Gözümüzün en ön tabakası olan korneanın giderek incelmesi ve koni şeklinde dışarı doğru bombeleşmesiyle karakterize, ilerleyici bir göz hastalığı olan Keratokonus, dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen bir durumdur. Genellikle genç yaşlarda ortaya çıkar ve başlangıçta basit gözlük veya özel kontakt lenslerle kontrol altına alınabilse de, bazı hastalarda hastalığın seyri şiddetlenerek kornea naklini (keratoplasti) kaçınılmaz hale getirebilir. Peki, Keratokonus hastalarında kornea nakli ne zaman gerekli olur? Bu sorunun cevabı, hastalığın evresi, uygulanan diğer tedavilere verilen yanıt ve hastanın yaşam kalitesi gibi birçok faktöre bağlıdır. Bu makalemizde, Keratokonus'un ne olduğundan başlayarak, ne zaman kornea nakli seçeneğinin gündeme geldiğini, bu sürecin nasıl işlediğini ve nakil sonrası dikkat edilmesi gerekenleri detaylıca ele alacağız.

Keratokonus Nedir ve Neden Önemlidir?

Keratokonus, gözün saydam ön tabakası olan korneanın yapısal bütünlüğünü kaybetmesiyle karakterize, dejeneratif bir hastalıktır. Kornea, gözün odaklama gücünün büyük bir kısmından sorumludur ve ışığı doğru bir şekilde retina üzerine düşürür. Keratokonus hastalarında kornea incelir, zayıflar ve öne doğru sivrileşir. Bu şekil bozukluğu, düzensiz astigmatizma ve miyopiye yol açarak görme kalitesini ciddi şekilde düşürür. Wikipedia'ya göre Keratokonus, genellikle ergenlik döneminde başlar ve 20-30'lu yaşlarda ilerlemesini sürdürür.

Keratokonusun Belirtileri ve Tanısı

Keratokonusun erken evrelerinde belirtiler hafif olabilir ve genellikle gözlük numarasında sık değişiklikler, ışık hassasiyeti (fotofobi), kamaşma ve hafif görme bulanıklığı şeklinde kendini gösterir. Hastalık ilerledikçe, görme kalitesi daha da kötüleşir ve standart gözlüklerle düzeltilemez hale gelir. Tanısı genellikle detaylı bir göz muayenesi ve kornea topografisi (kornea haritalaması) adı verilen özel bir test ile konulur. Bu test, korneanın yüzey eğriliğini ve kalınlığını ölçerek hastalığın varlığını ve evresini belirlemeye yardımcı olur.

Hastalığın Seyri ve Tedavi Seçenekleri

Hastalığın seyri kişiden kişiye değişmekle birlikte, genellikle yıllar içinde yavaşça ilerler. Başlangıçta gözlük veya yumuşak kontakt lenslerle görme keskinliği sağlanabilir. Ancak hastalık ilerledikçe, korneanın düzensizleşmesi nedeniyle özel sert gaz geçirgen (RGP) kontakt lensler veya skleral lensler gibi daha spesifik lenslere ihtiyaç duyulur. Bu lensler, korneanın düzensiz yüzeyini telafi ederek daha iyi bir görüş sağlarlar. Hastalığın ilerlemesini durdurmaya yönelik en etkili yöntemlerden biri ise korneal çapraz bağlama (cross-linking) tedavisidir. Bu tedavi, korneayı güçlendirerek ilerlemesini yavaşlatmayı veya durdurmayı hedefler. Korneal halka segmentleri (intacs) ise, korneanın şeklini düzelterek lens veya gözlükle daha iyi bir görüş sağlamaya yardımcı olabilir.

Kornea Nakli (Keratoplasti) Nedir ve Nasıl Yapılır?

Kornea nakli veya keratoplasti, hastalıklı veya hasarlı kornea dokusunun, ölen bir bağışçıdan alınan sağlıklı bir kornea dokusuyla değiştirilmesi işlemidir. Bu cerrahi operasyon, Keratokonus'un son evrelerinde, diğer tedavi yöntemlerinin yetersiz kaldığı durumlarda başvurulan son çaredir.

Farklı Kornea Nakli Türleri

Keratokonus tedavisinde kullanılan başlıca iki kornea nakli türü bulunmaktadır:

• Penetran Keratoplasti (PKP): Tam kat kornea nakli olarak da bilinir. Bağışçıdan alınan tüm kornea tabakalarının, hastanın hasarlı tüm kornea tabakalarıyla değiştirildiği cerrahi bir yöntemdir.
• Derin Ön Lamellar Keratoplasti (DALK): Bu kısmi kornea nakli türünde, hastanın korneasının sadece ön tabakaları (endotel tabakası hariç) değiştirilir. Hastanın kendi endotel hücreleri korunduğu için nakil sonrası ret (reddetme) riski daha düşüktür ve iyileşme süreci genellikle daha hızlıdır. Keratokonus hastalarında genellikle tercih edilen yöntem DALK'tır, çünkü Keratokonus genellikle endotel tabakasını etkilemez.

Keratokonus Hastalarında Kornea Nakli Ne Zaman Gerekli Hale Gelir?

Kornea nakli kararı, göz doktorunun detaylı değerlendirmesi ve hastanın durumu göz önünde bulundurularak verilir. İşte Keratokonus hastalarında kornea naklinin gündeme geldiği başlıca durumlar:

Diğer Tedavi Yöntemlerinin Yetersiz Kalması

Gözlükler, özel kontakt lensler, korneal çapraz bağlama ve halka segmentleri gibi tüm diğer tedavi seçenekleri denendiğinde dahi, hastanın görme keskinliğinde tatmin edici bir iyileşme sağlanamıyorsa, kornea nakli düşünülmeye başlanır. Özellikle lens intoleransı gelişmiş, lens kullanamayan hastalar için bu durum kritik öneme sahiptir.

İleri Görme Kaybı ve Yaşam Kalitesinin Düşmesi

Keratokonus ilerlediğinde, hastaların görme keskinliği o kadar düşebilir ki günlük aktivitelerini (araba kullanma, okuma, çalışma vb.) yerine getirmekte zorlanırlar. Yaşam kalitesinin ciddi şekilde etkilenmesi, nakil kararını hızlandıran önemli bir faktördür.

Korneada İleri Derecede İnceltme ve Yırtılma Riski

Hastalığın ileri evrelerinde kornea aşırı derecede incelerek yırtılma riski taşır. Bu durum, göz bütünlüğünü tehdit eden ve acil müdahale gerektiren bir hal alabilir. Korneanın şeffaflığını tamamen yitirmesi de nakil gerektiren bir başka nedendir.

Kontakt Lens Toleransının Kaybolması

Keratokonus hastaları genellikle özel sert kontakt lenslere ihtiyaç duyarlar. Ancak bazı hastalarda korneanın düzensizleşmesi o kadar ilerler ki, herhangi bir lensi rahatça takmak veya tolere etmek imkansız hale gelir. Bu durumda, lenslerle bile net görüş elde edilemediği için cerrahi çözüm gündeme gelir.

Akut Hidrops Gelişimi

Akut hidrops, Keratokonus'un nadir fakat ciddi bir komplikasyonudur. Korneanın arka tabakasında (Descemet membranı) bir yırtık oluşması sonucu göz içi sıvısının kornea içine sızmasıyla meydana gelir. Bu durum, korneada ani ve şiddetli bir şişliğe ve görme kaybına yol açar. Akut hidrops gelişen hastalarda, kornea nakli genellikle kaçınılmaz hale gelir.

Nakil Sonrası Süreç ve Başarı Oranları

Kornea nakli sonrası iyileşme süreci birkaç ay sürebilir. Bu dönemde düzenli doktor kontrolleri ve reçeteli göz damlalarının (iltihap önleyici ve reddetmeyi engelleyici) düzenli kullanımı büyük önem taşır. Nakil sonrası görüş kalitesinin artması zaman alabilir ve çoğu zaman yeni gözlük veya kontakt lenslere ihtiyaç duyulur. Keratokonus için yapılan kornea nakillerinin başarı oranı oldukça yüksektir ve çoğu hasta, operasyon sonrası daha iyi bir görüşe ve önemli ölçüde artan bir yaşam kalitesine kavuşur.

Nakil Sonrası Bakım ve İlaç Kullanımı

Nakil sonrası enfeksiyon riskini azaltmak ve doku reddini önlemek için doktor tarafından verilen göz damlalarının aksatılmadan kullanılması şarttır. Ayrıca, gözü darbelerden korumak ve aşırı fiziksel aktivitelerden kaçınmak önemlidir. İlk aylarda gözde kızarıklık, ışık hassasiyeti ve hafif ağrı gibi semptomlar normal kabul edilebilir, ancak şiddetli ağrı veya ani görme kaybı durumunda hemen doktora başvurulmalıdır.

Olası Komplikasyonlar ve Yönetimi

Her cerrahi işlemde olduğu gibi, kornea naklinde de bazı riskler ve komplikasyonlar mevcuttur. Bunlar arasında enfeksiyon, kanama, göz tansiyonu yükselmesi (glokom), katarakt oluşumu ve en önemlisi doku reddi yer alır. Doku reddi belirtileri (gözde kızarıklık, ışık hassasiyeti, görme bulanıklığı) fark edildiğinde erken müdahale ile genellikle tedavi edilebilir. Düzenli kontroller bu komplikasyonların erken teşhisi ve tedavisi için hayati önem taşır.

Uzun Vadeli Görüş ve Yaşam Kalitesi

Başarılı bir kornea nakli sonrası, hastaların büyük bir çoğunluğu normal veya normale yakın bir görüş keskinliğine ulaşır. Bu durum, hastaların sosyal ve profesyonel hayatlarına geri dönmelerini ve yaşam kalitelerinin önemli ölçüde artmasını sağlar. Uzun vadede düzenli kontroller, göz sağlığının korunması için esastır.

Sonuç olarak, Keratokonus hastalarında kornea nakli, hastalığın diğer tüm tedavi yöntemlerine rağmen ilerlemesi, görme kaybının yaşam kalitesini ciddi şekilde etkilemesi, korneada ileri derecede incelme veya akut hidrops gibi komplikasyonların gelişmesi durumunda gerekli hale gelir. Bu önemli cerrahi prosedür, birçok hasta için kaybedilen görüşü geri kazanma ve daha iyi bir yaşam sürme fırsatı sunar. Erken teşhis ve uygun tedavi yöntemlerinin zamanında uygulanması, bazı durumlarda nakil ihtiyacını geciktirebilir veya tamamen ortadan kaldırabilirken, ileri evre Keratokonus için kornea nakli, modern göz hekimliğinin sunduğu en etkili ve umut verici çözümlerden biridir.