Hepatit B veya C virüsü enfeksiyonları, aşırı alkol tüketimi ve obezite gibi faktörlerle ilişkili hepatosellüler karsinom (HCC), dünya genelinde en sık görülen primer karaciğer kanseri türlerinden biridir ve ciddi bir sağlık sorunudur. Tedavi seçenekleri, hastalığın evresine, karaciğer fonksiyonuna ve genel sağlık durumuna göre değişiklik göstermekle birlikte, ileri evre HCC hastalarında geleneksel cerrahi veya sistemik tedavilerin yetersiz kaldığı durumlar olabilmektedir. İşte bu noktada, bölgesel tedavi yaklaşımlarından biri olan radyoembolizasyon (Y90 mikroküre tedavisi), HCC hastalarına umut vadeden, etkili bir seçenek olarak ön plana çıkmaktadır. Bu yazımızda, radyoembolizasyonun ne olduğunu, kimler için uygun bir tedavi yöntemi olduğunu (endikasyonları) ve tedavi sonrası beklenen başarı oranları ile klinik sonuçlarını detaylı bir şekilde ele alacağız.

HCC (Hepatosellüler Karsinom) Nedir?

HCC, karaciğerin ana hücreleri olan hepatositlerden kaynaklanan bir kanser türüdür. Genellikle siroz zemininde gelişir ve erken teşhisi zor olabilir. Hastalığın seyri ve prognozu, tümörün boyutu, sayısı, damar invazyonu ve karaciğerin kalan fonksiyonel kapasitesi gibi birçok faktöre bağlıdır. Tedavi edilmediğinde hızla ilerleyebilir ve hayatı tehdit edebilir. Bu nedenle, hastalığın evresine uygun, kişiselleştirilmiş tedavi stratejilerinin belirlenmesi kritik öneme sahiptir.

Radyoembolizasyon (Y90 Mikroküre Tedavisi) Nedir ve Nasıl Çalışır?

Radyoembolizasyon, diğer adıyla selektif internal radyoterapi (SIRT), karaciğer kanserlerinin tedavisinde kullanılan ileri bir bölgesel tedavi yöntemidir. Bu yöntemde, radyoaktif Yttrium-90 (Y90) izotopu içeren mikroskobik küreler, kateter yoluyla doğrudan tümörü besleyen karaciğer atardamarına enjekte edilir. Bu mikroküreler, tümörün yoğun kanlanma özelliğinden faydalanarak doğrudan tümör dokusuna yerleşir ve yüksek dozda radyasyon yayarak kanser hücrelerini hedef alır. Bu seçici hedefleme sayesinde, çevredeki sağlıklı karaciğer dokusuna verilen zarar minimize edilirken, tümör üzerinde etkili bir radyasyon dozu uygulanmış olur. Seçici iç radyasyon tedavisi kavramı, bu yöntemin temelini oluşturur ve minimal invaziv bir yaklaşımla maksimum etkiyi hedefler.

Radyoembolizasyon Tedavisi İçin Endikasyonlar: Kimler Uygun Adaydır?

Radyoembolizasyon, her HCC hastası için uygun bir seçenek olmayabilir. Bu tedavinin başlıca endikasyonları şunlardır:

Cerrahiye Uygun Olmayan veya Transplant Bekleyen Hastalar

• Rezeke edilemeyen HCC: Tümörün boyutu, sayısı veya konumu nedeniyle cerrahi olarak çıkarılması mümkün olmayan hastalarda etkili bir alternatif sunar.
• Transplantasyon köprüleme tedavisi: Karaciğer nakli listesindeki hastaların tümörlerinin büyümesini kontrol altında tutmak ve transplantasyona kadar köprü oluşturmak amacıyla kullanılır.
• Transplantasyon öncesi downstaging: Bazı durumlarda, tümörün boyutunu küçülterek hastanın transplantasyon kriterlerine uygun hale gelmesini sağlamak için uygulanabilir.

Diğer Tedavilere Yanıtsızlık veya Kontraendikasyonlar

• Sistemik kemoterapiye dirençli veya bu tedavileri tolere edemeyen hastalar.
• Karaciğer fonksiyonlarının, diğer agresif tedavilere izin vermeyecek kadar bozulduğu ancak radyoembolizasyonu kaldırabilecek düzeyde olduğu hastalar.

Palyatif Tedavi

• İleri evre hastalarda semptomları hafifletmek ve yaşam kalitesini artırmak amacıyla palyatif olarak kullanılabilir.

Tedavi kararı, genellikle bir multidisipliner tümör konseyi tarafından, hastanın genel durumu, karaciğer fonksiyon testleri, tümörün özellikleri (BCLC evresi gibi) ve önceki tedavi öyküsü dikkate alınarak verilir.

Tedavi Süreci ve Hazırlık Aşamaları

Radyoembolizasyon tedavisi titiz bir hazırlık süreci gerektirir:

1. Değerlendirme: Hastanın genel sağlık durumu, karaciğer fonksiyonları ve tümörün detaylı görüntülemesi (MR, BT) yapılır.
2. Haritalama Anjiyografisi: Tedaviden birkaç gün veya hafta önce, karaciğerin damar yapısını haritalamak ve karaciğer dışına radyoaktif partiküllerin kaçışını önlemek için bir anjiyografi yapılır. Bu işlem sırasında test dozları (örneğin Teknesyum-99m etiketli makroagregatlar) verilerek akciğer şant oranı belirlenir.
3. Dozimetri: Görüntüleme ve haritalama sonuçlarına göre, tümöre verilecek Y90 mikroküre dozu kişiye özel olarak hesaplanır.
4. Uygulama: İşlem günü, kasık bölgesinden girilen bir kateterle karaciğer arterine ulaşılır ve Y90 mikroküreler yavaşça enjekte edilir. İşlem genellikle birkaç saat sürer ve lokal anestezi altında yapılır.
5. Tedavi Sonrası: Hastalar genellikle bir veya iki gün hastanede kalır ve taburculuk sonrası belirli önlemlere uymaları istenir. Düzenli takip görüntülemeleri ile tedavinin etkinliği ve olası yan etkiler izlenir.

Radyoembolizasyon Tedavisinin Başarı Oranları ve Klinik Sonuçlar

Radyoembolizasyonun başarı oranları, hastalığın evresi, tümörün boyutu, karaciğer fonksiyonu ve hastanın genel sağlık durumu gibi çeşitli faktörlere bağlıdır. Genel olarak, bu tedavi yönteminin HCC üzerinde önemli bir kontrol sağlayabildiği gösterilmiştir:

• Tümör Kontrolü ve Küçülme: Çalışmalar, radyoembolizasyonun tümör kontrolünde %70-90'lara varan oranlarda etkili olduğunu göstermektedir. Bazı hastalarda tümörde belirgin küçülme (kısmi yanıt) veya tamamen ortadan kalkma (tam yanıt) görülebilir.
• Sağkalım Oranları: Özellikle transplantasyon köprüleme veya downstaging yapılan hastalarda, radyoembolizasyonun sağkalım sürelerini uzattığına dair güçlü kanıtlar bulunmaktadır. İleri evre, rezeke edilemeyen HCC hastalarında dahi, yaşam süresine anlamlı katkı sağlayabilir.
• Yan Etkiler: Genellikle iyi tolere edilen bir tedavidir. En sık görülen yan etkiler arasında hafif ateş, yorgunluk, karın ağrısı ve bulantı sayılabilir. Ciddi yan etkiler nadirdir ancak karaciğer yetmezliği veya radyasyon pnömonisi gibi durumlar görülebilir.

Tedavinin etkinliği, hastaların yaşam kalitesini artırma ve karaciğer nakline uygun hale getirme potansiyeli ile de ölçülür. Radyoembolizasyon, doğru hasta seçimi ve deneyimli bir ekiple uygulandığında, HCC tedavisinde güçlü ve güvenilir bir araçtır.

Diğer Tedavilerle Karşılaştırma ve Tedavideki Yeri

Radyoembolizasyon, sistemik tedaviler (kemoterapi, hedefe yönelik ilaçlar) veya diğer bölgesel tedaviler (radyofrekans ablasyon, transarteriyel kemoembolizasyon – TACE) ile karşılaştırıldığında farklı avantajlara sahiptir. Özellikle yaygın veya büyük tümörlerde TACE'den daha etkili olabileceği, daha uzun süre tümör kontrolü sağlayabileceği ve daha az sayıda seansta uygulanabilmesi gibi faydaları bulunmaktadır. Radyoembolizasyon, günümüz onkoloji kılavuzlarında, HCC tedavisinin farklı evrelerinde yer alan, önemli bir seçenektir ve multidisipliner yaklaşımlarla diğer tedavi yöntemleriyle birlikte veya ardışık olarak da kullanılabilir.

Sonuç

HCC hastalarında radyoembolizasyon tedavisi, özellikle cerrahi şansı olmayan veya diğer tedavilere yanıt vermeyen hastalar için etkili ve güvenli bir tedavi alternatifi sunmaktadır. Seçici hedefleme mekanizması sayesinde tümör üzerinde yüksek dozda radyasyon etkisi yaratırken, sağlıklı dokuyu koruması önemli bir avantajdır. Yüksek tümör kontrolü ve sağkalım oranlarıyla, hastaların yaşam kalitesini artırma ve bazı durumlarda karaciğer nakli şansını yakalama potansiyeli taşır. Her hastanın durumu bireysel olarak değerlendirilmeli ve tedavi kararı, alanında uzman hekimlerden oluşan bir konsey tarafından verilmelidir. Radyoembolizasyon, karaciğer kanseri tedavisinde kişiselleştirilmiş yaklaşımın ve sürekli gelişen tıbbi teknolojinin önemli bir örneğidir.