Astım, solunum yollarını etkileyen kronik bir hastalıktır ve dünya genelinde milyonlarca insanı etkiler. Ancak zaman zaman astım atağı, yani astım krizi dediğimiz durumlar ortaya çıkabilir. Bu durumlar, ani gelişen ve yaşamı tehdit edebilen ciddi sağlık olaylarıdır. Bu nedenle, astım krizinde ilk yardım bilgi ve becerisine sahip olmak, hem hastalar hem de çevrelerindeki kişiler için hayati önem taşır. Peki, bir astım krizi anında ne yapmalı, ne yapmamalı? Gelin, bu kritik anlarda atılması gereken adımları ve kaçınılması gereken hataları detaylıca inceleyelim.

Astım Krizi Nedir ve Belirtileri Nelerdir?

Astım Nedir?

Astım, hava yollarının iltihaplanması sonucu aşırı duyarlı hale gelmesi ve çeşitli tetikleyicilere (alerjenler, hava kirliliği, soğuk hava, enfeksiyonlar, stres) karşı daralmasıyla karakterize kronik bir solunum yolu hastalığıdır. Türk Toraks Derneği'nin de belirttiği gibi, bu daralma hırıltılı solunum, nefes darlığı, öksürük ve göğüste sıkışma hissi gibi belirtilere yol açar.

Astım Krizi Nasıl Ortaya Çıkar?

Astım krizi veya astım atağı, hava yollarındaki daralmanın ani ve şiddetli bir şekilde artmasıyla oluşur. Bu, hastanın soluk alıp vermesini ciddi şekilde zorlaştırır ve acil müdahale gerektirir.

Krizin Belirtileri Nelerdir?

• Hırıltılı veya ıslık sesiyle solunum
• Şiddetli nefes darlığı ve solunum güçlüğü
• Devamlı ve kuru öksürük
• Göğüste sıkışma veya ağrı hissi
• Konuşma güçlüğü (cümle kurmak yerine tek kelimeyle konuşma)
• Yüzde, dudaklarda veya tırnaklarda morarma (siyanoz)
• Terleme ve artan kalp atış hızı
• Endişe ve panik hali

Astım Krizinde İlk Yardım: Adım Adım Ne Yapmalı?

Astım krizine tanık olduğunuzda atacağınız doğru adımlar, hastanın yaşam kalitesini ve hatta hayatını kurtarabilir.

Sakin Kalın ve Hastayı Sakinleştirin

Panik, durumu daha da kötüleştirebilir. Hem sizin hem de hastanın sakin olması çok önemlidir. Güven verici bir ses tonuyla konuşarak hastayı rahatlatmaya çalışın, derin nefes almasını teşvik edin.

Doğru Pozisyon Verin

Hastayı dik bir şekilde oturtun ve öne doğru hafifçe eğilmesini sağlayın. Kollarını bir masaya veya dizlerine dayaması, solunum kaslarının daha rahat çalışmasına ve solunum yolunun açılmasına yardımcı olur.

İnhaler (Kortizonlu Sprey) Kullanımına Yardım Edin

Eğer hastanın kendi inhaleri (nefes açıcı spreyi) varsa, hemen kullanmasına yardımcı olun. Genellikle "kurtarıcı inhaler" olarak bilinen kısa etkili bronkodilatörler tercih edilir. Doğru kullanım için ürünün talimatlarına veya doktorun önerilerine uyun. Genellikle 1-2 puf önerilir, 5-10 dakika sonra hala rahatlama olmazsa bu doz tekrarlanabilir. Çocuklarda ve bazı yetişkinlerde spacer (ara parça) kullanılıyorsa, onunla birlikte kullanılmalıdır.

Tıbbi Yardım Çağırın (112)

Eğer hasta ilk inhaler dozundan sonra rahatlamıyorsa, durumu kötüleşiyorsa veya yukarıda bahsedilen ciddi belirtiler (morarma, bilinç kaybı) varsa, vakit kaybetmeden 112 Acil Servis'i arayın. Ambulans gelene kadar hastanın yanında kalın ve onu gözlemlemeye devam edin.

Sürekli Gözlem Yapın

Hastanın solunumunu, rengini ve bilinç düzeyini sürekli kontrol edin. Herhangi bir kötüleşme durumunda veya ambulans ekipleri geldiğinde gözlemlerinizi onlarla paylaşın.

Astım Krizinde Kesinlikle Yapılmaması Gerekenler

Doğru müdahale kadar, yanlış müdahalelerden kaçınmak da önemlidir.

Panik Yaratmak

Sizin paniklemeniz, hastanın da kaygılanmasına ve nefes darlığının daha da artmasına neden olabilir. Sakinliğinizi koruyun.

Yiyecek veya İçecek Vermek

Solunum güçlüğü çeken birine yiyecek veya içecek vermek, boğulma riskini artırabilir. Kriz anında ağızdan bir şey vermekten kesinlikle kaçının.

Yatırmak veya Sırt Üstü Bırakmak

Bu pozisyon, solunum yollarını daha da daraltabilir ve nefes almayı zorlaştırabilir. Her zaman dik veya hafif öne eğik pozisyonu tercih edin.

Başkalarının İlaçlarını Kullanmaya Çalışmak

Her astım hastasının tedavisi ve ilaçları farklıdır. Başkasına ait bir inhaler veya ilaç, hastanın durumunu kötüleştirebilir veya faydasız olabilir. Sadece hastanın kendi reçeteli ilaçlarını kullanmasına izin verin. Astım hastalığı hakkında daha fazla bilgi için Wikipedia'ya başvurabilirsiniz.

Ne Zaman 112 Aranmalı?

Bazı durumlar acil tıbbi müdahale gerektirir ve 112'nin hemen aranmasını zorunlu kılar:

• İnhaler kullanıldıktan sonra bile nefes darlığı devam ediyorsa veya kötüleşiyorsa.
• Dudaklarda, tırnaklarda veya yüzde morarma (siyanoz) oluştuysa.
• Hasta bilincini kaybetmeye başlıyorsa veya uyanık kalmakta zorlanıyorsa.
• Konuşma güçlüğü çekiyorsa, sadece tek kelimeyle konuşabiliyorsa.
• Şiddetli göğüs ağrısı veya çarpıntı varsa.
• Hastanın ilk kez astım krizi geçirdiğinden şüpheleniliyorsa.

Sonuç

Astım krizi, doğru ve hızlı müdahale ile atlatılabilecek ancak ciddiye alınması gereken bir durumdur. Bu rehberde yer alan ilk yardım adımlarını bilmek ve ne yapmalı, ne yapmamalı konularında bilinçli olmak, hem astım hastaları hem de çevrelerindekiler için hayat kurtarıcı olabilir. Unutmayın, en iyi korunma yöntemi düzenli doktor kontrolü, tetikleyicilerden kaçınma ve doktorunuzun önerdiği ilaçları doğru kullanmaktır. Bilgi, bu tür acil durumlarla başa çıkmanın anahtarıdır.