Çocukluk çağının yaygın hastalıklarından suçiçeği, aşı programları sayesinde günümüzde çok daha nadir görülüyor. Ancak pek çok kişinin aklında önemli bir soru var: Suçiçeği aşısı olmasına rağmen suçiçeği geçirmek mümkün mü? Eğer aşı koruyorsa, neden bazı kişilerde aşıdan sonra bile hastalık ortaya çıkabiliyor? Bu durumun altında yatan aşı etkinliği ve nedenleri nelerdir? Bu makalede, bu soruların cevaplarını detaylı bir şekilde ele alacak, aşının çalışma prensibini, koruyuculuk oranlarını ve aşıya rağmen suçiçeği geçirmenin olası sebeplerini, yani 'varyant suçiçeği' olarak da bilinen hafif seyirli vakaları bilimsel veriler ışığında inceleyeceğiz. Amacımız, hem toplumsal hem de bireysel sağlık açısından doğru bilgilere ulaşmanızı sağlamaktır.

Suçiçeği Aşısı Nasıl Çalışır ve Etkinliği Nedir?

Suçiçeği (Varisella) aşısı, canlı zayıflatılmış virüs içeren bir aşıdır. Vücuda verildiğinde, gerçek hastalığa neden olmadan bağışıklık sisteminin virüse karşı antikor ve hücresel bağışıklık geliştirmesini sağlar. Böylece, kişi gerçek suçiçeği virüsüyle karşılaştığında, bağışıklık sistemi hızla harekete geçerek hastalığı önler veya çok daha hafif atlatmasını sağlar. Aşı, ülkemizde genellikle Ulusal Çocukluk Çağı Aşı Takvimi kapsamında uygulanmaktadır. T.C. Sağlık Bakanlığı'nın belirttiği gibi, varisella aşısı yüksek koruyuculuk oranına sahiptir.

Aşının Koruyuculuk Oranları ve Süresi

Suçiçeği aşısının etkinliği oldukça yüksektir:

• Hastalığı Tamamen Önleme: Tek doz aşı, hastalığı %70-90 oranında önlerken, iki doz aşı bu oranı %90-98'e çıkarır.
• Şiddetli Hastalığı Önleme: Aşı, hastalığı tamamen önleyemese bile, şiddetli suçiçeği vakalarını neredeyse %100 oranında engeller. Yani aşı olan bir kişi suçiçeği geçirse bile, hastalık genellikle çok hafif seyreder ve ciddi komplikasyonlar nadir görülür.

Aşının sağladığı bağışıklık genellikle uzun süreli olup, çoğu kişide ömür boyu devam eder. Ancak tıpkı diğer aşılarda olduğu gibi, nadiren de olsa zamanla bağışıklığın zayıflaması veya bazı özel durumlar nedeniyle aşıya rağmen hastalık görülebilir.

Aşıya Rağmen Suçiçeği Geçirmenin Nedenleri (Variant Suçiçeği)

Aşılanmış bir kişide ortaya çıkan suçiçeği vakalarına genellikle “breakthrough infection” veya hafif seyirli suçiçeği denir. Toplum arasında bazen “varyant suçiçeği” olarak anılsa da, bu genellikle virüsün mutasyon geçirerek aşıdan kaçması anlamına gelmez; daha çok aşının tam koruma sağlamadığı durumlarda ortaya çıkan hafif vakaları ifade eder. İşte aşıya rağmen suçiçeği geçirmenin başlıca nedenleri:

1. Birincil Aşı Başarısızlığı

Bazı kişilerde, aşı uygulandıktan sonra bağışıklık sistemi yeterli antikor üretemeyebilir. Bu, kişinin genetik yapısı, o anki sağlık durumu veya bağışıklık yanıtındaki bireysel farklılıklar nedeniyle meydana gelebilir. Aşı olmuş gibi görünse de, vücut virüse karşı etkin bir savunma mekanizması geliştirememiştir.

2. İkincil Aşı Başarısızlığı (Bağışıklığın Zamanla Zayıflaması)

Aşıdan sonra etkin bir bağışıklık gelişse bile, zamanla antikor seviyeleri düşebilir ve koruyuculuk azalabilir. Özellikle tek doz aşı uygulanan kişilerde veya aşıdan çok uzun yıllar sonra bu durum daha sık görülebilir. Bu nedenle, iki doz aşının tamamlanması genellikle daha güçlü ve uzun süreli koruma sağlar.

3. Eksik Aşı Dozu veya Yanlış Uygulama

Aşının tam doz yapılmaması (örneğin, iki doz yerine tek doz yapılması) veya aşının uygun olmayan koşullarda saklanması/uygulanması, etkinliğini azaltabilir. Aşı takvimine tam olarak uyulması, maksimum koruyuculuk için kritik öneme sahiptir.

4. Virüsün Aşının Koruma Kapasitesini Aşması (Nadiren Farklı Suşlar)

Suçiçeği virüsü (Varisella Zoster Virüsü) genellikle genetik olarak oldukça stabil bir virüstür. Grip virüsü gibi sürekli mutasyon geçirmez. Bu nedenle, aşının kapsamadığı yeni bir virüs suşunun ortaya çıkması çok nadirdir. Ancak teorik olarak, virüsün genetik yapısında meydana gelebilecek değişimler, aşının etkinliğini azaltabilir. Bu durum, suçiçeği için yaygın bir sebep değildir.

5. Bağışıklık Sistemi Zayıflığı

Kanser tedavisi görenler, organ nakli olmuş hastalar, HIV/AIDS'li bireyler veya bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar kullanan kişiler gibi bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde, aşıya rağmen suçiçeği geçirme riski daha yüksektir. Bu kişilerde aşının bağışıklık yanıtı oluşturma yeteneği de sınırlı olabilir.

Aşıya Rağmen Geçirilen Suçiçeği (Variant Suçiçeği) Belirtileri ve Şiddeti

Aşılanmış bir kişide suçiçeği ortaya çıktığında, hastalık genellikle aşılanmamış kişilere göre çok daha hafif seyreder. Bu durum, halk arasında 'varyant suçiçeği' olarak da adlandırılır, ancak aslında aşının hastalığın şiddetini azalttığı bir tablodur. Belirtiler şunları içerebilir:

• Daha Az Döküntü: Genellikle 50'den az, hatta bazen sadece birkaç tane suçiçeği lezyonu görülür. Bu lezyonlar daha küçük olabilir ve tipik kabuklanma sürecini daha hızlı tamamlayabilir.
• Daha Az Ateş: Ateş genellikle ya hiç olmaz ya da düşük dereceli seyreder.
• Daha Az Kaşıntı: Kaşıntı ve genel rahatsızlık hissi daha az şiddetlidir.
• Daha Kısa Süre: Hastalığın toplam süresi daha kısadır.
• Daha Az Komplikasyon: Zatürre veya beyin iltihabı gibi ciddi komplikasyonların gelişme riski, aşılanmamış kişilere göre belirgin ölçüde düşüktür.

Aşıya rağmen geçirilen suçiçeği bile bulaşıcı olabilir, bu yüzden hastalık belirtileri gösteren aşılanmış kişilerin de başkalarıyla temasını sınırlaması önemlidir. Suçiçeği hakkında genel bilgileri Wikipedia'dan detaylıca inceleyebilirsiniz.

Neler Yapmalı? Korunma ve Önlemler

Suçiçeği aşısının genel etkinliği ve aşıya rağmen hastalık geçirme olasılığının düşük olması göz önüne alındığında, alınması gereken başlıca önlemler şunlardır:

• Tam Doz Aşılamayı Tamamlayın: Özellikle çocukluk çağında önerilen iki doz aşının eksiksiz yapılması, en yüksek koruyuculuğu sağlar.
• Doktorunuza Danışın: Eğer daha önce suçiçeği geçirmemiş veya aşılanmamış bir yetişkinseniz, özellikle risk grubundaysanız (sağlık çalışanları, çocuklarla temas edenler), aşı olup olmayacağınızı doktorunuza danışın.
• Temastan Kaçının: Suçiçeği olan bir kişiyle temasınız olduysa ve aşı geçmişinizde şüpheleriniz varsa, doktorunuzla iletişime geçin. Gerekirse koruyucu önlemler veya aşı sonrası profilaksi değerlendirilebilir.
• Belirtileri Takip Edin: Aşıya rağmen suçiçeği belirtileri (hafif döküntü, düşük ateş) fark ederseniz, durumu ciddiye alın ve bir sağlık profesyoneline danışın. Hastalığın bulaşıcılığını önlemek için izolasyon gerekebilir.

Sonuç

Suçiçeği aşısı olmasına rağmen suçiçeği geçirmek mümkün mü? Evet, mümkün olsa da bu durum oldukça nadirdir ve genellikle 'varyant suçiçeği' olarak adlandırılan hafif bir seyir gösterir. Aşılar, suçiçeğini tamamen önlemede yüksek başarı oranına sahip olsalar da, asıl ve en kritik görevleri, hastalığın şiddetini ve beraberindeki ciddi komplikasyon riskini ortadan kaldırmaktır. Aşıya rağmen suçiçeği görülmesinin nedenleri arasında birincil veya ikincil aşı başarısızlıkları, eksik dozlar ve nadiren bağışıklık sistemi zayıflığı yer alır.

Özetle, suçiçeği aşısı, hem bireysel hem de toplumsal sağlık için vazgeçilmez bir korunma aracıdır. Aşının sağladığı koruma sayesinde, suçiçeği artık eskisi kadar korkutucu bir hastalık değildir ve aşıya rağmen geçirilen vakalar genellikle hafif atlatılır. Bu nedenle, aşı takvimine uymak ve şüphe durumunda bir sağlık uzmanına danışmak, hem kendimizi hem de çevremizdekileri korumanın en etkili yoludur.