Göz tansiyonu, tıp literatüründe “glokom” olarak bilinen, genellikle sessiz ilerleyen ancak tedavi edilmediğinde körlüğe yol açabilen ciddi bir göz hastalığıdır. Göz içindeki basıncın (intraoküler basınç) optik sinire zarar verecek seviyelere yükselmesiyle ortaya çıkar. Çoğu zaman herhangi bir belirti vermeden sinsice ilerlediği için, bu durum onu en tehlikeli göz hastalıklarından biri yapar. Bu kapsamlı rehberde, göz tansiyonunun ne olduğunu, hangi belirtilerle kendini gösterdiğini, nedenlerini, doğru tanı yöntemlerini ve en güncel tedavi seçeneklerini detaylı bir şekilde ele alacağız. Amacımız, göz sağlığınızı korumanız için bilmeniz gereken her şeyi anlaşılır bir dille sunmaktır.

Göz Tansiyonu (Glokom) Nedir? Neden Bu Kadar Önemli?

Göz tansiyonu, göz küresinin içindeki sıvı basıncının normalden yüksek olması durumudur. Gözümüzün ön kısmında bulunan “aköz humor” adlı bir sıvı sürekli olarak üretilir ve gözden dışarıya doğru özel bir drenaj sistemi aracılığıyla atılır. Eğer bu sıvının üretimi ile atılımı arasındaki denge bozulursa, göz içi basıncı artar. Bu artan basınç, göz ile beynimiz arasındaki iletişimi sağlayan optik sinir liflerine kalıcı olarak zarar verebilir. Optik sinir hasarı, zamanla görme kaybına ve geri dönüşü olmayan körlüğe yol açar. Glokom genellikle ilk olarak çevresel görüşü (periferik görüş) etkilediği için, hasta bu durumu uzun süre fark etmeyebilir. Dünya genelinde önlenebilir körlüğün önde gelen nedenlerinden biri olması, göz tansiyonu takibinin ve erken teşhisin önemini açıkça ortaya koymaktadır.

Göz Tansiyonunun Belirtileri: Erken Tanı İçin Nelere Dikkat Etmeli?

Ne yazık ki, glokomun en yaygın tipi olan açık açılı glokom, başlangıç evrelerinde genellikle belirgin bir belirti göstermez. Hastalık ilerledikçe ortaya çıkan belirtiler ise şunlar olabilir:

• Görüş Alanında Daralma: Özellikle çevresel görüşte kayıp yaşanır. Hastalar, bir tünelden bakar gibi sadece merkezi görüşlerinin kaldığını fark edebilirler.
• Göz Ağrısı veya Rahatsızlık Hissi: Göz tansiyonu akut olarak yükseldiğinde (akut açılı glokom atağı), şiddetli göz ağrısı hissedilebilir.
• Baş Ağrısı: Özellikle göz çevresinde veya şakaklarda hissedilen ağrı, yüksek göz içi basıncına işaret edebilir.
• Bulanık Görme: Görüş kalitesinde düşüş veya bulanıklık yaşanabilir.
• Işık Halkaları Görme (Hale): Işık kaynaklarının etrafında renkli halkalar veya haleler görmek, göz tansiyonu yüksekliğinin bir belirtisi olabilir.
• Gözde Kızarıklık ve Sulu Gözler: Akut glokom ataklarında bu belirtiler sıkça görülür.
• Mide Bulantısı ve Kusma: Şiddetli göz ağrısı ve baş ağrısına eşlik edebilir, genellikle akut ataklarda gözlenir.

Bu belirtilerden herhangi birini fark ettiğinizde veya özellikle 40 yaş üzerindeyseniz, düzenli göz muayenelerinizi aksatmamanız hayati önem taşır. Çünkü çoğu durumda, belirtiler ortaya çıktığında optik sinirde belirli bir oranda hasar zaten oluşmuş demektir.

Göz Tansiyonunun Başlıca Nedenleri ve Risk Faktörleri

Göz tansiyonunun kesin nedeni her zaman belli olmasa da, hastalığın gelişimine katkıda bulunan çeşitli faktörler bulunmaktadır:

Primer Nedenler:

• Açık Açılı Glokom: Göz içindeki drenaj açısı açık olmasına rağmen, aköz humorun tahliyesini sağlayan trabeküler ağda mikroskobik düzeyde tıkanıklık veya işlev bozukluğu nedeniyle sıvı akışı yavaşlar. Bu, en sık görülen glokom tipidir ve genellikle belirti vermeden ilerler.
• Kapalı Açılı Glokom (Dar Açılı Glokom): İrisin (gözün renkli kısmı) drenaj açısını kısmen veya tamamen kapatması sonucu aköz humorun dışarı akışı engellenir. Bu durum ani ve şiddetli göz içi basıncı yükselmesine (akut glokom atağı) neden olabilir.

Sekonder Nedenler:

Bazı durumlarda glokom, başka bir göz hastalığı, yaralanma, ilaç kullanımı veya sistemik bir hastalığın sonucunda gelişebilir:

• Göz yaralanmaları veya travmalar.
• Gözdeki iltihaplanmalar (üveit).
• Katarakt gibi bazı göz hastalıkları.
• Steroid içeren göz damlalarının veya sistemik steroidlerin uzun süreli kullanımı.
• Diyabet, yüksek tansiyon, migren gibi sistemik hastalıklar.
• Göz tümörleri.

Risk Faktörleri:

Belirli kişilerde glokom geliştirme riski daha yüksektir:

• Yaş: 40 yaş üstü kişilerde risk artar, özellikle 60 yaş sonrası daha yaygındır.
• Aile Öyküsü: Ailesinde glokom bulunan kişilerde, hastalığın görülme olasılığı daha yüksektir.
• Etnik Köken: Afrika kökenli bireylerde açık açılı glokom, Asya kökenli bireylerde ise kapalı açılı glokom riski daha fazladır.
• Yüksek Miyopi: Şiddetli miyopisi olan kişilerde glokom riski artabilir.
• Diyabet: Diyabet hastalarında glokom görülme oranı daha yüksektir.
• Yüksek veya Çok Düşük Kan Basıncı: Kan basıncındaki dengesizlikler optik siniri etkileyebilir.
• Göz Yaralanması Geçmişi: Daha önceki göz travmaları glokom riskini artırabilir.
• İnce Kornea: Kornea kalınlığının normalden az olması, glokom riskini yükseltebilir.

Göz Tansiyonu Tanısı Nasıl Konulur? Kapsamlı Muayene Süreci

Göz tansiyonunun erken tanısı, kalıcı görme kaybını önlemek için kritik öneme sahiptir. Tanı, genellikle bir dizi özel test ve muayene ile konulur:

Tonometri (Göz Tansiyonu Ölçümü):

Göz içi basıncını ölçen temel testtir. Çeşitli yöntemler kullanılabilir; en yaygın olanı, göz yüzeyine hafifçe dokunarak veya bir hava üfleyerek basıncı ölçen aletlerdir.

Oftalmoskopi (Optik Sinir Muayenesi):

Göz damlalarıyla göz bebeği büyütüldükten sonra, doktor özel bir cihazla optik sinirin görünümünü inceler. Optik sinirdeki çukurlanma (cupping) ve renk değişiklikleri, glokomun önemli bir göstergesi olabilir.

Görme Alanı Testi (Perimetri):

Görüş alanınızdaki olası kayıpları tespit etmek için yapılan bir testtir. Hasta, merkezi bir noktaya odaklanırken farklı noktalarda beliren ışıkları algılamaya çalışır. Bu test, glokomun görme üzerindeki etkisini nicel olarak değerlendirmeye yardımcı olur.

Gonioskopi (Drenaj Açısı Muayenesi):

Gözün drenaj açısının açık mı yoksa kapalı mı olduğunu belirlemek için yapılan bir muayenedir. Bu, glokomun tipini (açık açılı veya kapalı açılı) anlamak için önemlidir.

Optik Koherens Tomografi (OCT):

Optik sinir lifi tabakasının ve optik sinir başının detaylı bir kesitsel görüntüsünü sağlayan ileri bir görüntüleme tekniğidir. Glokoma bağlı en küçük sinir hasarlarını bile tespit edebilir ve hastalığın ilerlemesini takip etmek için kullanılır.

Göz Tansiyonu Tedavisinde Etkili Yöntemler

Göz tansiyonunun tedavisindeki temel amaç, göz içi basıncını düşürerek optik sinir hasarını durdurmak veya yavaşlatmaktır. Hasar görmüş optik sinir lifleri geri döndürülemez; bu nedenle erken tedavi, kalan görme yeteneğini korumak için kritik öneme sahiptir.

İlaç Tedavisi (Göz Damlaları):

Glokom tedavisinde ilk basamak genellikle göz damlalarıdır. Bu damlalar, göz içi sıvısının üretimini azaltarak veya drenajını artırarak göz içi basıncını düşürmeye yardımcı olur. Beta blokerler, prostaglandin analogları, karbonik anhidraz inhibitörleri gibi farklı ilaç sınıfları mevcuttur. Tedavinin başarısı için damlaların düzenli ve doğru kullanılması çok önemlidir.

Lazer Tedavisi:

Bazı glokom tiplerinde ilaç tedavisine ek olarak veya alternatif olarak lazer tedavisi uygulanabilir:

• Selektif Lazer Trabeküloplasti (SLT): Açık açılı glokomda, drenaj sistemini iyileştirmek ve sıvının daha kolay akmasını sağlamak için kullanılır.
• Lazer İridotomi: Kapalı açılı glokom veya kapalı açı riski taşıyan kişilerde, iriste küçük bir delik açarak sıvı akışını rahatlatmak için uygulanır.
• Lazer Siklofotokoagülasyon: İleri düzey glokom vakalarında, aköz humor üretimini azaltmak için kullanılan bir yöntemdir.

Cerrahi Tedavi:

İlaç ve lazer tedavilerinin yetersiz kaldığı durumlarda veya ileri glokom vakalarında cerrahi seçenekler değerlendirilir:

• Trabekülektomi: Göz içinde yeni bir drenaj kanalı oluşturularak sıvının dışarı akmasını sağlayan en yaygın glokom ameliyatıdır.
• Glokom Drenaj İmplantları (Shunt Ameliyatları): Göz içine yerleştirilen küçük tüp veya valflerle sıvının kontrol altına alınarak drenajı sağlanır.
• Minimal İnvaziv Glokom Cerrahisi (MIGS): Daha küçük kesilerle uygulanan, daha az riskli ve daha hızlı iyileşme süreleri sunan yeni nesil cerrahi yöntemlerdir.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri ve Destekleyici Yaklaşımlar:

Tedavi sürecine destek olacak bazı yaşam tarzı önerileri de bulunmaktadır:

• Sağlıklı beslenme ve düzenli egzersiz (şiddetli egzersizlerden kaçınarak).
• Sigara ve aşırı alkol tüketiminden kaçınma.
• Kafein tüketimini sınırlama.
• Gözleri zorlayıcı aktivitelerden kaçınma.

Unutulmamalıdır ki, bu öneriler tıbbi tedavinin yerini tutmaz, sadece destekleyici niteliktedir.

Sonuç: Göz Sağlığınızı Korumanın Anahtarı Erken Teşhis

Göz tansiyonu, sinsi ilerleyen ancak erken teşhis ve doğru tedavi ile kontrol altına alınabilen ciddi bir göz hastalığıdır. Belirtilerin çoğu zaman geç ortaya çıkması, düzenli göz muayenelerinin önemini bir kez daha vurgulamaktadır. Özellikle risk faktörlerine sahip bireylerin (40 yaş üstü, aile öyküsü olanlar, diyabet hastaları vb.) düzenli olarak göz doktoruna görünmeleri, hastalığın erken evrede yakalanması ve görme kaybının önlenmesi için hayati öneme sahiptir. Teknoloji ve tıp alanındaki gelişmeler sayesinde glokomun tanı ve tedavisinde büyük ilerlemeler kaydedilmiştir. Unutmayın, göz sağlığınız sizin elinizde. Bilinçli adımlar atarak ve düzenli kontrollerinizi aksatmayarak geleceğinizi aydınlatmaya devam edin. Glokom hakkında daha fazla bilgi için Wikipedia'yı ziyaret edebilirsiniz. Göz sağlığıyla ilgili güncel ve güvenilir bilgilere ulaşmak için Türk Oftalmoloji Derneği'nin (TOD) web sitesini de inceleyebilirsiniz.