Özgüven ve Çocukluk Çağı Deneyimleri
Bireyin geçmiş yaşantıları ve çoğunlukla çocukluk çağı deneyimleri özgüveni etkileyebilir. Özgüvenin temelini bebeklik döneminde ebeveyn veya bakım verenle bebek arasında kurulan güven ya da güvensizlik duygusu oluşturur. Temel güven duygusunun oluşması aşamasında problem yaşayan bebeğin yetişkinlikte kendine dair güveni bebeklikte yaşanılan bu durumdan olumsuz etkilenebilir. Diğer taraftan bebek ile bakım veren arasında kurulan güvenli bağ, çoğunlukla bireyin özgüven gelişimini olumlu şekilde etkiler.
Birçok noktada ebeveynin tutum ve davranışlarının çocuğun kişiliği üzerindeki etkisinden söz etmek mümkündür. Durumu özgüven açısından ele alırsak çocuğun başarılarının takdir edilmemesi veya küçük görülmesi; yetersiz olduğu konusunda yoğun söylemler; değerli olma, sevilme gibi ihtiyaçlarının karşılanması noktasındaki problemler; yaşanılan şeylerde çocuğu suçlamaya eğilimli olma gibi durumların özgüven ile ilgili kişilik gelişiminde çocuğu olumsuz etkilediği söylenebilir. Yapılan çalışmalara göre baskıcı, ilgisiz, aşırı koruyucu bir aile ortamı çocuğun özgüven gelişimini olumsuz etkileyebilirken ebeveyn-çocuk etkileşiminin fazla olduğu ve ebeveyn ile sağlıklı iletişim kurulabilen bir aile ortamı çocuğun özgüven gelişimini olumlu etkiler.
Başlangıcı çocukluk yıllarına dayanabilen özgüven eksikliği özgüvenin geliştirilmesi için herhangi bir şeyin yapılmaması durumunda kişi üzerinde yetişkinlik çağında depresyon, sosyal fobi, yeme bozukluğu gibi psikolojik problemlere yatkınlığı arttırabilmektedir. Düşük özgüvene sahip bireyler bağımlı kişiliğe yatkın olma özelliği gösterebilirken, özgüven seviyesi normal bireyler bağımlı olma ve bağımsızlık arasında dengeli bir ilişki kurabilir. Ortalama düzeydeki özgüvenin kişilerarası iletişimde ve sosyal ortamlarda kendini ifade etme anlamında kolaylık sağladığı söylenebilir.
Özgüven eksikliğinde eksikliğin kaynağını bulma ve çözümlemeye yönelik yaklaşımlar, çözümü için yapılan olumlu davranışlar, elde edilen başarılar ile özgüvenin gelişebilen bir kavram olduğu unutulmamalıdır.
Özgüven Eksikliği Belirtileri
Kişinin kendisiyle ilgili olumsuz şeyleri yüceltip, olumlu şeyleri görmezden gelmesi
Risk alma konusunda çekingenlik
Sosyallik gerektiren ortamlardan uzak durma
Hayır diyememe ve kendisine hayır denilmesini sevilmeme olarak görme
Başkalarının onay ve ilgisine ihtiyaç duyma
İlişkilerde sınır koyamama
Reddedilme korkusu yaşama
Fiziksel görünüşünden hoşnut olmama
Yoğun değersizlik duyguları, kendini önemsiz görme
Yaşanılan olaylarda kolay bir şekilde kendini suçlama eğilimi
Özgüven Eksikliği ile Başa Çıkma
Kendini başka insanlarla kıyaslamamak: Her birey farklı yaşam tecrübelerine sahiptir ve kendine özgüdür, bu sebeple kişinin kendini başkalarıyla kıyaslamak yerine kendinde güçlendirilmesi gereken noktaları bulup bunlar üzerine çalışması faydalı olabilir.
Özgüvenin düşmesine sebep olan içsel konuşmaları fark edebilmek: Örneğin başarısız olacağım, hiçbir işte iyi olmadım gibi. Bu düşünceleri eğer gerçek dışıysa gerçekçi bir zemine çekmek ve gerektiği durumda bu düşüncelerle ilgili değişiklikler yapmaya çalışmak fayda sağlayabilecek bir diğer yoldur.
Kişinin kendisiyle ilgili gün içerisinde aklından geçen veya fark ettiği olumlu düşüncelerinin günlük/ çizelge yardımı ile kaydını tutması ve bunları belirli aralıklarla gözden geçirmesi özgüven gelişiminde kişiye fayda sağlayabilir.
Kişinin kendine olan inancı ve cesareti de özgüveni olumlu manada etkileyen diğer şeyler olabilmektedir.
Baş edilemeyen bir özgüven eksikliği problemi ile karşılaşılması durumunda ise bir profesyonelden destek almak yapılabilecek en sağlıklı şeylerden biri olabilmektedir.
Uzm. Klinik Psikolog Özlem Sarıkaya
