Modern tıbbın sunduğu gelişmiş tedavi yöntemlerinden biri olan Lökoferez işlemi, kan dolaşımındaki beyaz kan hücrelerinin (lökositler) belirli bir kısmını seçici olarak ayırarak vücuttan uzaklaştırma prensibine dayanır. Özellikle bazı ciddi hematolojik hastalıkların tedavisinde hayati bir rol oynayan bu işlem, hastalara önemli faydalar sunarken, her tıbbi müdahalede olduğu gibi potansiyel riskleri ve olası yan etkileri de beraberinde getirir. Peki, lökoferez tam olarak nedir ve hangi hastalıklarda kullanılır? Gelin, bu önemli kan tedavisini detaylıca inceleyelim.

Lökoferez İşlemi Nedir? Temel Prensipler

Lökoferez, aferez adı verilen genel bir kan ayırma prosedürünün alt dalıdır. Aferezde, hastanın kanı bir makineye alınır, istenmeyen bileşenler ayrıştırılır ve kalan kan bileşenleri hastaya geri verilir. Lökoferez özelinde ise, amaç aşırı yükselmiş beyaz kan hücrelerinin sayısını kontrol altına almak veya kök hücre nakli gibi durumlarda belirli hücreleri toplamaktır. İşlem sırasında, hastanın bir kolundan kan alınır, aferez makinesinde santrifüj yöntemiyle beyaz kan hücreleri diğer kan bileşenlerinden ayrılır ve sadece beyaz kan hücrelerinin bir kısmı özel bir torbada toplanırken, kalan kan hastanın diğer kolundan vücuduna geri verilir. Bu süreç genellikle birkaç saat sürebilir ve hastanın genel durumuna göre ayarlanır.

Lökoferez Hangi Hastalıklarda Kullanılır? Tedavi Alanları

Lökoferez işlemi, özellikle anormal derecede yüksek lökosit sayısının ciddi sağlık sorunlarına yol açtığı durumlar başta olmak üzere çeşitli tıbbi senaryolarda kullanılır. İşte başlıca kullanım alanları:

Akut Lösemi ve Lösemik Kriz Durumları

Akut lösemide, kemik iliğinde hızla çoğalan olgunlaşmamış beyaz kan hücreleri (blastlar) kan dolaşımına geçerek sayıları anormal derecede artırabilir. Bu durum, kanın viskozitesini (kıvamını) artırarak beyin, akciğer ve diğer organlara kan akışını engelleyebilir; bu duruma "lökostaz" denir. Lökoferez, acil olarak blast sayısını düşürerek lökostaz riskini azaltmak ve hastanın durumunu stabilize etmek için kullanılır. Bu durum, aferez işlemlerinin en kritik kullanım alanlarından biridir.

Kronik Lösemiler ve Miyeloproliferatif Hastalıklar

Kronik miyeloid lösemi (KML) gibi bazı kronik lösemilerde veya diğer miyeloproliferatif hastalıklarda da beyaz kan hücreleri kontrolsüzce çoğalabilir. Bu durumlarda lökoferez, semptomları hafifletmek, organ büyümesini kontrol altına almak ve hücresel yükü azaltmak amacıyla kullanılabilir. Genellikle kemoterapiye başlamadan önce veya kemoterapiye yanıt alınamayan durumlarda destekleyici bir tedavi olarak tercih edilir.

Otolog ve Allojenik Kök Hücre Nakli Öncesi

Kök hücre nakli, birçok kan hastalığının tedavisinde önemli bir yöntemdir. Lökoferez, bu nakiller için gerekli olan kan kök hücrelerini (hematopoetik kök hücreler) sağlıklı donörlerden veya hastanın kendisinden (otolog nakil için) toplamak amacıyla yaygın olarak kullanılır. Bu işlemde, kemik iliğini uyararak kana geçen kök hücreler, lökoferez makinesi aracılığıyla toplanır ve daha sonra nakil için saklanır. Bu sürecin detayları hakkında Acıbadem Sağlık Grubu'nun ilgili sayfasından daha fazla bilgi edinebilirsiniz.

Diğer Durumlar

Nadir durumlarda, bazı otoimmün hastalıklarda veya bağışıklık sistemini ilgilendiren diğer durumlarda da lökoferez, spesifik olarak zararlı beyaz kan hücrelerini veya antikorları hedefleyerek tedaviye destek olabilir. Ancak bu kullanım alanları, lösemi tedavisindeki kadar yaygın değildir.

Lökoferez İşleminin Potansiyel Yan Etkileri Nelerdir?

Her tıbbi işlem gibi lökoferezin de bazı olası yan etkileri bulunmaktadır. Bu yan etkiler genellikle hafif ve geçici olup, çoğu zaman kolayca yönetilebilir. Ancak nadiren daha ciddi komplikasyonlar da görülebilir.

İşlem Sırasında Ortaya Çıkabilecek Yan Etkiler

• Damar Yolu Problemleri: İşlem için büyük damarlara erişim gerektiğinden, kateter takılması veya iğne giriş yerinde ağrı, morarma veya kanama görülebilir.
• Sitrat Toksisitesi: Kanın pıhtılaşmasını önlemek için kullanılan sitrat maddesi, vücuttaki kalsiyum seviyesini geçici olarak düşürebilir. Bu durum dudaklarda ve parmaklarda uyuşma, karıncalanma, titreme, üşüme veya nadiren kalp ritim bozukluklarına yol açabilir. Genellikle kalsiyum takviyesi ile kontrol altına alınır.
• Tansiyon Değişiklikleri: Özellikle kan hacmindeki geçici değişiklikler nedeniyle tansiyon düşüklüğü (hipotansiyon) veya nadiren yükselme görülebilir.
• Bulantı, Baş Dönmesi ve Yorgunluk: İşlem sırasında veya sonrasında hafif bulantı, baş dönmesi, bitkinlik hissi yaşanabilir.

İşlem Sonrası ve Nadir Görülen Yan Etkiler

• Yorgunluk: İşlem sonrası birkaç gün sürebilen hafif bir yorgunluk hissi yaygındır.
• Enfeksiyon Riski: Damar yolunun kullanılması nedeniyle, çok düşük de olsa enfeksiyon riski bulunur. Steril koşullara azami dikkat edilir.
• Kanama: Özellikle trombosit sayısı düşük olan hastalarda veya antikoagülan kullananlarda, damar giriş yerlerinde kanama riski artabilir.
• Alerjik Reaksiyonlar: Nadiren, kullanılan maddelere veya ekipmanlara karşı alerjik reaksiyonlar gelişebilir.

Lökoferez Öncesi ve Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

Lökoferez işlemi öncesinde doktorunuz size özel talimatlar verecektir. Genellikle yeterli sıvı alımı, bazı ilaçların geçici olarak kesilmesi (kan sulandırıcılar gibi) ve iyi dinlenmiş olmak önemlidir. İşlem sonrasında ise bol sıvı tüketmek, doktorun önerdiği ilaçları düzenli kullanmak ve olası yan etkiler konusunda dikkatli olmak gereklidir. Herhangi bir olağan dışı belirti fark edildiğinde mutlaka sağlık profesyonelleri ile iletişime geçilmelidir.

Sonuç olarak, Lökoferez işlemi, belirli kan hastalıklarının tedavisinde ve kök hücre nakillerinde vazgeçilmez bir araçtır. Tıbbi teknolojinin sunduğu bu imkan, birçok hastanın yaşam kalitesini artırırken, uzman gözetiminde ve dikkatli bir şekilde uygulandığında riskleri en aza indirilebilir. Unutmayın, herhangi bir sağlık sorunu veya tedavi yöntemi hakkında en doğru bilgi ve yönlendirme için daima hekiminize danışmalısınız.