Akut veya kronik baş ağrıları, görme problemleri ve kulak çınlaması gibi şikayetlerle karşılaştığınızda aklınıza birçok farklı durum gelebilir. Ancak bu belirtiler, özellikle de nedeni bulunamayan intrakraniyal basınç artışını ifade eden İdiyopatik İntrakraniyal Hipertansiyon (IIH) veya halk arasında bilinen adıyla KİBAS (Kronik İntrakraniyal Basınç Artışı Sendromu) gibi ciddi bir rahatsızlığın habercisi olabilir. KİBAS tanısı, doğru tedaviye yönlendirilmek için hayati önem taşır. Bu tanının konulmasında ise lomber ponksiyon ve çeşitli görüntüleme yöntemleri anahtar rol oynar. Peki, KİBAS’ı anlamak ve kesin tanısını koymak için hangi adımlar izlenir? Gelin, bu karmaşık süreci adım adım inceleyelim.

KİBAS Nedir ve Belirtileri Nelerdir?

KİBAS, beyin ve omurilik arasında dolaşan beyin omurilik sıvısının (BOS) basıncının artmasıyla ortaya çıkan bir durumdur. 'İdiyopatik' kelimesi, bu durumun bilinen bir nedeni olmaması anlamına gelir; yani beyin tümörü, kan pıhtısı veya enfeksiyon gibi altta yatan başka bir problem bulunmamaktadır. Genellikle genç, obez kadınlarda daha sık görülse de her yaş ve cinsiyette ortaya çıkabilir.

KİBAS'ın en belirgin belirtileri şunlardır:

• Şiddetli Baş Ağrısı: Genellikle zonklayıcı özellikte, genelde sabahları daha kötü olan ve öksürme veya ıkınma ile artan baş ağrıları.
• Görme Problemleri: Göz arkasındaki optik sinirin şişmesi (papilödem) nedeniyle bulanık görme, çift görme veya geçici görme kaybı. Uzun vadede kalıcı görme kaybına yol açabilir.
• Kulak Çınlaması (Tinnitus): Genellikle kalp atışıyla senkronize, 'nabız atışı gibi' çınlama.
• Mide bulantısı, kusma.
• Boyun ve omuz ağrıları.

KİBAS Tanısında Görüntüleme Yöntemleri

KİBAS şüphesiyle başvuran hastalarda, öncelikle intrakraniyal basınç artışına neden olabilecek diğer durumları dışlamak için çeşitli görüntüleme yöntemleri kullanılır. Bu yöntemler, genellikle invaziv olmayan ve önemli bilgiler sağlayan ilk basamak değerlendirmeleridir.

Beyin MRG (Manyetik Rezonans Görüntüleme)

Beyin MRG, KİBAS tanısında kritik bir rol oynar. Asıl amacı, basınç artışına yol açabilecek bir beyin tümörü, hidrosefali (beyin su toplaması), enfeksiyon veya kanama gibi yapısal sorunları ekarte etmektir. KİBAS'ın kendisi de MRG'de bazı dolaylı bulgularla kendini gösterebilir:

• Boş Sella Sendromu: Hipofiz bezinin yer aldığı sella turcica bölgesinin beyin omurilik sıvısı ile dolması nedeniyle hipofiz bezinin basıya uğraması.
• Optik Sinir Kılıfında Genişleme: Göz sinirlerini saran kılıfın artan BOS basıncı nedeniyle genişlemesi.
• Transvers Sinüs Stenozu: Beyinden kanı boşaltan büyük toplardamarlardan (venöz sinüsler) birinin veya ikisinin daralması.

MR Venografi (MRV)

Eğer beyin MRG'sinde şüphe uyandıran venöz sinüs darlığı görülürse, MR venografi, bu darlığın derecesini ve potansiyel tıkanıklıkları daha detaylı değerlendirmek için kullanılabilir. Bu, serebral venöz sinüs trombozu gibi durumları dışlamaya yardımcı olur.

Oftalmolojik Muayene ve Optik Koherens Tomografi (OKT)

Göz doktoru tarafından yapılan detaylı bir muayene, KİBAS tanısında olmazsa olmazdır. Özellikle fundoskopi ile optik sinir başının şişip şişmediği (papilödem) kontrol edilir. Papilödem, artmış intrakraniyal basıncın en güvenilir klinik belirtilerinden biridir. Optik Koherens Tomografi (OKT) ise optik sinir lif tabakasının kalınlığını objektif olarak ölçerek papilödemin varlığını ve şiddetini belirlemede oldukça hassas bir yöntemdir.

KİBAS Tanısının Temel Taşı: Lomber Ponksiyon (LP)

Görüntüleme yöntemleri altta yatan diğer nedenleri dışladıktan ve KİBAS'a işaret eden bulguları saptadıktan sonra, kesin tanı için lomber ponksiyon işlemi uygulanır. LP, beyin omurilik sıvısının (BOS) basıncını doğrudan ölçmek ve BOS'u analiz etmek için yapılan invaziv bir işlemdir.

Lomber Ponksiyon Süreci

Lomber ponksiyon, genellikle bel bölgesindeki omurlar arasına ince bir iğne batırılarak yapılır. İşte sürecin temel adımları:

1. Hazırlık: İşlem öncesinde hastanın detaylı tıbbi öyküsü alınır, kan testleri yapılır ve olası riskler hakkında bilgilendirme yapılır.
2. Pozisyon: Hasta genellikle yan yatar pozisyonda, dizleri karnına çekilmiş şekilde veya oturarak öne eğilmiş pozisyonda durur. Bu pozisyon, omurlar arasındaki boşluğu genişleterek iğnenin kolayca ilerlemesini sağlar.
3. Dezenfeksiyon ve Anestezi: İşlem yapılacak bölge antiseptik solüsyonla temizlenir ve lokal anestezi ile uyuşturulur.
4. İğnenin Yerleştirilmesi: Steril bir iğne, omurilik sıvısı boşluğuna (subaraknoid aralığa) dikkatlice ilerletilir.
5. BOS Basıncı Ölçümü: İğne doğru yere ulaştığında, özel bir manometre aracılığıyla BOS'un açılış basıncı ölçülür. KİBAS tanısı için bu basıncın belirli bir seviyenin (genellikle 25 cmH2O üzeri) üzerinde olması beklenir.
6. BOS Örneği Alımı: Basınç ölçümünden sonra, enfeksiyon, inflamasyon veya diğer hastalıkları dışlamak için az miktarda BOS örneği alınır ve laboratuvara gönderilir. KİBAS'ta BOS genellikle normaldir.
7. İğnenin Çekilmesi: İşlem tamamlandığında iğne yavaşça çekilir ve batırılan yere steril bir pansuman uygulanır.

Lomber Ponksiyon Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler ve Olası Yan Etkiler

LP sonrası en sık görülen yan etki baş ağrısıdır. Bu baş ağrısı genellikle işlemden birkaç saat sonra ortaya çıkar ve yatar pozisyonda azalır, ayağa kalkınca artar. Bol sıvı alımı ve yatak istirahati önerilir. Nadiren de olsa enfeksiyon, kanama veya sinir hasarı gibi daha ciddi komplikasyonlar görülebilir.

Ayırıcı Tanı ve Tanı Kriterleri

KİBAS tanısı koymak, diğer intrakraniyal hipertansiyon nedenlerini dikkatlice dışlamayı gerektirir. Bu süreçte genellikle Modified Dandy Kriterleri olarak bilinen standart tanı kriterleri kullanılır. Bu kriterler arasında normal BOS içeriği, beyin görüntülemede herhangi bir intrakraniyal lezyonun olmaması ve artmış BOS açılış basıncı gibi maddeler yer alır.

Sonuç

KİBAS tanısı, belirtilerin değerlendirilmesinden görüntüleme yöntemlerine ve lomber ponksiyona kadar uzanan kapsamlı bir süreç gerektirir. Erken ve doğru tanı, özellikle görme kaybı gibi geri dönüşümsüz komplikasyonların önlenmesi açısından büyük önem taşır. Eğer KİBAS belirtileri taşıdığınızı düşünüyorsanız veya bu rahatsızlıkla ilgili şüpheleriniz varsa, vakit kaybetmeden bir nöroloji uzmanına başvurmanız, sağlığınız için atacağınız en doğru adım olacaktır.