ORGANİK BESİN TÜKETİMİNİN ARTIŞ GÖSTERDİĞİ EVRELER VE
SEBEPLERİ
Rumeysa Umut
Necmettin Erbakan Üniversitesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Konya
GİRİŞ
Organik tarımın giderek yaygınlaşması ve tüketicilerin gıda konusunda yaşadığı hassasiyet ve
endişeler organik gıdalara yönelik talebi artırmaktadır. Tüketicilerin yaşam kalitelerini artırma
isteği, gıdalarda tat unsurunun aranır hale gelmesi, artan çevre bilinci ve gıda güvenliği
konusunda artan hassasiyet tüketicileri organik gıda talebine yönlendiren başlıca faktörlerdir.
İnsanların temel ihtiyacı olan gıda tüketimi aynı zamanda canlılığın devamını da
sağlamaktadır (Gottschalk ve Leistner, 2013, s. 139). Tüketicilerin organik gıda tüketimini
etkileyen faktörler arasında sağlığa yönelik kaygıların ilk sırada gelmesi besin değeri ve besin
içeriğine yönelik algıların önemini ortaya koymaktadır (Paul ve Rana, 2012). Tüketicilerin
organik gıdaların daha sağlıklı olduklarına yönelik inançlarının yanı sıra endüstriyel gıdalara
göre daha lezzetli, besin içeriğinin ve besin değerinin yüksek olması tüketiciler için önemli bir
tercih nedenidir (Zanoli, Gambelli ve Vario, 2012, s. 47). Koronavirüs 2'nin (SARS-CoV-2)
neden olduğu koronavirüs hastalığı (COVID-19), ilk olarak 2019 yılı Aralık ayında Çin'in
Wuhan kentinde bildirildikten sonra, bir salgına dönüşerek Dünya Sağlığı Örgütü tarafından
pandemi olarak nitelendirilmiştir. Salgın, enfeksiyona bağlı hastalıkların ve ölümlerin
artışının yanı sıra küresel ekonomiyi ve günlük yaşamı olumsuz yönde etkilemiş, viral
enfeksiyondan ölüm riskiyle beraber psikolojik baskıyı ve korkuyu da getirmiştir. Bunun yanı
sıra yapılan çalışmalarda salgın ile birlikte bireylerin beslenme davranışlarında ve
tutumlarında değişiklikler gözlendiği, sebze ve meyve tüketiminde sağlıklı ve organik
ürünlere yönelimin olduğu, sağlık okuryazarlığı ve dijital sağlıklı beslenme okuryazarlığında
artış olduğu ortaya konmuştur.
YÖNTEM
Bu araştırmada Google Forms uygulaması üzerinden hazırlanan anket kullanışmış olup
araştırma 23-31 Ağustos tarihleri arasında yapılmıştır. Çalışmaya 17- 53 yaş arasında 100
birey katılım göstermiştir. Anket soruları ile bireylerin organik gıdaya bakışı ve pandemiden
sonra organik gıda tüketimindeki değişimler gözlemlenmeye çalışılmıştır. “Organik Gıda
Tüketimi Pandemiden Sonra Artış Göstermiştir” konusu hipotez olarak belirlenmiş olup anket

sonuçları incelenmiştir. Verilerin istatistiksel değerlendirilmesi göz önünde bulanarak
hipotezin değerlendirilmesi yapılmıştır. Buna dâir geçmişte yapılan çalışmalarla kıyaslar
yapılmış ve ilgili yayınlardan yararlanılmıştır.

BULGULAR
Çalışmaya katılan bireylerin genel özelliklerini tanımlayan istatistikler Tablo 1’de verilmiştir.
Kadınların ankete katılım oranı (%84) erkeklerin katılımına kıyasla (%16) fazladır.
Çalışmaya katılan bireylerin eğitim durumlarına bakıldığında lise mezunu bireylerin (%41)
ve üniversite mezunu bireylerin (%43) ağırlıkta olduğu görülmektedir.

Tablo 1. Bireylerin genel özellikleri

Sayı Yüzde

Cinsiyet
Kadın 84 84,0
Erkek 16 16,0
Medeni Durum
Bekar 66 66,0
Evli 34 34,0
Eğitim Durumu
İlkokul mezunu 6 6,0
Ortaokul mezunu 5 5,0
Lise mezunu 41 41,0
Üniversite mezunu 43 43,0
Lisansüstü 1 1,0

Okuryazar 4 4,0
Şu Andaki Çalışma Durumu
Ev hanımı 20 20,0
İşçi 8 8,0
İşsiz 10 10,0
Memur 4 4,0
Öğrenci 42 42,0
Serbest meslek 7 7,0
Diğer 17 17,0

Çalışmaya katılan bireylerin yaş istatistikleri Grafik 1’de verilmiştir. Katılımcıların yaş
ortalaması 27,03 (17,0-53,0) olarak bulunmuştur.

Grafik 1. Bireylerin yaş istatistikleri

0
10
20
30
40
50
60

0 20 40 60 80 100 120

Yaşınız?

Çalışmaya katılan bireylerin pandemiden sonra organik gıda tüketimine dâir bakış açıları ve
organik gıda tercihleri Tablo 2’de verilmiştir. Bu değerlere göre katılımcıların %80’i organik
gıda tüketimine karşı daha hassas davranacağını savunmuş, %78’i ise imkânı olsa her zaman
organik gıda tüketeceğini belirtmiş ve %61’i ise artık organik ürünlere daha fazla para
harcamaya hazır olduklarını ifâde etmiştir.

Tablo 2. Bireylerin pandemiden sonra organik gıda tüketimindeki değerler

Anket Soruları Evet Hayır
Organ k ürünler satın almaya artık daha fazla özen göster r m 80 20
%80 %20
Pandemiden sonra, fırsatım olsa her zaman organik olarak yetiştirilmiş gıdaları alırım 78 22
%78 %22
Pandem den sonra, organ k ürünler ç n fazla para ödemeye razıyım. 61 39
%61 %39

TARTIŞMA VE SONUÇ
Tüketicilerin zihninde oluşan kaygılar gıda tüketim tercihlerini farklılaştırmaya başlamıştır.
Bu farklılaşma tüketicileri daha sağlıklı ve kaliteli ürünleri tercih etmeye sevk etmiştir
(Grunert 2002; Roosen 2003; Ustaahmetoğlu ve Toklu 2015). Son yıllarda organik tarım
sadece gelişmiş ülkelerde değil, gelişmekte olan ülkelerde de hızla yayılmaktadır. Özellikle
sağlıklı beslenme ve güvenilir gıda temini gibi konularda kaygı duyan tüketiciler organik
ürünlere karşı olumlu bir tutum sergilemektedir. Bununla birlikte gıda ve beslenmeyle ilgili
sağlık problemlerinin artışı, tüketicileri organik ürünlere yönlendirmektedir. Sağlık ve çevre
ile ilgili konulara duyarlı olan tüketicilerin organik ürünleri satın almaları konusunda olumlu
tutumlara sahip olduğu düşünülmektedir (Paul ve Rana, 2012). Ancak bireylerin organik gıda
tüketiminde tutum ile birlikte öznel ve kişisel normların da organik gıda tüketimini etkilediği
bilinmektedir (Aertsens vd., 2009). Gıdalar üzerindeki besin değeri ve besin içeriği

bilgilerinin yer aldığı ve sağlıklı olduklarını iddia eden etiketlerin varlığı tüketicilerin
tutumlarını ve satın alma niyetlerini güçlü bir şekilde etkilemektedir. Bu çabalar tüketicilerin
sağlıklı yaşam hakkında daha bilinçli olduğunu ve kimyasallara karşı giderek daha endişeli
hale geldiğini göstermektedir. Bu nedenle tüketicilerin sağlıklı ürün tüketimi ve besin değeri
yüksek, besin içeriği yoğun gıdaları tüketmek istedikleri görülmektedir. Organik gıda
tercihlerinde yaşlı tüketicilerin sağlık, genç tüketicilerin ise çevre hassasiyetlerine sahip
oldukları gözlenmiştir. Kadınlarda ve çocuklu ailelerde ön plana çıkan organik gıda
duyarlılığı ile tüketicilerin yaşları arasında da doğrusal bir bağlantı bulunmaktadır. Gıda ve
beslenme ile ilgili olarak yaşanan problemlerin giderek artması tüketicileri organik gıda
tüketimine yönlendirmektedir. Organik olmayan gıdalara göre organik gıdaların daha pahalı
olduğu inancına sahip olan tüketiciler organik gıdalarda da yine yerli üretim ürünleri tercih
etmektedirler. Aynı zamanda organik gıda tüketimine yönelen tüketicilerin çevreye ve doğaya
da duyarlı oldukları gözlemlenmiştir. (Gülçiçek Tolun, B. ve Bulut, N. (2021), ss.15-31) :
McKinsey & Company adlı araştırma şirketinin gerçekleştirdiği, pandemi sürecinde
tüketicilerin harcama alışkanlıklarını nasıl dizginlediklerini ele aldığı araştırmaya göre,
araştırmaya katılanların %68’i daha fazla temizlik yapmaya başladığını belirtmiş, %51’i daha
sağlıklı beslendiklerini, %42’si ise ev dışında yemek yerine evde yemek pişirdiklerini
belirtmişlerdir. (https://www.campaigntr.com/)
Diyarbakır ili merkez ilçede organik ürün tüketiminde genç ve yaşlı tüketicilerin orta yaş
grubundaki bireylere nazaran daha fazla organik ürün tükettikleri sonucu ortaya çıkmış, yaş
faktörü ile organik ürün tüketimi arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmuştur.
Yaş grupları itibariyle organik ürün tüketiminin en fazla olduğu grubun (78 kişi) daha genç
tüketicilerin yer aldığı 15-25 yaş arası grup olduğu belirlenmiş, 36-45 yaş arası gruptaki
tüketicilerin diğer yaş gruplarına göre daha az (30 kişi) organik ürün tükettikleri sonucu
saptanmıştır. Bu çalışmamızda da eğitimli bireylerin büyük oranda organik gıdaları tercih
etme eğiliminde olduğunu gözlemledik. 2020 yılı itibariyle yayılım gösteren korona virüs
hastalığının ortaya çıkmasıyla beraber insanların hastalık riskine karşı olan korkusu ve
bağışıklığını güçlendirme çabası onları organik gıda tüketmeye sevk etmiştir. Dolayısıyla
organik gıda tüketimi pandemiden sonra artış göstermiştir.

KAYNAKÇA
İnci, H. Karakaya, E. Şengül, A. “Organik Ürün Tüketimini Etkileyen Faktörler”. KSÜ Doğa
Bil. Derg., 20(2), 137-147, 2017
Arvola A,Vassallo M, Dean M, Lampila P, Saba A, Lahteenmaki L, Shepherd R 2008.
Predicting Intentions to Purchase Organic Food: The Role of Affective and Moral Attitudes In
Magkos F. Arvaniti F. Zampelas A. “Organic food: nutritious food or food for thought? A
review of the evidence” International Journal of Food Sciences and Nutrition, Pages 357-371,
2003.
Gülçiçek Tolun, B. ve Bulut, N. (2021). "Covid-19 Pandemi Sürecinde Tüketicilerin Gıda
Ürünleri Satın Alma Davranışları Üzerine Bir Araştırma", Pamukkale Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 45, Denizli, ss. 15-31.
Selcuk TK, Şahin N. COVID-19 Salgını Sürecinde Yetişkinlerde Gıda Takviyesi Kullanımı
ve İlişkili Etmenler TJFMPC, 2021;15(4): 751-762.
Anonim 2016. The World of Organic Agriculture 2016. (www.organic-world.net)
Çelik S 2013. Kimler, Neden Organik Gıda Satın Alıyor? Bir Alan Araştırması. Selçuk
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 30:93-108.
Davies A, Titterington A, Cochrane C 1995. Who Buys Organic Food? A Profile of the
purchasers of Organic Food in Northern Ireland. British Food Journal, 97(10):17-23.
Gifford K, Bernard JC 2006. Influencing Consumer Purchase Likelihood of Organic Food.
International Journal of Consumer Studies, 30(2): 155-163.
Karabaş S, Gürler ZA 2012. Organik Ürün Tercihinde Tüketici Davranışları Üzerine Etkili
Faktörlerin Logit Regresyon Analizi ile Tahminlenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (10): 129-156.