Çocukluk çağında meydana gelen diz kapağı çıkıkları, hem çocuk hem de ebeveynler için endişe verici bir durum olabilir. Diz kapağının (patella) normal yerinden kayması olarak tanımlanan bu durum, özellikle tekrarladığında ciddi sorunlara yol açabilir. Çoğu zaman ilk diz kapağı çıkığı konservatif yöntemlerle tedavi edilse de, bazı özel durumlar ve komplikasyonlar, cerrahi müdahale yani diz kapağı çıkığı ameliyatı gerektirebilir. Bu makalede, çocuklarda diz kapağı çıkığı ameliyatı için uygunluk kriterlerini, farklı tedavi yaklaşımlarını ve iyileşme sürecini detaylıca ele alacağız.

Diz Kapağı Çıkığı Nedir ve Neden Çocuklarda Görülür?

Diz kapağı çıkığı, patellanın uyluk kemiği üzerindeki oluğundan (femur trokleası) çıkarak genellikle dizin dış tarafına doğru kayması durumudur. Çocuklarda bu durumun görülme sıklığı, yetişkinlere kıyasla daha fazladır. Bunun başlıca nedenleri arasında anatomik yatkınlıklar, bağ dokusu gevşekliği ve travmatik olaylar yer alır.

• Anatomik Yatkınlık: Diz kapağı oluğunun sığ olması (troklear displazi), diz kapağının yüksekte yerleşimi (patella alta) veya bacak kemiklerinin yanlış hizalanması (genu valgum – X bacak) gibi durumlar riski artırır.
• Bağ Dokusu Gevşekliği: Genetik sendromlar veya genel bağ gevşekliği olan çocuklarda eklemler daha esnek olduğu için çıkık riski yüksektir.
• Travma: Spor aktiviteleri sırasında veya düşme gibi doğrudan darbeler sonucu da diz kapağı çıkığı meydana gelebilir.

Çocuklarda Diz Kapağı Çıkığı Ameliyatı Ne Zaman Gerekli Olur?

İlk diz kapağı çıkığı genellikle dinlenme, buz uygulaması, kompresyon ve elevasyon (RICE) ile ve sonrasında fizik tedavi ile başarılı bir şekilde tedavi edilebilir. Ancak bazı durumlarda cerrahi müdahale kaçınılmaz hale gelir:

• Tekrarlayan diz kapağı çıkıkları.
• Patellofemoral instabiliteye neden olan belirgin anatomik bozukluklar.
• Çıkıkla birlikte oluşan kıkırdak veya kemik parçalarının eklem içinde kalması (osteokondral kırıklar).
• Konservatif tedavinin başarısız olduğu ve çocuğun günlük aktivitelerini kısıtlayan sürekli ağrı ve güvensizlik hissi.

Ameliyat Öncesi Değerlendirme ve Tanı

Cerrahi karar verilmeden önce detaylı bir fizik muayene ve görüntüleme testleri (röntgen, MRG) yapılır. Özellikle MRG, kıkırdak hasarını, bağ yırtıklarını ve kemik yapılarındaki anormallikleri net bir şekilde göstermede kritiktir. Çocuğun büyüme plaklarının durumu da ameliyat planlamasında önemli bir faktördür.

Özel Durumlarda Ameliyat Yaklaşımları

Çocuklarda diz kapağı çıkığı ameliyatları, çocuğun yaşına, büyüme potansiyeline ve çıkığın altta yatan nedenine göre kişiselleştirilir. İşte bazı özel durumlar ve tedavi yaklaşımları:

Tekrarlayan Çıkıklar ve Genetik Yatkınlık

Sık sık tekrarlayan diz kapağı çıkıklarında, genellikle diz kapağını içeride tutan ana bağ olan medial patellofemoral ligament (MPFL) hasar görmüş veya işlevini yitirmiştir. Bu durumda MPFL rekonstrüksiyonu adı verilen bir ameliyat yapılabilir. Bu operasyonda, genellikle çocuğun kendi vücudundan alınan bir tendon parçası (otogreft) kullanılarak yeni bir bağ oluşturulur ve diz kapağının stabilizasyonu sağlanır. Hacettepe Üniversitesi Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı gibi saygın kurumlar, bu tür cerrahi yaklaşımlar konusunda geniş deneyime sahiptir.

Büyüme Plakları Açık Olan Çocuklar

Büyüme plakları (epifiz hatları) açık olan çocuklarda ameliyat, özel bir dikkat gerektirir. Büyüme plaklarına zarar vermeden cerrahi müdahale yapmak, çocuğun gelecekteki büyüme ve gelişimini olumsuz etkilememek adına hayati öneme sahiptir. Bu yaş grubunda, minimal invaziv teknikler ve büyüme plaklarını koruyucu yöntemler (örneğin, epifizeal fiksatörler veya özel tünelleme teknikleri) tercih edilir. Ameliyatı yapacak cerrahın pediatrik ortopedi konusunda deneyimli olması, bu hassas döneme uygun doğru tekniğin seçilmesi açısından belirleyicidir.

Eşlik Eden Kıkırdak Hasarı veya Kemik Defektleri

Diz kapağı çıkığına ek olarak eklem kıkırdağında hasar veya kemikte defekt (osteokondral lezyonlar) varsa, ameliyat planı bu ek sorunları da içermelidir. Kıkırdak hasarları için mikrokırık, otolog kondrosit implantasyonu (ACI) veya osteokondral otogreft/allogreft transferi gibi ek prosedürler uygulanabilir. Kemik defektleri ise özel greftleme yöntemleriyle veya kemik blokları kullanılarak onarılabilir. Bu tür karmaşık vakalarda, cerrahi ekip multidisipliner bir yaklaşımla en uygun tedavi planını belirler.

Ameliyat Sonrası İyileşme Süreci ve Fizyoterapi

Diz kapağı çıkığı ameliyatının başarısı, cerrahi müdahale kadar ameliyat sonrası rehabilitasyon sürecine de bağlıdır. Ameliyat sonrası dönemde ağrı kontrolü, şişliğin azaltılması ve dizin korunması esastır. Fizyoterapi programı genellikle şu aşamalardan oluşur:

• Erken Aşama (0-6 hafta): Diz kapağının korunması, ağrının azaltılması, kas aktivasyonunun başlatılması ve hafif hareket açıklığı egzersizleri.
• Orta Aşama (6-12 hafta): Dizde tam hareket açıklığının sağlanması, kuvvetlendirme egzersizlerinin artırılması ve proprioseptif (denge) çalışmalar.
• Geç Aşama (12 hafta ve sonrası): Fonksiyonel egzersizler, spora özgü antrenmanlar ve kademeli olarak spora dönüş.

Fizyoterapist eşliğinde düzenli ve doğru yapılan egzersizler, dizin gücünü, stabilitesini ve hareket açıklığını geri kazanmada kritik rol oynar. Bu süreç, çocuğun fiziksel aktivite seviyesine ve ameliyatın kapsamına göre değişiklik gösterebilir.

Sonuç

Çocuklarda diz kapağı çıkığı, özellikle tekrarlayan ve anatomik sorunlarla ilişkili olduğunda, ciddi bir sağlık sorunudur. Erken tanı ve doğru tedavi yaklaşımları, çocuğun sağlıklı bir gelişim sürmesi ve aktif yaşamına geri dönmesi için hayati önem taşır. Çocuklarda diz kapağı çıkığı ameliyatı, her çocuğun kendine özgü durumu ve büyüme potansiyeli göz önünde bulundurularak, pediatrik ortopedi uzmanları tarafından dikkatle planlanmalıdır. Unutulmamalıdır ki, başarılı bir cerrahi müdahale kadar, ameliyat sonrası kapsamlı ve kişiye özel bir rehabilitasyon programı da iyileşme sürecinin vazgeçilmez bir parçasıdır.