Diyabet, modern çağın en yaygın kronik hastalıklarından biri olup, beraberinde pek çok ciddi sağlık sorununu da getirmektedir. Bu sorunların başında ise Diyabetik Anjiyopati gelmektedir. Vücuttaki kan damarlarının şeker yüksekliğine bağlı olarak hasar görmesi anlamına gelen bu durum, hem küçük (mikro) hem de büyük (makro) damarları etkileyerek mikro ve makrovasküler damar hasarına yol açar. Diyabetik anjiyopatinin anlaşılması ve etkili bir şekilde yönetilmesi, diyabetle mücadelede yaşam kalitesini korumak ve ciddi komplikasyonları önlemek açısından hayati öneme sahiptir.

Diyabetik Anjiyopati Nedir?

Diyabetik anjiyopati, uzun süreli yüksek kan şekeri seviyeleri nedeniyle kan damarlarında meydana gelen yapısal ve işlevsel bozuklukların genel adıdır. Yüksek glikoz, damar duvarlarında birikerek iltihaplanmaya, sertleşmeye ve daralmaya neden olur. Bu durum, doku ve organlara kan akışını bozarak onların fonksiyonlarını yerine getirmesini engeller.

Mikrodamar Hasarı (Mikrovasküler Anjiyopati)

Mikrovasküler anjiyopati, vücuttaki en küçük kan damarları olan kılcal damarların (kapiller) hasar görmesidir. Bu durum genellikle gözler, böbrekler ve sinirler gibi hassas organları etkiler. İşte başlıca formları:

Diyabetik Retinopati

Gözün ışığa duyarlı kısmı olan retinanın küçük damarlarının hasar görmesidir. Erken evrelerde belirti vermeyebilir ancak ilerledikçe bulanık görme, çift görme ve hatta körlüğe yol açabilir. Diyabet hastalarının düzenli göz muayeneleri bu nedenle kritik öneme sahiptir.

Diyabetik Nefropati

Böbreklerdeki küçük kan damarlarının hasar görmesi sonucu ortaya çıkar. Böbreklerin kanı filtreleme yeteneği bozulur, bu da atık ürünlerin vücutta birikmesine neden olur. Tedavi edilmezse kronik böbrek yetmezliğine ve diyaliz ihtiyacına kadar gidebilir.

Diyabetik Nöropati

Sinirleri besleyen küçük kan damarlarının hasarı sonucu sinirlerin fonksiyonlarını kaybetmesidir. En sık bacak ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma, ağrı ve his kaybı şeklinde görülür. Bu durum, diyabetik ayak yaralarının gelişimine zemin hazırlar.

Makrodamar Hasarı (Makrovasküler Anjiyopati)

Makrovasküler anjiyopati, kalbi, beyni ve bacakları besleyen daha büyük kan damarlarının etkilenmesidir. Bu durum, ateroskleroz (damar sertliği) süreciyle hızlanır ve ciddi kardiyovasküler olaylara neden olabilir.

Koroner Arter Hastalığı

Kalbi besleyen koroner arterlerin daralması veya tıkanmasıdır. Diyabet hastalarında kalp krizi ve anjina (göğüs ağrısı) riski, diyabeti olmayan kişilere göre belirgin şekilde daha yüksektir. Kalp damar hastalığı, diyabetik bireylerde en sık ölüm nedenlerinden biridir.

Periferik Arter Hastalığı

Bacak ve kollardaki atardamarların daralması veya tıkanmasıdır. Bu durum, etkilenen uzuvlarda ağrı, uyuşma ve yürümede zorluğa neden olur. İlerlemiş vakalarda ülserler ve kangren gelişebilir, bu da uzuv kaybına yol açabilir.

Serebrovasküler Hastalık

Beyne kan taşıyan damarların etkilenmesidir. İnme (felç) riski diyabet hastalarında önemli ölçüde artar. Kan akışının azalması veya tamamen kesilmesi, beyin hücrelerinin ölümüne ve kalıcı nörolojik hasara neden olabilir.

Diyabetik Anjiyopati Risk Faktörleri ve Belirtileri

Diyabetik anjiyopatinin temel risk faktörü kontrolsüz yüksek kan şekeridir. Bununla birlikte, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, sigara kullanımı, obezite, fiziksel hareketsizlik ve genetik yatkınlık da riskleri artırır. Belirtiler, etkilenen damar türüne ve yerine göre değişir. Örneğin, retinopati başlangıçta belirti vermezken, periferal arter hastalığı bacaklarda ağrı ve kramplarla kendini gösterebilir.

Diyabetle Mücadele ve Anjiyopatiyi Önleme/Yönetme Yolları

Diyabetik anjiyopatiyi önlemenin ve ilerlemesini yavaşlatmanın en etkili yolu, diyabetin sıkı bir şekilde yönetilmesidir. İşte alınabilecek başlıca önlemler ve tedavi yaklaşımları:

• Kan Şekeri Yönetimi: Kan şekeri seviyelerini hedeflenen aralıkta tutmak için düzenli glikoz takibi, uygun diyet, düzenli egzersiz ve doktorun önerdiği ilaç veya insülin tedavisinin eksiksiz uygulanması çok önemlidir.
• Kan Basıncı ve Kolesterol Kontrolü: Yüksek tansiyon ve kolesterol, damar hasarını hızlandıran ek risk faktörleridir. Bunların kontrol altında tutulması için ilaç ve yaşam tarzı değişiklikleri gereklidir.
• Sigarayı Bırakmak: Sigara, kan damarlarına zarar veren en önemli faktörlerden biridir. Diyabet hastaları için sigarayı bırakmak hayati bir adımdır.
• Sağlıklı Yaşam Tarzı: Dengeli beslenme, düzenli fiziksel aktivite ve ideal vücut ağırlığının korunması, diyabet yönetiminde ve anjiyopati riskini azaltmada kilit rol oynar.
• Düzenli Kontroller: Göz, böbrek ve ayaklar başta olmak üzere tüm vücudun düzenli doktor kontrollerinden geçmesi, komplikasyonların erken teşhisi ve tedavisi için elzemdir. Bu konuda Türk Diyabet Vakfı gibi kuruluşlar önemli bilgilendirme ve destek sağlamaktadır.
• İlaç Tedavileri: Anjiyopatinin türüne ve ciddiyetine göre çeşitli ilaçlar (kan sulandırıcılar, tansiyon ilaçları, kolesterol düşürücüler vb.) ve cerrahi müdahaleler (anjiyoplasti, bypass) gerekebilir.

Sonuç

Diyabetik anjiyopati, diyabetin en yıkıcı komplikasyonlarından biri olup, mikro ve makrovasküler damar hasarı yoluyla ciddi organ yetmezliklerine yol açabilir. Ancak, bu durumun anlaşılması ve proaktif bir yaklaşımla diyabetle mücadele edilmesi, komplikasyonların önlenmesi veya ilerlemesinin yavaşlatılması mümkündür. Kan şekeri, tansiyon ve kolesterol seviyelerinin sıkı kontrolü, sağlıklı yaşam tarzı seçimleri ve düzenli tıbbi takip, diyabetik anjiyopatinin olumsuz etkilerini en aza indirmek ve uzun, sağlıklı bir yaşam sürdürmek için kritik öneme sahiptir. Unutmayın, diyabet yönetimi bir yaşam biçimidir ve her zaman doktorunuzla yakın işbirliği içinde olmalısınız.