ORGANİK BESİN TÜKETİMİNİN ARTIŞ GÖSTERDİĞİ EVRELER VE SEBEPLERİ

Rumeysa Umut

Necmettin Erbakan Üniversitesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Konya

GİRİŞ

Organik tarımın giderek yaygınlaşması ve tüketicilerin gıda konusunda yaşadığı hassasiyet ve endişeler organik gıdalara yönelik talebi artırmaktadır. Tüketicilerin yaşam kalitelerini artırma isteği, gıdalarda tat unsurunun aranır hale gelmesi, artan çevre bilinci ve gıda güvenliği konusunda artan hassasiyet tüketicileri organik gıda talebine yönlendiren başlıca faktörlerdir. İnsanların temel ihtiyacı olan gıda tüketimi aynı zamanda canlılığın devamını da sağlamaktadır (Gottschalk ve Leistner, 2013, s. 139). Tüketicilerin organik gıda tüketimini etkileyen faktörler arasında sağlığa yönelik kaygıların ilk sırada gelmesi besin değeri ve besin içeriğine yönelik algıların önemini ortaya koymaktadır (Paul ve Rana, 2012). Tüketicilerin organik gıdaların daha sağlıklı olduklarına yönelik inançlarının yanı sıra endüstriyel gıdalara göre daha lezzetli, besin içeriğinin ve besin değerinin yüksek olması tüketiciler için önemli bir tercih nedenidir (Zanoli, Gambelli ve Vario, 2012, s. 47). Koronavirüs 2'nin (SARS-CoV-2) neden olduğu koronavirüs hastalığı (COVID-19), ilk olarak 2019 yılı Aralık ayında Çin'in Wuhan kentinde bildirildikten sonra, bir salgına dönüşerek Dünya Sağlığı Örgütü tarafından pandemi olarak nitelendirilmiştir. Salgın, enfeksiyona bağlı hastalıkların ve ölümlerin artışının yanı sıra küresel ekonomiyi ve günlük yaşamı olumsuz yönde etkilemiş, viral enfeksiyondan ölüm riskiyle beraber psikolojik baskıyı ve korkuyu da getirmiştir. Bunun yanı sıra yapılan çalışmalarda salgın ile birlikte bireylerin beslenme davranışlarında ve tutumlarında değişiklikler gözlendiği, sebze ve meyve tüketiminde sağlıklı ve organik ürünlere yönelimin olduğu, sağlık okuryazarlığı ve dijital sağlıklı beslenme okuryazarlığında artış olduğu ortaya konmuştur.

YÖNTEM

Bu araştırmada Google Forms uygulaması üzerinden hazırlanan anket kullanışmış olup araştırma 23-31 Ağustos tarihleri arasında yapılmıştır. Çalışmaya 17- 53 yaş arasında 100 birey katılım göstermiştir. Anket soruları ile bireylerin organik gıdaya bakışı ve pandemiden sonra organik gıda tüketimindeki değişimler gözlemlenmeye çalışılmıştır. “Organik Gıda Tüketimi Pandemiden Sonra Artış Göstermiştir” konusu hipotez olarak belirlenmiş olup anket sonuçları incelenmiştir. Verilerin istatistiksel değerlendirilmesi göz önünde bulanarak hipotezin değerlendirilmesi yapılmıştır. Buna dâir geçmişte yapılan çalışmalarla kıyaslar yapılmış ve ilgili yayınlardan yararlanılmıştır.

BULGULAR

Çalışmaya katılan bireylerin genel özelliklerini tanımlayan istatistikler Tablo 1’de verilmiştir. Kadınların ankete katılım oranı (%84) erkeklerin katılımına kıyasla (%16) fazladır. Çalışmaya katılan bireylerin eğitim durumlarına bakıldığında lise mezunu bireylerin (%41) ve üniversite mezunu bireylerin (%43) ağırlıkta olduğu görülmektedir.

Tablo 1. Bireylerin genel özellikleri

Sayı Yüzde

Cinsiyet Kadın 84 84,0 Erkek 16 16,0 Medeni Durum Bekar 66 66,0 Evli 34 34,0 Eğitim Durumu İlkokul mezunu 6 6,0 Ortaokul mezunu 5 5,0 Lise mezunu 41 41,0 Üniversite mezunu 43 43,0 Lisansüstü 1 1,0

Okuryazar 4 4,0 Şu Andaki Çalışma Durumu Ev hanımı 20 20,0 İşçi 8 8,0 İşsiz 10 10,0 Memur 4 4,0 Öğrenci 42 42,0 Serbest meslek 7 7,0 Diğer 17 17,0

Çalışmaya katılan bireylerin yaş istatistikleri Grafik 1’de verilmiştir. Katılımcıların yaş ortalaması 27,03 (17,0-53,0) olarak bulunmuştur.

Grafik 1. Bireylerin yaş istatistikleri

0 10 20 30 40 50 60

0 20 40 60 80 100 120

Yaşınız?

Çalışmaya katılan bireylerin pandemiden sonra organik gıda tüketimine dâir bakış açıları ve organik gıda tercihleri Tablo 2’de verilmiştir. Bu değerlere göre katılımcıların %80’i organik gıda tüketimine karşı daha hassas davranacağını savunmuş, %78’i ise imkânı olsa her zaman organik gıda tüketeceğini belirtmiş ve %61’i ise artık organik ürünlere daha fazla para harcamaya hazır olduklarını ifâde etmiştir.

Tablo 2. Bireylerin pandemiden sonra organik gıda tüketimindeki değerler

Anket Soruları Evet Hayır Organ k ürünler satın almaya artık daha fazla özen göster r m 80 20 %80 %20 Pandemiden sonra, fırsatım olsa her zaman organik olarak yetiştirilmiş gıdaları alırım 78 22 %78 %22 Pandem den sonra, organ k ürünler ç n fazla para ödemeye razıyım. 61 39 %61 %39

TARTIŞMA VE SONUÇ

Tüketicilerin zihninde oluşan kaygılar gıda tüketim tercihlerini farklılaştırmaya başlamıştır. Bu farklılaşma tüketicileri daha sağlıklı ve kaliteli ürünleri tercih etmeye sevk etmiştir (Grunert 2002; Roosen 2003; Ustaahmetoğlu ve Toklu 2015). Son yıllarda organik tarım sadece gelişmiş ülkelerde değil, gelişmekte olan ülkelerde de hızla yayılmaktadır. Özellikle sağlıklı beslenme ve güvenilir gıda temini gibi konularda kaygı duyan tüketiciler organik ürünlere karşı olumlu bir tutum sergilemektedir. Bununla birlikte gıda ve beslenmeyle ilgili sağlık problemlerinin artışı, tüketicileri organik ürünlere yönlendirmektedir. Sağlık ve çevre ile ilgili konulara duyarlı olan tüketicilerin organik ürünleri satın almaları konusunda olumlu tutumlara sahip olduğu düşünülmektedir (Paul ve Rana, 2012). Ancak bireylerin organik gıda tüketiminde tutum ile birlikte öznel ve kişisel normların da organik gıda tüketimini etkilediği bilinmektedir (Aertsens vd., 2009). Gıdalar üzerindeki besin değeri ve besin içeriği

bilgilerinin yer aldığı ve sağlıklı olduklarını iddia eden etiketlerin varlığı tüketicilerin tutumlarını ve satın alma niyetlerini güçlü bir şekilde etkilemektedir. Bu çabalar tüketicilerin sağlıklı yaşam hakkında daha bilinçli olduğunu ve kimyasallara karşı giderek daha endişeli hale geldiğini göstermektedir. Bu nedenle tüketicilerin sağlıklı ürün tüketimi ve besin değeri yüksek, besin içeriği yoğun gıdaları tüketmek istedikleri görülmektedir. Organik gıda tercihlerinde yaşlı tüketicilerin sağlık, genç tüketicilerin ise çevre hassasiyetlerine sahip oldukları gözlenmiştir. Kadınlarda ve çocuklu ailelerde ön plana çıkan organik gıda duyarlılığı ile tüketicilerin yaşları arasında da doğrusal bir bağlantı bulunmaktadır. Gıda ve beslenme ile ilgili olarak yaşanan problemlerin giderek artması tüketicileri organik gıda tüketimine yönlendirmektedir. Organik olmayan gıdalara göre organik gıdaların daha pahalı olduğu inancına sahip olan tüketiciler organik gıdalarda da yine yerli üretim ürünleri tercih etmektedirler. Aynı zamanda organik gıda tüketimine yönelen tüketicilerin çevreye ve doğaya da duyarlı oldukları gözlemlenmiştir. (Gülçiçek Tolun, B. ve Bulut, N. (2021), ss.15-31) : McKinsey & Company adlı araştırma şirketinin gerçekleştirdiği, pandemi sürecinde tüketicilerin harcama alışkanlıklarını nasıl dizginlediklerini ele aldığı araştırmaya göre, araştırmaya katılanların %68’i daha fazla temizlik yapmaya başladığını belirtmiş, %51’i daha sağlıklı beslendiklerini, %42’si ise ev dışında yemek yerine evde yemek pişirdiklerini belirtmişlerdir. (https://www.campaigntr.com/) Diyarbakır ili merkez ilçede organik ürün tüketiminde genç ve yaşlı tüketicilerin orta yaş grubundaki bireylere nazaran daha fazla organik ürün tükettikleri sonucu ortaya çıkmış, yaş faktörü ile organik ürün tüketimi arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Yaş grupları itibariyle organik ürün tüketiminin en fazla olduğu grubun (78 kişi) daha genç tüketicilerin yer aldığı 15-25 yaş arası grup olduğu belirlenmiş, 36-45 yaş arası gruptaki tüketicilerin diğer yaş gruplarına göre daha az (30 kişi) organik ürün tükettikleri sonucu saptanmıştır. Bu çalışmamızda da eğitimli bireylerin büyük oranda organik gıdaları tercih etme eğiliminde olduğunu gözlemledik. 2020 yılı itibariyle yayılım gösteren korona virüs hastalığının ortaya çıkmasıyla beraber insanların hastalık riskine karşı olan korkusu ve bağışıklığını güçlendirme çabası onları organik gıda tüketmeye sevk etmiştir. Dolayısıyla organik gıda tüketimi pandemiden sonra artış göstermiştir.

KAYNAKÇA

İnci, H. Karakaya, E. Şengül, A. “Organik Ürün Tüketimini Etkileyen Faktörler”. KSÜ Doğa Bil. Derg., 20(2), 137-147, 2017 Arvola A,Vassallo M, Dean M, Lampila P, Saba A, Lahteenmaki L, Shepherd R 2008. Predicting Intentions to Purchase Organic Food: The Role of Affective and Moral Attitudes In Magkos F. Arvaniti F. Zampelas A. “Organic food: nutritious food or food for thought? A review of the evidence” International Journal of Food Sciences and Nutrition, Pages 357-371, 2003. Gülçiçek Tolun, B. ve Bulut, N. (2021). "Covid-19 Pandemi Sürecinde Tüketicilerin Gıda Ürünleri Satın Alma Davranışları Üzerine Bir Araştırma", Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 45, Denizli, ss. 15-31. Selcuk TK, Şahin N. COVID-19 Salgını Sürecinde Yetişkinlerde Gıda Takviyesi Kullanımı ve İlişkili Etmenler TJFMPC, 2021;15(4): 751-762. Anonim 2016. The World of Organic Agriculture 2016. (www.organic-world.net) Çelik S 2013. Kimler, Neden Organik Gıda Satın Alıyor? Bir Alan Araştırması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 30:93-108. Davies A, Titterington A, Cochrane C 1995. Who Buys Organic Food? A Profile of the purchasers of Organic Food in Northern Ireland. British Food Journal, 97(10):17-23. Gifford K, Bernard JC 2006. Influencing Consumer Purchase Likelihood of Organic Food. International Journal of Consumer Studies, 30(2): 155-163. Karabaş S, Gürler ZA 2012. Organik Ürün Tercihinde Tüketici Davranışları Üzerine Etkili Faktörlerin Logit Regresyon Analizi ile Tahminlenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (10): 129-156.