Bağırsak iltihabı ve eklem romatizması arasındaki karmaşık ilişkiyi anlamak, doğru tanı ve etkili tedavi için hayati önem taşır. Enteropatik artrit, İnflamatuvar Bağırsak Hastalığı (İBH), yani Crohn hastalığı veya ülseratif kolit ile birlikte görülen bir romatizmal hastalıktır. Bu durum, hastaların yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir. Peki, enteropatik artrit tanısı nasıl konur? Hekimler hangi belirtilere dikkat eder ve hangi testler istenir ve neden bu testler bu süreçte kritik rol oynar? Bu soruların yanıtlarını, bağırsak sağlığı ve eklem şikayetlerinin kesişim noktasını aydınlatarak detaylıca ele alacağız.

Enteropatik Artrit Nedir?

Enteropatik artrit, genellikle kronik inflamatuvar bağırsak hastalıkları (İBH) olan Crohn hastalığı veya ülseratif kolit ile birlikte seyreden bir tür spondiloartropatidir. Bu durum, bağırsaklardaki iltihabın tetiklediği sistemik bir yanıt olarak eklemlerde ve omurgada ağrı, şişlik ve sertliğe yol açar. Bazı hastalarda bağırsak belirtileri eklem şikayetlerinden önce başlarken, bazılarında eklem sorunları ilk belirti olabilir. Hastalığın ciddiyeti ve seyri kişiden kişiye büyük farklılıklar gösterebilir.

Tanı Süreci: Enteropatik Artrit Nasıl Teşhis Edilir?

Enteropatik artrit tanısı koymak, karmaşık bir süreçtir ve multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Gastroenterologlar ve romatologlar genellikle birlikte çalışır. Tanı süreci; detaylı bir hasta öyküsü, fizik muayene, laboratuvar testleri ve görüntüleme yöntemlerini içerir.

Hastanın Öyküsü ve Fizik Muayene

Hekim, hastanın şikayetlerini, özellikle eklem ağrısı, şişlik, sertlik gibi romatolojik belirtilerin yanı sıra karın ağrısı, ishal, kilo kaybı gibi gastrointestinal semptomları dikkatle dinler. Aile öyküsünde İBH veya diğer otoimmün hastalıkların olup olmadığı da önemli bir bilgidir. Fizik muayenede, eklemlerde hassasiyet, şişlik, hareket kısıtlılığı ve inflamasyon belirtileri aranır. Omurga ve sakroiliak eklemlerin muayenesi, aksiyel tutulumun değerlendirilmesi açısından kritik öneme sahiptir.

Laboratuvar Testleri

Enteropatik artrit tanısı için istenen laboratuvar testleri, iltihaplanma seviyesini ve altta yatan bağırsak hastalığının varlığını desteklemeye yardımcı olur.

• Tam Kan Sayımı (CBC): Anemi (kronik inflamasyon veya bağırsak kanaması nedeniyle) ve lökositoz (iltihap) açısından değerlendirilir.
• Sedimentasyon Hızı (ESR) ve C-Reaktif Protein (CRP): Vücuttaki genel inflamasyon seviyesini gösteren non-spesifik belirteçlerdir. Yüksek değerler, aktif inflamasyonu işaret edebilir.
• Fekal Kalprotektin Testi: Bağırsak duvarındaki iltihaplanmayı gösteren oldukça hassas bir dışkı testidir. Türk Kolon ve Rektum Cerrahisi Derneği gibi kaynaklar, bu testin İBH aktivitesini değerlendirmedeki önemine değinmektedir.
• HLA-B27 Gen Testi: Özellikle omurga ve sakroiliak eklem tutulumu olan hastalarda istenir. Bu genin varlığı, ankilozan spondilit gibi diğer spondiloartropatilerle ortak bir genetik yatkınlığı gösterebilir. Ancak, HLA-B27 pozitifliği tek başına tanı koydurucu değildir.
• Diğer Otoantikor Testleri: Romatoid faktör (RF) ve anti-siklik sitrüline peptid (anti-CCP) antikorları, romatoid artrit gibi diğer romatizmal hastalıkları dışlamak için istenebilir.

Görüntüleme Yöntemleri

Görüntüleme testleri, eklemlerdeki ve bağırsaklardaki yapısal değişiklikleri görselleştirmeye yardımcı olur.

• Röntgen (X-ray): Özellikle sakroiliak eklemlerdeki değişiklikleri (sakroiliit) ve büyük eklemlerdeki hasarı değerlendirmek için kullanılır. Ancak erken dönemdeki iltihaplanmayı göstermede sınırlı kalabilir.
• Manyetik Rezonans (MR) Görüntüleme: Sakroiliak eklemlerdeki ve omurgadaki erken dönem inflamatuvar değişiklikleri (ödem gibi) ve hasarı çok daha detaylı gösterir. Ayrıca, MR enterografi ile bağırsaklardaki iltihaplanmanın şiddeti ve yayılımı da değerlendirilebilir.
• Endoskopi ve Kolonoskopi: Bağırsaklardaki iltihabın (Crohn hastalığı veya ülseratif kolit) varlığını, tipini ve şiddetini doğrudan gözlemlemek ve biyopsi almak için en kesin yöntemlerdir. Bu, enteropatik artrit tanısını doğrulamada kritik bir adımdır.
• Ultrason: Bazı eklemlerdeki sıvı birikimi ve iltihaplanmayı değerlendirmek için kullanılabilir.

Ayırıcı Tanı

Enteropatik artrit tanısı koyarken, romatoid artrit, psoriatik artrit, reaktif artrit gibi diğer eklem iltihabı türleri ile ayırıcı tanının yapılması önemlidir. Her birinin kendine özgü belirtileri ve tanısal kriterleri bulunur. Özellikle bağırsak semptomlarının varlığı veya yokluğu ve spesifik laboratuvar/görüntüleme bulguları bu ayrımı yapmaya yardımcı olur.

Neden Bu Testler İsteniyor?

İstenen her testin tanı sürecinde belirli bir amacı vardır. Laboratuvar testleri, vücuttaki inflamasyonun genel seviyesini gösterirken, fekal kalprotektin gibi spesifik testler bağırsaklardaki aktif iltihabı işaret eder. HLA-B27 gen testi, genetik yatkınlığı ortaya koyarak diğer spondiloartropatilerle bağlantıyı kurmaya yardımcı olur. Görüntüleme yöntemleri ise eklem ve omurgadaki fiziksel hasarı ve iltihabı görselleştirir. Özellikle endoskopi ve kolonoskopi, altta yatan bağırsak hastalığını kesin olarak saptayarak enteropatik artrit tanısının temelini oluşturur. Tüm bu testler bir araya gelerek, hekimin doğru bir tanı koymasına, hastalığın şiddetini ve tipini anlamasına ve dolayısıyla en uygun tedavi stratejisini belirlemesine olanak tanır.

Doğru ve zamanında konulan enteropatik artrit tanısı, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak, semptomları yönetmek ve hastanın yaşam kalitesini artırmak için hayati öneme sahiptir. Bu nedenle, bağırsak şikayetleri ile birlikte eklem ağrısı yaşayan kişilerin bir gastroenterolog ve romatolog ile görüşmesi şiddetle tavsiye edilir.