Tüberküloz (verem), dünya genelinde ciddi bir halk sağlığı sorunu olmaya devam ediyor. Ancak bu hastalığın her zaman aktif ve belirti veren bir formu yoktur. Bazen bakteri vücutta uyur halde kalır ve hiçbir belirti göstermez; bu duruma latent tüberküloz enfeksiyonu (LTE) ya da halk arasında bilinen adıyla gizli tüberküloz denir. Latent tüberkülozun tanısı, aktif hastalığın önlenmesi ve yayılımının kontrol altına alınması için hayati önem taşır. Peki, latent tüberküloz tanısında TDT (Tüberküloz Deri Testi) nerede duruyor ve bu test kimler için gerekli?

Latent Tüberküloz Nedir ve Neden Önemlidir?

Latent tüberküloz enfeksiyonu, Mycobacterium tuberculosis bakterisinin vücutta bulunmasına rağmen, kişinin hastalığı geliştirmemesi ve bulaştırıcı olmaması durumudur. Enfekte olan çoğu kişi hayatı boyunca aktif tüberküloz geliştirmezken, özellikle bağışıklık sistemi zayıfladığında bakterinin aktif hale gelme riski her zaman vardır. Bu nedenle, latent tüberkülozun erken tespiti ve tedavisinin önemi büyüktür. Zira enfekte kişilerin %5 ila %10'u hayatlarının bir döneminde aktif tüberküloza dönüşebilir ve bu da ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Latent tüberküloz hakkında daha fazla bilgi için Wikipedia'daki ilgili makaleye göz atabilirsiniz.

Tüberküloz Tanısında Kullanılan Yöntemler: TDT ve IGRA

Latent tüberküloz tanısında kullanılan başlıca iki yöntem bulunmaktadır: Tüberküloz Deri Testi (TDT) ve Interferon Gama Salınım Testleri (IGRA).

Tüberküloz Deri Testi (TDT) Nedir, Nasıl Uygulanır?

Tüberküloz Deri Testi (TDT), aynı zamanda PPD (Purified Protein Derivative) testi olarak da bilinir. Bu testte, tüberküloz bakterisinden elde edilen saflaştırılmış protein türevi, kolun ön yüzündeki derinin altına enjekte edilir. Enjeksiyondan 48-72 saat sonra enjeksiyon bölgesindeki kızarıklık ve kabarıklık ölçülerek sonuç değerlendirilir. Testin pozitif çıkması, kişinin tüberküloz bakterisi ile enfekte olduğunu gösterir, ancak aktif hastalık olup olmadığına dair kesin bilgi vermez. TDT'nin avantajı ekonomik ve yaygın bir yöntem olmasıdır. Dezavantajı ise BCG aşısı olan kişilerde yanlış pozitif sonuçlar verebilmesi ve başka mikobakteri türleriyle enfekte olanlarda da pozitif çıkabilmesidir.

IGRA (Interferon Gama Salınım Testleri) Nedir?

IGRA testleri, TDT'ye göre daha yeni ve spesifik kan testleridir. Bu testler (Quantiferon-TB Gold Plus veya T-Spot.TB gibi) kişinin kanında tüberküloz bakterisine özgü antijenlere karşı oluşan interferon-gama salınımını ölçer. IGRA testleri, BCG aşısı geçmişinden etkilenmez ve diğer mikobakterilerin neden olduğu reaksiyonlarla karışma olasılığı daha düşüktür. Bu da onları TDT'ye göre daha özgül kılar. Ancak TDT'ye göre daha pahalıdır ve özel laboratuvar koşulları gerektirir.

Hangi Test Kimler İçin Daha Uygun?

Her iki test de latent tüberküloz tanısında kullanılabilir. Seçim, kişinin yaşına, tıbbi geçmişine, BCG aşısı öyküsüne ve testin ulaşılabilirliğine göre değişebilir. Örneğin, BCG aşısı olmuş kişilerde veya TDT'ye karşı bilinen bir reaksiyonu olanlarda IGRA testleri daha güvenilir sonuçlar verebilir. Çocuklarda genellikle TDT ilk tercih olurken, yetişkinlerde her iki test de düşünülebilir. Her iki testin de aktif tüberkülozu latent tüberkülozdan ayırt edemediğini unutmamak önemlidir; pozitif bir sonuç, ileri tetkikler gerektirebilir.

Latent Tüberküloz Tanısı Kimler İçin Gerekli? Risk Grupları

Latent tüberküloz taraması, aktif hastalığa dönüşme riski yüksek olan belirli gruplar için özellikle önemlidir. Bu gruplar şunları içerir:

Yakın Temaslılar ve Yüksek Riskli Gruplar

• Aktif tüberküloz hastasıyla yakın teması olan kişiler: Özellikle aynı evde yaşayanlar veya uzun süreli yakın mesafede bulunmuş kişiler.
• Tüberkülozun yaygın olduğu bölgelerden gelenler: Yüksek prevalanslı ülkelerde doğmuş veya uzun süre yaşamış kişiler.

İmmün Sistemi Baskılanmış Kişiler

• HIV ile yaşayan kişiler: Bağışıklık sistemi zayıfladığı için aktif tüberküloz geliştirme riski çok daha yüksektir.
• Organ nakli adayları veya organ nakli yapılmış kişiler: Bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar kullanmaları nedeniyle risk altındadırlar.
• Romatoid artrit, Crohn hastalığı gibi otoimmün hastalıkları olan ve immünsüpresif tedavi alan kişiler: Biyolojik ajanlar gibi ilaçlar kullananlarda latent tüberkülozun aktifleşme riski artar.
• Kronik böbrek yetmezliği olan ve diyalize giren hastalar.
• Şeker hastalığı (diyabet) olanlar.
• Silikozis hastaları.

Sağlık Çalışanları ve Belirli Meslek Grupları

• Tüberküloz hastalarıyla sıkça temas eden sağlık çalışanları, ceza infaz kurumu görevlileri ve barınma evlerinde çalışanlar gibi mesleki risk taşıyan gruplar düzenli olarak taranmalıdır.

Tanı Sonrası Süreç: Tedavi ve Takip

Latent tüberküloz tanısı konulduğunda, aktif hastalığa dönüşmesini engellemek amacıyla koruyucu tedavi başlanması önerilir. Tedavi, genellikle izoniazid gibi antitüberküloz ilaçlarla belirli bir süre (örneğin 6-9 ay) devam eder. Tedavinin tamamlanması, kişinin aktif tüberküloz geliştirme riskini önemli ölçüde azaltır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), tüberkülozla mücadelede latent enfeksiyonun yönetiminin önemini vurgulamaktadır. Daha detaylı bilgi için WHO'nun tüberküloz bilgi sayfasına başvurulabilir.

Tedavi sürecinde düzenli doktor takibi ve olası yan etkiler konusunda bilgilendirme büyük önem taşır. Tedaviyi yarım bırakmak, hem ilaca direnç gelişimine yol açabilir hem de latent enfeksiyonun aktif hastalığa dönüşme riskini artırır.

Sonuç

Latent tüberküloz tanısı, aktif tüberkülozun önlenmesi ve küresel tüberküloz yükünün azaltılması için kritik bir adımdır. TDT ve IGRA testleri, doğru risk grubundaki kişilerde uygulandığında, gizli tüberküloz enfeksiyonunu saptamada değerli araçlardır. Özellikle yüksek riskli gruplardaki bireylerin düzenli olarak taranması ve pozitif çıkanların tedavi edilmesi, hem kişisel sağlığı korumak hem de hastalığın toplumda yayılmasını engellemek adına büyük önem taşır. Unutmayın, erken tanı ve uygun tedavi, tüberkülozla mücadelede en güçlü silahlarımızdandır.