Çocuk sahibi olma arzusu, pek çok çift için hayatın en değerli hedeflerinden biridir. Ancak, ne yazık ki bazı çiftler bu yolda infertilite (kısırlık) ile karşılaşabilirler. İnfertilite, korunmasız ve düzenli cinsel ilişkiye rağmen bir yıl içinde gebelik elde edilememesi durumudur ve hem kadından hem de erkekten kaynaklanan faktörlerle ortaya çıkabilir. Günümüzde tıp alanındaki gelişmeler sayesinde, infertilite tedavisinde oldukça çeşitli yöntemler mevcuttur ve bu yöntemlerden biri de cerrahi müdahalelerdir. Özellikle anatomik veya yapısal sorunların neden olduğu durumlarda, kadın ve erkek infertilitesinde cerrahi tedavi seçenekleri, çiftlere umut vadeden çözümler sunar. Peki, bu cerrahi seçenekler kimler için uygun ve ne zaman gerekli hale gelir?

Kadın İnfertilitesinde Cerrahi Yaklaşımlar

Kadın infertilitesine yol açan birçok yapısal problem cerrahi yöntemlerle düzeltilebilir. Bu müdahaleler genellikle yumurtalıklar, fallop tüpleri veya rahimle ilgili sorunları hedef alır.

Tüplerle İlgili Sorunlar (Tıkanıklık, Hidrosalpinks)

Fallop tüpleri, yumurta ile spermin buluştuğu ve döllenmiş yumurtanın rahme taşındığı kritik yapılardır. Tüplerdeki tıkanıklıklar veya hidrosalpinks (tüplerde sıvı birikmesi), infertiliteye sıkça yol açar. Bu durumda genellikle laparoskopik cerrahi devreye girer:

• Salpingostomi: Tüp ucu kapalıysa açılır.
• Salpingektomi: Hasarlı veya sıvı dolu tüpler (hidrosalpinks) çıkarılarak tüp bebek tedavisinin başarısı artırılabilir. Çünkü hidrosalpinks sıvısı, embriyoya toksik etki yapabilir ve rahim içine akarak tutunmayı zorlaştırabilir.

Bu müdahaleler, tüp bebek tedavisi öncesinde veya doğal yollardan gebelik şansını artırmak amacıyla uygulanabilir.

Rahim Yapısal Bozuklukları (Miyom, Polip, Septum)

Rahim içindeki veya duvarındaki yapısal anormallikler embriyonun rahme tutunmasını engelleyebilir veya düşüklere yol açabilir:

• Miyomlar: Özellikle rahim iç boşluğunu bozan submukozal miyomlar veya büyük intramural miyomlar histeroskopik (rahim içinden) veya laparoskopik (karın duvarından küçük kesilerle) yöntemlerle çıkarılabilir.
• Polipler: Rahim içindeki iyi huylu büyümeler olan polipler, histeroskopik olarak kolayca çıkarılabilir.
• Septum (Rahim Perdesi): Rahim içinde bir duvar şeklinde uzanan septum, histeroskopik olarak kesilerek rahim boşluğu normal haline getirilebilir. Bu durum tekrarlayan düşüklere veya infertiliteye neden olabilir.

Endometriozis

Rahim iç zarının (endometrium) rahim dışında, genellikle karın boşluğunda büyümesi durumudur. Endometriozis, ağrıya, yapışıklıklara ve infertiliteye neden olabilir. Laparoskopik cerrahi ile endometriozis odakları, endometrioma (çikolata kistleri) ve yapışıklıklar temizlenerek hem ağrı giderilebilir hem de infertilite tedavisinde başarı şansı artırılabilir.

Polikistik Over Sendromu (PCOS) ve Over Kistleri

PCOS, anovülasyon (yumurtlayamama) ile seyreden hormonal bir durumdur. Nadiren, ilaç tedavilerine yanıt vermeyen PCOS hastalarında yumurtalık yüzeyine küçük delikler açılması (laparoskopik ovarian drilling) yöntemi uygulanabilir. Ayrıca, üremeyi olumsuz etkileyen veya ağrıya neden olan büyük over kistleri de cerrahi olarak çıkarılabilir.

Erkek İnfertilitesinde Cerrahi Yaklaşımlar

Erkek infertilitesi, genellikle sperm üretimi, sperm taşınması veya erektil fonksiyonlarla ilgili sorunlardan kaynaklanır. Cerrahi yöntemler, bu sorunların bazılarını doğrudan hedef alabilir.

Varikosel

Testislerdeki toplardamarların genişlemesi olarak tanımlanan varikosel, testis sıcaklığını artırarak veya kan akışını bozarak sperm üretimi ve kalitesini olumsuz etkileyebilir. Mikrocerrahi varikoselektomi, genişlemiş damarların bağlanması işlemidir ve sperm parametrelerinde düzelme sağlayarak doğal gebelik şansını veya tüp bebek başarısını artırabilir. Genellikle belirgin varikoseli olan, sperm değerleri kötüleşen ve çocuk isteği olan erkeklere önerilir.

Tıkalı Sperm Kanalları

Sperm kanallarındaki tıkanıklıklar (obstrüktif azospermi) spermin meni içine ulaşmasını engeller. Bu tıkanıklıklar doğumsal olabileceği gibi, enfeksiyonlar veya önceki cerrahi müdahaleler (vazektomi gibi) sonucu da oluşabilir. Cerrahi olarak bu tıkanıklıklar açılabilir:

• Vazovazostomi: Vazektomi sonrası sperm kanallarının yeniden birleştirilmesi.
• Vasoepididimostomi: Epididimis ile vaz deferens arasındaki tıkanıklığın giderilmesi.

Bu operasyonlar genellikle mikrocerrahi tekniklerle yüksek başarı oranları ile gerçekleştirilir.

Sperm Elde Etme Yöntemleri (TESA, TESE, Mikro-TESE)

Erkekte meni analizinde hiç sperm bulunmaması (azospermi) durumunda, cerrahi yöntemlerle doğrudan testisten sperm elde edilebilir. Bu yöntemler genellikle tüp bebek (IVF) tedavisi ile birlikte uygulanır:

• TESA (Testicular Sperm Aspiration): Testisten iğne ile sperm aspirasyonu.
• TESE (Testicular Sperm Extraction): Testisten küçük doku parçaları alınarak sperm aranması.
• Mikro-TESE: Mikroskop altında daha hassas bir şekilde, sperm üretimi potansiyeli olan bölgelerin seçilerek doku alınması. Özellikle non-obstrüktif azospermide (sperm üretiminde sorun olan) tercih edilen bir yöntemdir.

Bu teknikler, hiç spermi olmayan erkekler için biyolojik çocuk sahibi olma şansı sunar.

Cerrahi Tedavi Kimler İçin Uygun ve Ne Zaman Gerekli?

İnfertilite tedavisinde cerrahi müdahalelerin gerekliliği, kapsamlı bir değerlendirme süreci sonunda belirlenir. Bu süreç genellikle şunları içerir:

• Detaylı Tanı ve Değerlendirme: Çiftin her ikisinin de ayrıntılı tıbbi geçmişi alınır, fiziksel muayeneler ve çeşitli laboratuvar testleri yapılır. Kadınlar için hormon testleri, rahim filmi (HSG), ultrason; erkekler için semen analizi, hormon testleri ve gerekirse genetik testler yapılır.
• Diğer Tedavi Yöntemlerinin Başarısızlığı veya Uygunsuzluğu: Genellikle cerrahi, ilaç tedavisi veya aşılama gibi daha az invaziv yöntemlerin başarısız olduğu ya da sorunun doğrudan cerrahi müdahale gerektirdiği durumlarda gündeme gelir. Örneğin, büyük bir miyomun varlığı veya tüp tıkanıklığı gibi durumlar doğrudan cerrahi endikasyon olabilir.
• Bireysel Faktörler: Çiftin yaşı, kadının yumurta rezervi, erkeğin sperm parametreleri, infertilite süresi gibi faktörler tedavi planını etkiler. Genç hastalarda veya hafif sorunlarda daha az invaziv yollar denenirken, ileri yaş veya ciddi anatomik sorunlarda cerrahi daha erken düşünülebilir.
• Multidisipliner Yaklaşım: Ürologlar, jinekologlar, endokrinologlar ve embriyologlardan oluşan bir ekibin değerlendirmesi, en doğru ve kişiselleştirilmiş tedavi planının oluşturulmasında kritik öneme sahiptir.

Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı'nın bilgilendirmelerine göre, infertilite teşhisi ve tedavisi multidisipliner bir yaklaşım gerektirir ve cerrahi seçenekler de bu sürecin önemli bir parçası olabilir. Sağlık Bakanlığı'nın infertilite rehberliği de bu konuda yol göstericidir.

Sonuç

Kadın ve erkek infertilitesinde cerrahi tedavi seçenekleri, birçok çift için çocuk sahibi olma hayalini gerçeğe dönüştüren güçlü araçlardır. Tüp tıkanıklıkları, rahimdeki yapısal bozukluklar, endometriozis, varikosel veya sperm üretim/taşınma sorunları gibi durumlar, doğru cerrahi müdahale ile başarılı bir şekilde çözülebilir. Ancak her infertilite vakası benzersizdir ve cerrahi kararı, detaylı bir tıbbi değerlendirme, uzman hekim görüşü ve çiftin bireysel koşulları göz önünde bulundurularak verilmelidir. Unutulmamalıdır ki, modern tıp, infertilite ile mücadelede çiftlere her zamankinden daha fazla umut ve seçenek sunmaktadır. İnfertilite hakkında daha fazla bilgi için Wikipedia'nın infertilite sayfasını ziyaret edebilirsiniz.