Abdominal aort anevrizması (AAA), vücudun ana atardamarı olan aortun karın bölgesindeki bölümünün anormal şekilde genişlemesidir. Bu durum, yırtılma (rüptür) riski taşıdığı için ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir ve acil tıbbi müdahale gerektirebilir. Ancak her anevrizma onarım gerektirmez ve en önemlisi, her hasta bu onarım için uygun bir aday değildir. İşte tam da bu noktada, abdominal aort anevrizması onarımı için kimlerin aday olduğunu belirleyen detaylı adaylık kriterleri ve kapsamlı bir değerlendirme süreci devreye girer. Bu makalemizde, hasta seçimi yapılırken hangi faktörlerin göz önünde bulundurulduğunu ve tedavi kararının nasıl verildiğini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz. Amacımız, hem hastaların hem de yakınlarının bu karmaşık süreci daha iyi anlamalarına yardımcı olmak ve tedavi kararlarında bilinçli adımlar atmalarını sağlamaktır.

Abdominal Aort Anevrizması Nedir ve Neden Tedavi Edilir?

Abdominal aort anevrizması, aortun çapının normalden %50 daha fazla genişlemesi durumudur. Genellikle yaşa bağlı olarak damar duvarının zayıflaması sonucu ortaya çıkar ve çoğu zaman herhangi bir belirti vermeden sessizce ilerler. En büyük risk, anevrizmanın yırtılmasıdır ki bu durum, yüksek ölüm oranlarına sahip, hayati tehlike arz eden bir acil durumdur. Tedavinin temel amacı, anevrizmanın yırtılmasını önleyerek hastanın yaşam kalitesini ve süresini artırmaktır. Onarım, bu ciddi riski ortadan kaldırmayı hedefler.

Abdominal Aort Anevrizması Onarımına Adaylık Kriterleri

Bir hastanın anevrizma onarımına uygun olup olmadığına karar verirken birden fazla faktör göz önünde bulundurulur. Bu kriterler, hem anevrizmanın özelliklerini hem de hastanın genel sağlık durumunu kapsar.

Anevrizmanın Boyutu ve Büyüme Hızı

Anevrizmanın boyutu, onarım kararı için en belirleyici faktörlerden biridir. Genellikle erkeklerde 5.5 cm, kadınlarda ise 5.0 cm çapın üzerindeki anevrizmalar, yırtılma riski yüksek olduğu için cerrahi müdahale adayı olarak kabul edilir. Ancak bu eşik değerler hastanın genel risk faktörlerine göre değişiklik gösterebilir. Ayrıca, anevrizmanın hızlı büyüme hızı (genellikle altı ayda 0.5 cm'den fazla artış) da onarım için önemli bir göstergedir, boyutu eşik değerlerin altında olsa bile.

Semptomatik Anevrizmalar ve Komplikasyonlar

Anevrizmalar genellikle asemptomatiktir, ancak bazı durumlarda belirti verebilirler. Karın veya sırt ağrısı gibi semptomlar, anevrizmanın genişlediğini veya yırtılma riski altında olduğunu gösterebilir. Semptomatik anevrizmalar, boyuttan bağımsız olarak genellikle acil veya erken onarım adayıdır. Ayrıca, anevrizmadan kopan pıhtıların bacak damarlarına giderek emboliye yol açması gibi komplikasyonlar da onarım gerektiren durumlardır.

Anevrizmanın Anatomik Yapısı

Anevrizmanın şekli, yeri ve aortun diğer damarlarla ilişkisi (örneğin renal arterlerin anevrizmaya göre konumu) tedavi yönteminin seçimi ve dolayısıyla adaylık üzerinde etkilidir. Endovasküler anevrizma onarımı (EVAR) için uygun bir boyun ve yeterli uzunluktaki damar segmentleri gibi anatomik koşullar aranır. Açık cerrahi ise anatomik kısıtlamaları daha az olan bir yöntemdir.

Hastanın Genel Sağlık Durumu ve Ek Hastalıklar

Anevrizma onarımı, özellikle açık cerrahi, majör bir ameliyattır ve hastanın genel sağlık durumu büyük önem taşır. Cerrahi riskin kabul edilebilir seviyelerde olması gerekir.

Kardiyak ve Pulmoner Değerlendirme

Kalp ve akciğer hastalıkları, anevrizma hastalarında sıkça görülen ek durumlardır. Bu sistemlerin fonksiyonel kapasitesi, ameliyatın riskini doğrudan etkiler. Detaylı kardiyak (EKG, ekokardiyografi, stres testleri) ve pulmoner (solunum fonksiyon testleri) değerlendirmeler yapılır. Şiddetli kalp yetmezliği, kontrolsüz aritmiler veya ciddi kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) gibi durumlar, cerrahi riski artırarak hastayı onarım adayı olmaktan çıkarabilir.

Böbrek Fonksiyonları ve Diğer Sistemik Hastalıklar

Böbrek fonksiyonları da değerlendirilir çünkü hem kontrast madde kullanımı (görüntüleme sırasında) hem de cerrahi stres böbrekler üzerinde ek yük oluşturabilir. Diyabet, hipertansiyon, felç öyküsü gibi diğer sistemik hastalıklar da hastanın genel risk profilini etkiler ve onarım kararında göz önünde bulundurulur. Hastanın yaşam beklentisi de onarımın potansiyel faydası açısından kritik bir faktördür.

Onarım Yöntemleri ve Adaylık İlişkisi

Abdominal aort anevrizması onarımında iki temel yöntem bulunur: açık cerrahi ve endovasküler anevrizma onarımı (EVAR). Her bir yöntemin kendine özgü adaylık kriterleri vardır.

Açık Cerrahi

Açık cerrahi, karından yapılan büyük bir kesi ile anevrizmalı damar bölümünün çıkarılıp yerine sentetik bir greftin yerleştirilmesidir. Daha invaziv olmasına rağmen, uzun vadeli sonuçları kanıtlanmıştır ve anatomik kısıtlamaları daha azdır. Genel sağlık durumu iyi, yaşam beklentisi uzun olan ve EVAR için uygun anatomisi olmayan hastalar genellikle açık cerrahi adayıdır.

Endovasküler Anevrizma Onarımı (EVAR)

EVAR, kasık bölgesinden yapılan küçük kesilerle kateterler aracılığıyla bir stent greftin anevrizma içine yerleştirilmesi işlemidir. Daha az invaziv olması nedeniyle iyileşme süreci daha kısadır ve genellikle yaşlı veya ek hastalıkları olan, açık cerrahinin yüksek riskli olduğu hastalar için tercih edilir. Ancak EVAR için anevrizmanın belirli bir anatomik yapıda olması (yeterli boyun uzunluğu, damar çapı vb.) şarttır.

Kimler Aday Değildir (Kontraendikasyonlar)?

Bazı durumlar, anevrizma onarımının faydalarından çok risklerini artırabilir ve hastayı onarım adayı olmaktan çıkarabilir:

• Çok Yüksek Cerrahi Risk: Şiddetli kalp, akciğer veya böbrek yetmezliği gibi yaşamı ciddi şekilde tehdit eden ek hastalıklar.
• Kısa Yaşam Beklentisi: Kanser gibi başka ilerleyici hastalıkları olan ve kısa bir yaşam beklentisi olan hastalar için onarımın faydası tartışmalıdır.
• Uygun Olmayan Anevrizma Anatomisi (EVAR için): Özellikle EVAR yönteminde, anevrizmanın stent greft yerleşimi için uygun olmayan bir yapısı varsa (örneğin kısa veya konik anevrizma boynu, çok kıvrımlı damarlar), bu yöntem uygulanamaz.

Sonuç

Abdominal aort anevrizması onarımı kararı, oldukça karmaşık ve çok faktörlü bir değerlendirme gerektiren bir süreçtir. Anevrizmanın boyutu, büyüme hızı, semptom varlığı ve en önemlisi hastanın genel sağlık durumu, eşlik eden hastalıkları ve yaşam beklentisi gibi faktörler titizlikle incelenir. Her hasta için en uygun tedavi yaklaşımını belirlemek amacıyla, kardiyolog, kalp ve damar cerrahı, radyolog gibi uzmanlardan oluşan multidisipliner bir ekip tarafından kişiye özel bir değerlendirme yapılması hayati önem taşır. Bu detaylı değerlendirme, hastanın en güvenli ve en etkili tedaviyi almasını sağlayarak, yaşam kalitesini ve süresini artırma hedefine ulaşılmasına yardımcı olur.