Egzama Nedir? Egzama Nasıl Geçer? Belirtileri, Nedenleri ve Etkili Tedavi Yöntemleri

Egzama, derinin iltihaplanması sonucu ortaya çıkan, kaşıntılı, kızarık ve kuru lezyonlarla karakterize kronik bir cilt rahatsızlığıdır. Atopik dermatit olarak da bilinen egzama, her yaştan insanı etkileyebilir ancak genellikle bebeklik ve çocukluk döneminde başlar. Egzama, bulaşıcı olmamasına rağmen, yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilir. Bu makalede, egzamanın ne olduğunu, belirtilerini, nedenlerini, türlerini ve egzamanın nasıl geçirilebileceğine dair modern tedavi yaklaşımlarını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Egzama Nedir?

Egzama, derinin bariyer fonksiyonunun bozulması sonucu ortaya çıkan, inflamatuar bir cilt hastalığıdır. Bu bariyer bozukluğu, derinin nemini kaybetmesine ve dış etkenlere karşı daha savunmasız hale gelmesine neden olur. Egzama, genellikle ataklar halinde seyreder; belirtilerin yoğunlaştığı dönemler (alevlenme) ve belirtilerin azaldığı veya kaybolduğu dönemler (remisyon) birbirini izler. Egzamanın şiddeti kişiden kişiye ve zaman zaman değişiklik gösterebilir.

Egzama Belirtileri Nelerdir?

Egzamanın belirtileri, kişinin yaşına ve egzamanın türüne göre farklılık gösterebilir. Ancak, en yaygın belirtiler şunlardır:

• Kaşıntı: Egzamanın en belirgin ve rahatsız edici belirtisidir. Kaşıntı, özellikle geceleri veya stresli zamanlarda şiddetlenebilir. Kaşınma, ciltte tahrişe ve daha fazla iltihaplanmaya yol açabilir.
• Kızarıklık: Etkilenen cilt bölgelerinde kızarıklık ve inflamasyon görülür. Kızarıklığın şiddeti hafif pembeden parlak kırmızıya kadar değişebilir.
• Kuruluk: Egzamalı cilt genellikle kuru ve pul puldur. Deri, nemini yeterince koruyamaz ve çatlamaya eğilimli hale gelir.
• Pullanma ve Kabuklanma: Ciltte ince beyaz veya sarımsı pullanma ve kabuklanma görülebilir.
• Küçük Kabarcıklar (Veziküller): Özellikle akut alevlenme dönemlerinde, içi sıvı dolu küçük kabarcıklar oluşabilir. Bu kabarcıklar patlayarak ıslak ve sızıntılı lezyonlara dönüşebilir.
• Kalınlaşmış Deri (Likenifikasyon): Uzun süreli kaşınma sonucu cilt kalınlaşabilir ve deri üzerindeki çizgiler belirginleşebilir. Bu durum genellikle kronik egzama vakalarında görülür.
• Şişlik (Ödem): Etkilenen cilt bölgelerinde şişlik olabilir.
• Hassasiyet: Egzamalı cilt, tahriş edici maddelere (sabunlar, deterjanlar, parfümler vb.) karşı daha hassastır.

Yaşa Göre Egzama Belirtileri:

• Bebeklerde: Genellikle yüz, kafa derisi, dirsek ve dizlerin dış yüzeylerinde başlar. Cilt kırmızı, kuru, pullu ve kabarcıklı olabilir. Kaşıntı yoğundur ve bebekler huzursuz olabilir.
• Çocuklarda: Genellikle dirsek ve dizlerin iç yüzeyleri, bilekler ve ayak bileklerinde görülür. Cilt kuru, pullu ve kalınlaşmış olabilir.
• Yetişkinlerde: Vücudun herhangi bir yerinde görülebilir ancak sıklıkla eller, ayaklar, dirsek ve dizlerin iç yüzeyleri, boyun ve yüz etkilenir. Cilt kuru, pullu, kalınlaşmış ve kaşıntılı olabilir.

Egzama Neden Olur?

Egzamanın kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin birleşimi sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir.

• Genetik Yatkınlık: Ailede egzama, astım veya alerjik rinit öyküsü olan kişilerde egzama gelişme riski daha yüksektir. Genetik faktörler, derinin bariyer fonksiyonunu etkileyen proteinlerin üretiminde rol oynayabilir.
• Bağışıklık Sistemi Sorunları: Egzamalı kişilerde bağışıklık sistemi aşırı tepki verebilir ve bu da ciltte iltihaplanmaya yol açabilir.
• Çevresel Faktörler:
  • Tahriş Ediciler: Sabunlar, deterjanlar, şampuanlar, parfümler, yünlü veya sentetik giysiler gibi maddeler cildi tahriş edebilir ve egzama alevlenmelerini tetikleyebilir.
  • Alerjenler: Polen, toz akarları, hayvan tüyü, küf gibi alerjenler bazı kişilerde egzama alevlenmelerine neden olabilir. Besin alerjileri de bazı bebeklerde ve çocuklarda egzama ile ilişkilendirilmiştir.
  • Stres: Duygusal stres, egzama belirtilerini kötüleştirebilir.
  • Hava Koşulları: Soğuk ve kuru hava, egzama belirtilerini şiddetlendirebilir. Aşırı sıcak ve nemli hava da bazı kişilerde terlemeye bağlı olarak egzama alevlenmelerine neden olabilir.
  • Enfeksiyonlar: Bakteriyel veya viral cilt enfeksiyonları egzama alevlenmelerini tetikleyebilir.
  • Hormonal Değişiklikler: Kadınlarda hamilelik veya adet dönemleri gibi hormonal değişiklikler egzama belirtilerini etkileyebilir.

Egzama Türleri Nelerdir?

Egzama, farklı nedenlere ve belirtilere göre çeşitli türlere ayrılır:

• Atopik Dermatit: En yaygın egzama türüdür. Genellikle genetik yatkınlık, bağışıklık sistemi sorunları ve çevresel faktörlerin etkileşimi sonucu ortaya çıkar. Bebeklik ve çocukluk döneminde başlama eğilimindedir ancak yetişkinlerde de görülebilir.
• Kontakt Dermatit: Cildin tahriş edici bir maddeye (iritan kontakt dermatit) veya alerjik bir maddeye (alerjik kontakt dermatit) doğrudan teması sonucu ortaya çıkar. Kızarıklık, kaşıntı ve kabarcıklar tipik belirtileridir.
• Dishidrotik Egzama (Pomfoliks): Genellikle ellerde ve ayaklarda, içi sıvı dolu küçük kabarcıklarla karakterizedir. Stres, alerjiler ve terleme ile ilişkilendirilebilir.
• Numuler Egzama (Diskoid Egzama): Madeni para şeklinde, kaşıntılı ve pullu lezyonlarla karakterizedir. Nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, kuru cilt ve bakteriyel enfeksiyonlarla ilişkilendirilebilir.
• Seboreik Dermatit: Yağlı cilt bölgelerinde (saçlı deri, yüz, göğüs üstü) kızarıklık ve kepeklenme ile karakterizedir. Bir mantar türü ve bağışıklık sistemi tepkisiyle ilişkilendirilir. Bebeklerde "konak" olarak bilinir.
• Staz Dermatiti: Bacaklardaki zayıf kan dolaşımı sonucu ortaya çıkar. Genellikle varisli damarları olan yaşlılarda görülür. Ciltte kızarıklık, kaşıntı, şişlik ve kahverengi renk değişiklikleri olabilir.

Egzama Nasıl Geçer? Modern Tedavi Yaklaşımları

Egzamanın kesin bir tedavisi olmamasına rağmen, belirtileri kontrol altına almak ve yaşam kalitesini artırmak için çeşitli tedavi yöntemleri bulunmaktadır. Tedavi planı, egzamanın türüne, şiddetine ve kişinin yaşına göre belirlenir.

• Topikal Kortikosteroidler (Krem ve Merhemler): Egzama tedavisinde en sık kullanılan ilaçlardır. Ciltteki iltihabı ve kaşıntıyı azaltırlar. Farklı güçlerde kortikosteroidler bulunur ve doktor tarafından egzamanın şiddetine göre uygun olanı reçete edilir. Uzun süreli ve yanlış kullanımı yan etkilere neden olabilir, bu nedenle doktor kontrolünde kullanılmalıdır.
• Topikal Kalsinörin İnhibitörleri (Takrolimus ve Pimekrolimus): Kortikosteroidlere alternatif olarak veya kortikosteroidlerle birlikte kullanılabilirler. Bağışıklık sisteminin aşırı tepkisini baskılayarak iltihabı azaltırlar. Kortikosteroidlerin uzun süreli kullanımının sakıncalı olduğu bölgelerde (yüz, boyun, kasıklar) daha sık tercih edilirler.
• Nemlendiriciler (Emoliyanlar): Egzama tedavisinin temel taşlarından biridir. Cildin nem bariyerini onarmaya ve kuruluğu azaltmaya yardımcı olurlar. Parfümsüz, alkolsüz ve hipoalerjenik nemlendiriciler tercih edilmelidir. Özellikle banyodan sonra cilde bol miktarda nemlendirici uygulamak önemlidir.
• Antihistaminikler: Kaşıntıyı azaltmaya yardımcı olabilirler, özellikle alerjik reaksiyonların eşlik ettiği egzama vakalarında faydalıdırlar. Uyku yapıcı antihistaminikler gece kaşıntısını azaltarak uyku kalitesini artırabilir.
• Sistemik Kortikosteroidler (Oral veya İntravenöz): Şiddetli egzama alevlenmelerinde, kısa süreli olarak ağızdan alınan veya damar yoluyla verilen kortikosteroidler kullanılabilir. Ancak, uzun süreli kullanımları ciddi yan etkilere neden olabilir, bu nedenle dikkatli kullanılmalıdırlar.
• Fototerapi (Işık Tedavisi): Ultraviyole (UV) ışınlarının kontrollü bir şekilde cilde uygulanmasıdır. Özellikle yaygın ve şiddetli egzama vakalarında etkilidir. Farklı UV ışın türleri (UVB, UVA) kullanılabilir.
• Sistemik İmmünosüpresif İlaçlar: Şiddetli ve diğer tedavilere yanıt vermeyen egzama vakalarında, bağışıklık sistemini baskılayan siklosporin, azatioprin veya metotreksat gibi ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçların yan etkileri yakından takip edilmelidir.
• Biyolojik Ajanlar: Son yıllarda geliştirilen biyolojik ilaçlar (örneğin dupilumab), belirli bağışıklık sistemi proteinlerini hedef alarak egzama tedavisinde etkili olmaktadır. Genellikle şiddetli ve diğer tedavilere dirençli egzama vakalarında kullanılırlar.
• Islak Sargı Tedavisi: Şiddetli alevlenme dönemlerinde, nemlendirici ve topikal ilaçlar uygulandıktan sonra cildin nemli sargılarla sarılmasıdır. Kaşıntıyı azaltmaya ve cildin iyileşmesini hızlandırmaya yardımcı olabilir.

Egzama Alevlenmelerini Önleme Yolları

Egzama kronik bir durum olduğu için tamamen geçmesi mümkün olmasa da, alevlenmeleri önlemek ve belirtileri kontrol altında tutmak için bazı önlemler alınabilir:

• Tahriş Edicilerden Kaçının: Cildi tahriş edebilecek sabunlar, deterjanlar, parfümler ve giysilerden (yünlü, sentetik) uzak durun.
• Alerjenlerden Kaçının: Alerji testleri ile belirlenen alerjenlerden (polen, toz akarları, hayvan tüyü vb.) mümkün olduğunca kaçının.
• Stresi Yönetin: Stresle başa çıkma yöntemleri (yoga, meditasyon, egzersiz) uygulayın.
• Cildi Nemli Tutun: Cildinizi düzenli olarak nemlendirin, özellikle banyodan sonra.
• Ilık Duş veya Banyo Yapın: Sıcak su cildi kurutabilir. Kısa süreli, ılık duş veya banyo tercih edin ve sonrasında cildinizi nazikçe kurulayın.
• Terlemeyi Önleyin: Aşırı terleme egzama alevlenmelerini tetikleyebilir. Serin ve rahat giysiler tercih edin.
• Sağlıklı Beslenin: Dengeli ve sağlıklı beslenmek genel cilt sağlığınıza iyi gelebilir.
• Düzenli Egzersiz Yapın: Egzersiz stresi azaltır ve bağışıklık sistemini güçlendirir.
• Uygun Giysiler Seçin: Pamuklu ve yumuşak kumaşlardan yapılmış giysiler tercih edin. Yeni giysileri giymeden önce yıkayın.
• Hava Koşullarına Dikkat Edin: Soğuk ve kuru havalarda cildinizi koruyun.

Egzama ile Yaşamak

Egzama ile yaşamak, özellikle şiddetli vakalarda, fiziksel ve duygusal olarak zorlayıcı olabilir. Kaşıntı, uyku sorunlarına, stres ve anksiyeteye yol açabilir. Bu nedenle, egzama yönetimi sadece cilt bakımı ve ilaçlarla sınırlı kalmamalı, aynı zamanda duygusal destek ve yaşam tarzı düzenlemelerini de içermelidir.

• Destek Gruplarına Katılın: Egzaması olan diğer insanlarla deneyimlerinizi paylaşmak ve destek almak faydalı olabilir.
• Stres Yönetimi Teknikleri Öğrenin: Meditasyon, yoga, derin nefes egzersizleri gibi yöntemlerle stresi yönetmeyi öğrenin.
• Uyku Hijyenine Özen Gösterin: Düzenli uyku saatleri belirleyin ve uykuya dalmayı kolaylaştıracak bir ortam yaratın.
• Sağlıklı Bir Yaşam Tarzı Benimseyin: Dengeli beslenmek, düzenli egzersiz yapmak ve sigara içmemek genel sağlığınızı ve cilt sağlığınızı olumlu etkiler.

Sonuç

Egzama, kaşıntılı, kızarık ve kuru lezyonlarla karakterize kronik bir cilt rahatsızlığıdır. Genetik ve çevresel faktörlerin etkileşimi sonucu ortaya çıkar. Egzamanın kesin bir tedavisi olmamasına rağmen, modern tedavi yöntemleri ve yaşam tarzı düzenlemeleri ile belirtiler kontrol altına alınabilir ve yaşam kalitesi artırılabilir. Egzama belirtileri yaşayan kişilerin bir dermatoloji uzmanına başvurarak doğru teşhis ve tedavi planını oluşturması önemlidir. Unutmayın, egzama ile başa çıkmak mümkündür ve doğru yaklaşımlarla daha konforlu bir yaşam sürdürebilirsiniz.