Merhaba! Bugün oldukça önemli ama genellikle konuşmaktan çekinilen bir sağlık sorununu, rektal prolapsus ya da halk arasında bilinen adıyla makat sarkmasını ele alacağız. Bağırsakların son kısmı olan rektumun, anüsten dışarı doğru sarkması durumu olan rektal prolapsus, yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir. Bu durum, yalnızca bir rahatsızlık değil, aynı zamanda dışkılama fonksiyonlarını bozarak günlük aktiviteleri de olumsuz etkileyebilir. Makat sarkması belirtileri çoğu zaman utanç verici bulunsa da, aslında oldukça yaygın bir problem olup, doğru tanı ve cerrahi tedavi seçenekleri ile kalıcı olarak çözüme kavuşturulabilir. Bu yazımızda rektal prolapsusun nedenlerini, nasıl anlaşıldığını ve modern tıbbın sunduğu etkili tedavi yöntemlerini, özellikle de cerrahi müdahaleleri derinlemesine inceleyeceğiz.

Rektal Prolapsus (Makat Sarkması) Nedir?

Rektal prolapsus, kalın bağırsağın son kısmı olan rektumun, kendi kendini içine katlayarak anüsten dışarı doğru çıkması durumudur. Bu durum, kısmi olabileceği gibi (sadece mukozanın sarkması) tam kat da olabilir (bağırsağın tüm duvarının sarkması). Genellikle kadınlarda, özellikle de ileri yaş grubunda daha sık görülürken, erkeklerde de rastlanabilir. Bu durumun altında yatan temel mekanizma, pelvik taban kaslarının zayıflaması ve rektumu yerinde tutan bağ dokularının gevşemesidir.

Anatomik Yapı ve Prolapsus Mekanizması

Anüsün hemen üzerinde yer alan rektum, normalde pelvis içinde sabit bir konumdadır. Ancak pelvik taban kasları (levator ani kasları gibi) ve rektumu sakruma bağlayan ligamentler zayıfladığında, dışkılama sırasında artan karın içi basınçla rektumun aşağı doğru itilmesine engel olunamayabilir. Bu da rektumun anüs dışına doğru sarkmasına yol açar. Bu mekanizma, tıbbi literatürde detaylıca incelenmiştir. Wikipedia'da rektal prolapsus hakkında daha fazla bilgi bulabilirsiniz.

Makat Sarkmasının Belirtileri Nelerdir?

Makat sarkması, farklı derecelerde ve şekillerde belirtiler gösterebilir. Bu belirtiler, başlangıçta hafif ve ara sıra ortaya çıkarken, zamanla şiddetlenebilir ve kalıcı hale gelebilir.

Görünür Sarkma ve Ele Gelen Kitle

En belirgin ve rahatsız edici belirti, dışkılama sırasında veya fiziksel aktivite sonrası makattan dışarı sarkan, kırmızımsı, nemli bir kitle hissetmektir. Başlangıçta bu sarkma kendiliğinden içeri girerken, ileri evrelerde el yardımıyla itmek gerekebilir veya tamamen dışarıda kalabilir.

Dışkılama Zorlukları ve Kabızlık

Rektumun sarkması, dışkılama mekanizmasını bozarak kronik kabızlığa veya tam boşalamama hissine yol açabilir. Hastalar, dışkılama sırasında aşırı ıkınma ihtiyacı duyabilirler. Bazı durumlarda ise ishal ve dışkı kaçırma (fekal inkontinans) da görülebilir.

Mukus Akıntısı ve Kanama

Sarkan rektum mukozası tahriş olarak mukus salgısı artışına neden olabilir. İç çamaşırda nemlilik veya lekelenme görülebilir. Ayrıca, sarkmanın sürtünmesi veya tahrişi nedeniyle hafif kanamalar da meydana gelebilir.

Ağrı ve Rahatsızlık Hissi

Pelvis bölgesinde dolgunluk, basınç veya rahatsızlık hissi yaygındır. Özellikle uzun süre ayakta kalmak veya oturmak bu şikayetleri artırabilir. Bazı hastalar hafif ağrı veya anüs çevresinde bir yabancı cisim hissi yaşayabilirler.

Rektal Prolapsus Neden Ortaya Çıkar? (Risk Faktörleri)

Rektal prolapsusun kesin nedeni her zaman net olmasa da, bir dizi risk faktörü bu durumun gelişimine katkıda bulunur.

Yaş ve Cinsiyet

İleri yaş, genel kas ve bağ dokusunun zayıflaması nedeniyle önemli bir risk faktörüdür. Kadınlarda erkeklere oranla 6-9 kat daha fazla görülür, bu da özellikle doğum ve menopoz sonrası hormonal değişikliklerle ilişkilidir.

Kronik Kabızlık ve Ikınma

Uzun süreli ve aşırı ıkınma, pelvik taban kasları üzerinde sürekli bir baskı oluşturarak zamanla zayıflamalarına ve rektumun sarkmasına neden olabilir. Bu nedenle lifli beslenme ve yeterli sıvı alımı önemlidir.

Doğum ve Pelvik Taban Zayıflığı

Çok sayıda doğum yapmış kadınlarda, zorlu vajinal doğumlar, pelvik taban kaslarında hasara yol açarak rektal prolapsus riskini artırır. Pelvik taban zayıflığı, prolapsusun ana nedenlerinden biridir.

Diğer Sağlık Sorunları (Nörolojik Hastalıklar vb.)

Omurilik yaralanmaları, multiple skleroz veya inme gibi nörolojik hastalıklar, rektum ve pelvik taban kaslarının kontrolünü etkileyerek rektal prolapsus gelişimine zemin hazırlayabilir. Ayrıca bazı psikiyatrik ilaçlar da kabızlığa neden olarak dolaylı yoldan riski artırabilir.

Tanı Yöntemleri: Doğru Teşhis Neden Önemli?

Rektal prolapsusun doğru tanısı, hem uygun tedavi yönteminin belirlenmesi hem de benzer belirtilere sahip diğer bağırsak sorunlarından (hemoroid, polip vb.) ayrılması açısından kritik öneme sahiptir.

Fizik Muayene

En temel tanı yöntemi, genellikle doktorun hastayı ıkınırken veya öksürürken makat bölgesini gözlemlemesidir. Bu sayede sarkmanın derecesi ve tipi belirlenebilir. Rektal tuşe de kas tonusu ve diğer anormallikleri değerlendirmek için yapılır.

Defekografi ve Diğer Görüntüleme Yöntemleri

Defekografi, dışkılama anının röntgen veya MR ile kaydedildiği dinamik bir görüntüleme yöntemidir. Bu test, rektumun dışkılama sırasındaki hareketlerini ve olası diğer pelvik organ sarkmalarını (sistosel, enterosel) detaylı olarak gösterir. Bazı durumlarda anorektal manometri gibi fonksiyonel testler de kullanılabilir.

Rektal Prolapsus Tedavisi: Cerrahi Seçenekler

Rektal prolapsusun kesin tedavisi, hemen hemen her zaman cerrahidir. Cerrahi yöntem seçimi, hastanın genel sağlık durumu, yaşı, prolapsusun derecesi ve cerrahın deneyimine göre değişir. Temel amaç, rektumu anatomik pozisyonuna geri getirmek ve orada sabitlemektir.

Abdominal Yaklaşım (Karın Bölgesinden)

Karın bölgesinden yapılan ameliyatlar genellikle daha genç, aktif hastalarda ve tam kat prolapsus durumlarında tercih edilir. Daha yüksek başarı oranlarına sahiptirler ve nüks riski daha düşüktür.

Rektal Pexy (Rektumun Sabitlenmesi)

Bu operasyonda, rektum pelvis boşluğunun arka duvarına, sakrum kemiğine dikişler veya bir ağ (mesh) yardımıyla sabitlenir. Bu, rektumun tekrar sarkmasını engeller. Açık cerrahi veya laparoskopik (kapalı) yöntemle yapılabilir.

Laparoskopik ve Robotik Cerrahi

Minimal invaziv yöntemler olan laparoskopik ve robotik cerrahi, küçük kesilerle yapılır, bu da daha az ağrı, daha kısa hastanede kalış süresi ve daha hızlı iyileşme sağlar. Özellikle rektal pexy işlemlerinde yaygın olarak kullanılırlar. Medicalpark gibi sağlık kuruluşları da bu konuda kapsamlı bilgiler sunmaktadır.

Perineal Yaklaşım (Makat Bölgesinden)

Perineal yöntemler genellikle yaşlı, genel sağlık durumu kötü olan veya abdominal cerrahiye uygun olmayan hastalarda tercih edilir. Daha az invazivdirler ancak abdominal yaklaşımlara göre nüks riski biraz daha yüksek olabilir.

Altemeier ve Delorme Prosedürleri

Bu yöntemlerde, sarkan rektumun bir kısmı anüs çevresinden kesilerek çıkarılır ve kalan kısım tekrar dikilerek içeri alınır. Altemeier prosedürü (rektosigmoidektomi) sarkan tüm rektumun çıkarılmasını içerirken, Delorme prosedürü sadece sarkan mukozanın çıkarılmasını ve kas tabakasının katlanarak kısaltılmasını hedefler.

STARR Ameliyatı (Transanal Stapled Rectal Resection)

Bu, özel bir zımbalama cihazı kullanılarak rektumun içindeki sarkan kısmın çıkarılması ve kalan uçların birleştirilmesi prensibine dayanan bir tekniktir. Özellikle iç prolapsus (internal prolapsus) ve dışkılama güçlüğü olan hastalarda kullanılır.

Hangi Cerrahi Yöntem Tercih Edilmeli?

Cerrahi yöntem seçimi, hastanın genel sağlık durumu, rektal prolapsusun tipi ve derecesi, eşlik eden diğer pelvik taban problemleri ve cerrahın uzmanlığına göre kişiye özel olarak belirlenir. Doktorunuzla detaylı bir görüşme yaparak sizin için en uygun tedavi planını oluşturmanız önemlidir.

Cerrahi Sonrası İyileşme Süreci ve Yaşam Kalitesi

Cerrahi sonrası iyileşme süreci, uygulanan yönteme göre değişmekle birlikte, genellikle birkaç haftadan birkaç aya kadar sürebilir. Başarılı bir cerrahi sonrası hastaların yaşam kalitesi önemli ölçüde artar.

Ameliyat Sonrası Bakım ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Ameliyat sonrası dönemde kabızlığı önlemek için lifli beslenme, bol sıvı tüketimi ve gerekirse dışkı yumuşatıcılar kullanılması önerilir. Ağır kaldırmaktan ve aşırı ıkınmaktan kaçınılmalıdır. Doktorunuzun verdiği egzersizleri düzenli yapmak, pelvik taban kaslarını güçlendirmeye yardımcı olabilir.

Nüks Riski ve Önleyici Adımlar

Her cerrahi işlemde olduğu gibi, rektal prolapsus cerrahisi sonrası da nüks riski bulunur, ancak bu oran genellikle düşüktür (yüzde 2-10 civarında). Nüksü önlemek için sağlıklı bağırsak alışkanlıkları edinmek, kronik kabızlığı kontrol altına almak ve pelvik taban egzersizlerini sürdürmek önemlidir. Düzenli doktor kontrolleri de nüksün erken teşhisi için kritiktir.

Umarız bu kapsamlı rehber, rektal prolapsus (makat sarkması) hakkında merak ettiklerinizi yanıtlamış ve bu rahatsızlıkla mücadele edenler için bir ışık olmuştur. Unutmayın, herhangi bir sağlık sorunu yaşadığınızda bir uzmana danışmaktan çekinmeyin. Sağlıklı günler dileriz!