yasal yollar genellikle belirli adımlardan oluşur. Bu süreçte bir avukattan profesyonel destek almak, doğru ve eksiksiz ilerlemek adına kritik öneme sahiptir.

Arabuluculuk Şartı ve Süreci

İş uyuşmazlıklarında 7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu kapsamında, dava açmadan önce arabuluculuk sürecine başvurmak zorunludur. Arabuluculuk, tarafların bir araya gelerek dostane bir çözüm bulmaya çalıştığı, hızlı ve daha az maliyetli bir yöntemdir. Eğer arabuluculuk sürecinde anlaşma sağlanamazsa, dava açma hakkı doğar.

İş Mahkemesinde Dava Açma

Arabuluculuk sürecinin olumsuz sonuçlanması durumunda, mağdur işçi İş Mahkemesi'nde dava açabilir. Bu dava genellikle 'işçilik alacakları' ve 'manevi tazminat' taleplerini içerir. Haklı nedenle iş sözleşmesini fesheden işçi, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı (eğer mobbing nedeniyle işten ayrıldıysa), fazla mesai, yıllık izin ücreti gibi alacaklarını da talep edebilir.

Dava Dilekçesi ve İçeriği

Dava dilekçesi, dava sürecinin en önemli belgelerinden biridir. Dilekçede, mobbing olaylarının detaylı bir kronolojisi, toplanan deliller, tanık listesi ve talep edilen tazminat miktarı açıkça belirtilmelidir. Alanında uzman bir avukatın hazırlayacağı dava dilekçesi, davanın seyrini olumlu etkileyecektir.

İspat Yükü ve Delillerin Sunulması

Türk hukukunda mobbing davalarında ispat yükü mağdurda olmakla birlikte, Yargıtay kararlarıyla bu yükümlülük esnekleştirilmiştir. Mağdurun, mobbingin varlığına ilişkin güçlü emareler sunması yeterli olabilir; işveren de bu emarelerin aksini kanıtlamakla yükümlü hale gelebilir. Tüm toplanan delillerin mahkemeye eksiksiz sunulması hayati önem taşır.

Olası Sonuçlar: Tazminat ve Diğer Talepler

Dava sonucunda mahkeme, mobbingin varlığına kanaat getirirse, mağdura manevi tazminat ödenmesine karar verebilir. Ayrıca, iş sözleşmesini haklı nedenle fesheden işçiye kıdem tazminatı gibi yasal hakları da ödenir. Bazı durumlarda, mobbing uygulayan kişi veya kişilerin cezai sorumluluğu da gündeme gelebilir.

Sonuç

İşyerinde mobbinge maruz kalmak, kimsenin karşılaşmak istemeyeceği, yıpratıcı bir deneyimdir. Ancak unutulmamalıdır ki, bu durum karşısında yalnız değilsiniz ve yasal yollarla haklarınızı arama hakkınız bulunmaktadır. Mobbinge uğrayanlar için hukuki süreç, uzun ve meşakkatli görünse de, doğru adımları atarak ve yeterli delil toplayarak adalete ulaşmak mümkündür. Bu süreçte bir avukatla çalışmak, hem yasal haklarınızın eksiksiz korunmasını sağlar hem de süreci sizin adınıza en etkin şekilde yönetir. Kendinizi korumak ve hakkınızı aramak için asla çekinmeyin; çünkü her birey, saygılı ve güvenli bir çalışma ortamında bulunma hakkına sahiptir.