Çocukluk çağında görülen epilepsi, beyindeki anormal elektriksel aktivite sonucu ortaya çıkan nöbetlerle karakterize kronik bir nörolojik hastalıktır. Genellikle ilaçlarla kontrol altına alınabilse de, vakaların yaklaşık üçte birinde ilaç tedavisine yanıt alınamayabilir. İşte bu noktada, yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyen ve gelişimsel gecikmelere yol açabilen dirençli epilepsi durumlarında, pediatrik epilepsi cerrahisi bir umut ışığı olabilir. Bu makalede, çocuklarda uygulanan başlıca epilepsi cerrahisi yöntemlerini; Lobektomi, Hemisferektomi ve diğer modern seçenekleri detaylıca inceleyeceğiz. Bu tedaviler, çocukların nöbetsiz bir hayata kavuşmalarına ve sağlıklı gelişimlerini sürdürmelerine yardımcı olmayı hedefler.

Pediatrik Epilepsi Cerrahisi Nedir ve Kimler İçin Uygundur?

Pediatrik epilepsi cerrahisi, ilaç tedavisine rağmen nöbetleri devam eden çocuklarda uygulanan, beynin nöbetlere neden olan bölgesini çıkarmak veya nöbet yayılımını engellemek amacıyla yapılan cerrahi girişimlerdir. Bu yöntem, özellikle fokal (beynin belirli bir bölgesinden kaynaklanan) nöbetleri olan ve cerrahi olarak çıkarılabilecek bir lezyona sahip çocuklar için uygun olabilir. Cerrahi kararı, multidisipliner bir ekip (çocuk nöroloğu, nöroşirurjiyen, nöropsikolog, radyolog vb.) tarafından detaylı değerlendirmeler sonucunda verilir.

Cerrahi Adayların Belirlenmesi

Cerrahi öncesinde yapılan kapsamlı testler arasında video-EEG monitörizasyonu, MRG (Manyetik Rezonans Görüntüleme), PET (Pozitron Emisyon Tomografisi), SPECT (Tek Foton Emisyon Bilgisayarlı Tomografi) ve fonksiyonel MRG gibi ileri görüntüleme yöntemleri bulunur. Bu testler, nöbetlerin kaynaklandığı alanı (epileptojenik odak) hassasiyetle belirlemeye yardımcı olur ve cerrahinin başarısını artırır. Ayrıca, çocuğun genel sağlık durumu, yaşı ve nöbet tipolojisi de cerrahi adaylık sürecinde göz önünde bulundurulan kritik faktörlerdir.

Başlıca Pediatrik Epilepsi Cerrahisi Yöntemleri

Çocuklarda uygulanan epilepsi cerrahisi yöntemleri, epilepsinin türüne, epileptojenik odağın yerine ve yayılımına göre farklılık gösterir. İşte en yaygın uygulanan yöntemler:

Lobektomi (Temporal ve Ekstratemporal)

Lobektomi, beynin nöbet oluşturan lobunun çıkarılması işlemidir ve genellikle fokal epilepsilerde tercih edilir. Beyinde yer alan dört ana lobdan (frontal, parietal, temporal, oksipital) hangisinin etkilendiğine bağlı olarak isim alır.

• Temporal Lobektomi: Çocukluk çağı epilepsilerinde en sık uygulanan cerrahi yöntemlerden biridir. Genellikle mesial temporal skleroz gibi durumların neden olduğu temporal lob kökenli nöbetlerde etkilidir. Hafıza ve öğrenme gibi bilişsel fonksiyonların etkilenebileceği göz önünde bulundurularak dikkatlice planlanır.
• Ekstratemporal Rezeksiyon: Temporal lob dışındaki (frontal, parietal veya oksipital) bölgelerdeki epileptojenik odakların çıkarılmasıdır. Bu tür cerrahiler, beynin kritik motor, duysal veya dil alanlarına yakın olabileceği için daha karmaşık olabilir ve detaylı haritalama gerektirebilir.

Hemisferektomi ve Fonksiyonel Hemisferektomi

Bu yöntemler, beynin tek bir yarımküresinin (hemisfer) geniş bir kısmının ciddi şekilde etkilendiği ve diğer tedavilere yanıt vermeyen şiddetli nöbetlerde uygulanır. Özellikle Rasmussen ensefaliti gibi ilerleyici, tek taraflı beyin hasarına yol açan durumlarda tercih edilir. Hemisferektomi, tüm bir yarımkürenin çıkarılması anlamına gelirken, fonksiyonel hemisferektomi, yarımkürenin nöbet aktivitesini engellemek için bağlantılarının kesilmesiyle gerçekleştirilen daha az invaziv bir yaklaşımdır. Amaç, nöbetlerin sağlıklı yarımküreye yayılmasını önlemektir.

Korpus Kallozotomi

Korpus kallozotomi, beynin iki yarımküresini birbirine bağlayan sinir lifleri demeti olan korpus kallozumun kısmen veya tamamen kesilmesi işlemidir. Bu cerrahi, genellikle jeneralize nöbetleri (tüm beyni etkileyen) olan ve düşme nöbetleri (atonik nöbetler, tonik nöbetler) nedeniyle yaralanma riski taşıyan çocuklarda uygulanır. Nöbetleri tamamen durdurmak yerine, nöbetlerin şiddetini ve yayılımını azaltmayı, özellikle düşme nöbetlerini engellemeyi hedefler. Daha fazla bilgi için Türk Nöroşirurji Derneği'nin bilgilendirme sayfasını ziyaret edebilirsiniz.

Multipl Subpial Transeksiyon (MST)

MST, beynin kritik konuşma, motor veya duyusal bölgelerine yakın olan ve çıkarılamayan epileptojenik odaklarda kullanılan bir yöntemdir. Bu cerrahide, beynin yüzeyine paralel, kısa kesiler yapılarak nöronlar arasındaki yatay bağlantılar kesilir. Bu işlem, beynin fonksiyonel alanlarını korurken, nöbet aktivitesinin yayılmasını engellemeyi amaçlar.

Vagal Sinir Stimülasyonu (VNS) ve Derin Beyin Stimülasyonu (DBS)

• Vagal Sinir Stimülasyonu (VNS): Bu yöntem, cerrahi olarak çıkarılamayan veya cerrahiye uygun olmayan vakalarda palyatif (semptomları hafifletici) bir tedavi seçeneğidir. Boyundaki vagal sinire bağlanan küçük bir cihaz cilt altına yerleştirilir ve düzenli aralıklarla beyne elektrik sinyalleri gönderir. Bu stimülasyon, nöbetlerin sıklığını ve şiddetini azaltmaya yardımcı olabilir.
• Derin Beyin Stimülasyonu (DBS): Beynin belirli bölgelerine yerleştirilen elektrotlar aracılığıyla elektrik akımı gönderilmesini içeren ileri bir tedavi yöntemidir. Özellikle belirli dirençli epilepsi türlerinde (örneğin Lennox-Gastaut sendromu) faydalı olabileceği gösterilmiştir.

Lazer Ablasyon (LITT - Lazer Interstisyel Termal Tedavi)

LITT, minimal invaziv bir cerrahi yöntemdir. MR kılavuzluğunda, epileptojenik odağa ince bir lazer probu yerleştirilerek yüksek sıcaklıkta kontrollü bir şekilde yakma (ablasyon) işlemi yapılır. Bu yöntem, geleneksel açık cerrahiye göre daha az riskli ve daha hızlı iyileşme süreci sunabilir, özellikle derin yerleşimli lezyonlar için uygundur.

Cerrahi Sonrası İyileşme ve Yaşam Kalitesi

Pediatrik epilepsi cerrahisi sonrası iyileşme süreci, uygulanan yöntemin tipine ve çocuğun genel sağlık durumuna göre değişiklik gösterir. Genellikle birkaç gün ila birkaç hafta arasında hastanede kalış ve ardından evde dinlenme süreci gereklidir. Bu dönemde ağrı kontrolü, enfeksiyon riskinin önlenmesi ve yeterli beslenme önemlidir.

Beklentiler ve Riskler

Epilepsi cerrahisinin amacı, nöbetleri tamamen ortadan kaldırmak veya sıklığını ve şiddetini önemli ölçüde azaltmaktır. Bazı çocuklar tamamen nöbetsiz bir hayata kavuşurken, bazılarında nöbetler devam edebilir ancak kontrol altına alınması kolaylaşır. Her cerrahi işlemde olduğu gibi, pediatrik epilepsi cerrahisinin de enfeksiyon, kanama, beyin şişmesi veya geçici/kalıcı nörolojik defisitler gibi potansiyel riskleri bulunmaktadır. Ancak bu riskler, cerrahi öncesi detaylı değerlendirme ve deneyimli cerrahi ekipler sayesinde minimize edilmeye çalışılır.

Uzun Dönem Takip

Cerrahi sonrası uzun dönem takip, çocuğun gelişimini, bilişsel fonksiyonlarını ve nöbet durumunu izlemek açısından kritik öneme sahiptir. Düzenli nörolojik muayeneler, EEG kontrolleri ve gerekirse nöropsikolojik değerlendirmeler, çocuğun sağlıklı bir şekilde adapte olmasına ve potansiyel yan etkilerin erken teşhisine olanak tanır. Fizik tedavi, ergoterapi ve konuşma terapisi gibi destekleyici tedaviler de iyileşme sürecini destekleyebilir.

Sonuç

Pediatrik epilepsi cerrahisi, ilaç tedavisine dirençli çocukluk çağı epilepsilerinde hayat kalitesini önemli ölçüde artırabilen ve hatta nöbetsiz bir gelecek sunabilen güçlü bir tedavi seçeneğidir. Lobektomi, Hemisferektomi, Korpus Kallozotomi, VNS ve LITT gibi farklı yöntemler, her çocuğun bireysel ihtiyaçlarına ve epilepsinin özelliklerine göre özenle seçilir. Bu karmaşık süreç, deneyimli bir multidisipliner ekibin titiz çalışması ve ebeveynlerin bilinçli katılımıyla en iyi sonuçları verme potansiyeline sahiptir. Çocuğunuz için en uygun tedavi seçeneğini belirlemek adına mutlaka uzman hekimlerle detaylı bir değerlendirme yapılması gerekmektedir.