İş sağlığı ve güvenliği, modern çalışma yaşamının en temel unsurlarından biridir. Çalışanların sağlıklı ve güvenli bir ortamda faaliyetlerini sürdürebilmeleri, hem bireysel refahları hem de işletmelerin verimliliği açısından hayati öneme sahiptir. Türkiye'de bu alandaki temel düzenleyici çerçeve, 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile belirlenmiştir. Bu kanun, iş yerlerinde alınması gereken tedbirlerden, risk değerlendirmelerine ve iş yeri hekimliği gibi kilit rollerin yasal zorunluluklarına kadar geniş bir alanı kapsar. Özellikle iş yeri hekimliği, çalışan sağlığının korunması ve geliştirilmesinde merkezi bir rol oynar. Bu makalede, 6331 Sayılı Kanun kapsamında iş yeri hekimliğinin ne anlama geldiğini, işverenler için getirdiği yasal zorunlulukları ve pratik uygulama esaslarını detaylıca inceleyeceğiz.

6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu'nun Temel Amacı

6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, çalışma ortamında yaşanabilecek kaza ve meslek hastalıklarını önlemek, çalışanların sağlığını korumak ve güvenli bir çalışma ortamı sağlamak amacıyla yürürlüğe konulmuştur. Bu kanun, işverenleri iş sağlığı ve güvenliği konusunda proaktif olmaya, riskleri önceden belirlemeye ve gerekli tedbirleri almaya mecbur kılar. Kanun, sadece büyük işletmeleri değil, istisnalar dışında tüm kamu ve özel sektör iş yerlerini, buralarda çalışan tüm çalışanları kapsar. İş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulması, bu kanunun en önemli yapı taşlarından biridir.

İş Yeri Hekiminin Rolü ve Görevleri

6331 Sayılı Kanun'un en kritik bileşenlerinden biri olan iş yeri hekimliği, çalışanların sağlık durumlarının izlenmesi, meslek hastalıklarının önlenmesi ve iş kazalarının azaltılması konusunda kilit bir pozisyona sahiptir. İş yeri hekimleri, sadece hastalık durumunda değil, aynı zamanda önleyici sağlık hizmetleri ve danışmanlık konusunda da önemli görevler üstlenir.

Kimler İş Yeri Hekimi İstihdam Etmek Zorundadır?

Kanun ve ilgili yönetmelikler uyarınca, iş yeri hekimi çalıştırma zorunluluğu, iş yerinin tehlike sınıfına ve çalışan sayısına göre değişiklik gösterir. İŞKUR'un da vurguladığı üzere, tehlike sınıfları (az tehlikeli, tehlikeli, çok tehlikeli) ve çalışan sayıları, iş yeri hekiminin çalışma süresi ve dolayısıyla istihdam şeklini belirler. Örneğin, çok tehlikeli sınıfta yer alan ve belirli sayıda çalışanı olan bir iş yeri, az tehlikeli sınıftaki bir iş yerine göre çok daha uzun sürelerle iş yeri hekimi bulundurmak zorundadır. İşverenler, bu hizmeti kendi bünyelerinde tam zamanlı veya kısmi zamanlı bir iş yeri hekimi istihdam ederek ya da Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri (OSGB) aracılığıyla temin edebilirler.

İş Yeri Hekiminin Görev ve Sorumlulukları Nelerdir?

İş yeri hekimlerinin görev ve sorumlulukları oldukça geniştir ve şunları içerir:

• Sağlık Gözetimi: İşe giriş ve periyodik sağlık muayenelerinin yapılması, çalışanların sağlık durumlarının izlenmesi ve meslek hastalıklarının erken teşhisi.
• Rehberlik ve Danışmanlık: İş sağlığı ve güvenliği kuruluna katılım, risk değerlendirme çalışmalarına destek, iş yerinin sağlık gözetimi ile ilgili mevzuata uygunluğunun sağlanması konusunda işverene danışmanlık yapma.
• Eğitim ve Bilgilendirme: Çalışanlara iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin verilmesi ve bilinç düzeylerinin artırılması.
• Çalışma Ortamı Gözetimi: İş hijyeni ölçümleri ve çalışma ortamının gözetimi ile ilgili değerlendirmelere katılma.
• Kayıt Tutma ve Raporlama: Çalışanların sağlık kayıtlarını tutma, istatistiksel verileri değerlendirme ve ilgili birimlere raporlama.

İş Yeri Hekimliği Uygulama Esasları

İş yeri hekimliği hizmetlerinin etkin bir şekilde yürütülmesi için belirli uygulama esasları bulunmaktadır. Bu esaslar, hem işverenlerin hem de iş yeri hekimlerinin sorumluluklarını ve işleyişi düzenler.

Tam Zamanlı veya Yarı Zamanlı İstihdam

İş yeri hekimleri, iş yerinin tehlike sınıfına ve çalışan sayısına bağlı olarak tam zamanlı veya belirli periyotlarda kısmi zamanlı olarak istihdam edilebilirler. Örneğin, çok tehlikeli sınıftaki 1000 ve üzeri çalışanı olan bir iş yerinde tam zamanlı bir iş yeri hekimi bulundurma zorunluluğu varken, az tehlikeli sınıftaki daha az çalışana sahip bir iş yeri için aylık belirli bir süre hizmet alması yeterli olabilir. İşverenler, bu hizmeti kendi bünyelerinde sağlamak istemediklerinde, Bakanlıkça yetkilendirilmiş Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri'nden (OSGB) hizmet alabilirler. OSGB'ler, birçok iş yerine aynı anda iş sağlığı ve güvenliği hizmeti sunarak daha esnek çözümler sunar.

Eğitim ve Sertifikasyon Süreçleri

İş yeri hekimi olabilmek için Türkiye'de tıp fakültesi mezunu olmak ve Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından yayımlanan yönetmeliklere göre yetkilendirilmiş eğitim kurumlarından iş yeri hekimliği eğitimi almak ve ardından ilgili sınavda başarılı olarak sertifika almaya hak kazanmak gerekmektedir. Bu sertifika, hekimin iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yetkinliğini gösterir ve belirli aralıklarla yenilenmesi gerekir. Bu süreç, iş yeri hekimlerinin sürekli güncel bilgiye sahip olmalarını ve profesyonel gelişimlerini sürdürmelerini sağlar.

Denetim ve Yaptırımlar

6331 Sayılı Kanun kapsamında iş yeri hekimliği hizmetlerinin yerine getirilip getirilmediği, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı müfettişleri tarafından düzenli olarak denetlenir. Yasal yükümlülüklere uymayan işverenlere, kanunda belirtilen idari para cezaları uygulanır. Bu denetimler ve yaptırımlar, işverenlerin kanuni sorumluluklarını yerine getirmesini teşvik eder ve iş sağlığı ve güvenliği standartlarının korunmasına yardımcı olur.