Diyabet, tüm vücut sistemlerimizi etkileyebilen kronik bir hastalıktır ve ne yazık ki göz sağlığını da tehdit eder. Özellikle diyabetik retinopati, şeker hastalığının neden olduğu en ciddi göz komplikasyonlarından biridir ve körlüğün önde gelen nedenleri arasında yer alır. Peki, diyabetik retinopati nedir, nedenleri nelerdir, hangi belirtileri gösterir ve bu ilerleyici göz hastalığına karşı hangi tedavi yöntemleri etkilidir? Bu kapsamlı rehberde, diyabetik retinopatiyi baştan sona inceleyerek, erken tanı ve etkili müdahalenin önemini vurgulayacağız.

Diyabetik Retinopati Nedir?

Diyabetik retinopati, diyabetin gözün arka kısmında bulunan ve görmeden sorumlu ışığa duyarlı doku olan retinadaki kan damarlarını etkilemesiyle ortaya çıkan bir hastalıktır. Yüksek kan şekeri seviyeleri, zamanla bu küçük kan damarlarına zarar verir. Damarlar sızdırmaya başlayabilir, tıkanabilir veya yeni ve anormal kan damarları oluşmasına yol açabilir. Bu durum, görme bozukluğuna ve tedavi edilmezse kalıcı körlüğe neden olabilir. Hastalık genellikle iki ana tipe ayrılır:

• Non-proliferatif Diyabetik Retinopati (NPDR): Hastalığın erken evresidir. Retinadaki küçük kan damarları şişer ve sıvı sızdırır. Makula (gözün keskin görmeden sorumlu merkezi bölgesi) şişerse (diyabetik makula ödemi), görme etkilenebilir.
• Proliferatif Diyabetik Retinopati (PDR): Hastalığın daha ileri evresidir. Hasarlı damarların yerine retina yüzeyinde ve vitreus içine anormal, yeni kan damarları büyür. Bu damarlar zayıftır ve kolayca kanayabilir, vitreus içine kanama ve skara (nedbe dokusu) yol açarak retinal dekolmana neden olabilir.

Diyabetik Retinopati Nedenleri ve Risk Faktörleri

Diyabetik retinopatinin temel nedeni, uzun süreli ve kontrolsüz yüksek kan şekeri seviyeleridir. Ancak bazı faktörler bu riskin artmasına katkıda bulunur:

Kontrolsüz Yüksek Kan Şekeri

Kan şekerinin sürekli yüksek seyretmesi, retinadaki kılcal damarların duvarlarını zayıflatır ve geçirgenliğini artırır. Bu, sıvı ve kanın damarlardan sızmasına neden olur.

Diyabetin Süresi

Diyabetle yaşanılan süre arttıkça, diyabetik retinopati geliştirme riski de doğru orantılı olarak artar. Uzun yıllardır diyabetli olan kişilerde görülme olasılığı daha yüksektir.

Yüksek Tansiyon ve Kolesterol

Yüksek kan basıncı (hipertansiyon) ve yüksek kolesterol seviyeleri, retinadaki damarlara ek zarar vererek diyabetik retinopatinin ilerlemesini hızlandırabilir.

Gebelik

Gebelikteki hormonal değişiklikler ve kan şekeri kontrolünün zorlaşması, diyabetli kadınlarda diyabetik retinopatinin kötüleşmesine neden olabilir. Bu nedenle gebelikte düzenli göz muayeneleri önemlidir.

Diyabetik Retinopati Belirtileri

Diyabetik retinopatinin sinsi bir yanı vardır: hastalığın erken evrelerinde genellikle belirgin bir belirti göstermez. Bu nedenle diyabetli her bireyin düzenli göz muayenesi yaptırması hayati önem taşır. Belirtiler ortaya çıktığında ise genellikle hastalık ilerlemiş demektir:

• Bulanık Görme: En yaygın belirtilerden biridir ve makula ödemi veya vitreus içine kanama nedeniyle ortaya çıkabilir.
• Uçuşan Noktalar veya İplikçikler (Floater): Göz içinde yüzen küçük noktalar, çizgiler veya örümcek ağına benzer yapılar görmek. Bu durum genellikle vitreus içine kanama belirtisidir.
• Görme Alanında Boşluklar veya Lekeler: Özellikle merkezi görmede karanlık veya boş alanlar fark etme.
• Renkleri Soluk Görme: Renk algısında azalma veya soluklaşma.
• Gece Görmede Zorluk: Loş ışıkta veya gece görüşünde belirgin düşüş.
• Ani Görme Kaybı: Nadir durumlarda, özellikle şiddetli kanamalarda aniden görme kaybı yaşanabilir.

Tanı ve Erken Teşhisin Önemi

Erken tanı, diyabetik retinopatinin ilerlemesini durdurmak ve görme kaybını önlemek için kritik öneme sahiptir. Diyabetli her bireyin, herhangi bir belirti olmasa bile yılda en az bir kez detaylı bir göz muayenesinden geçmesi gerekmektedir. Tanı için kullanılan başlıca yöntemler şunlardır:

• Dilate Göz Muayenesi: Göz bebeğinin damlalarla genişletilmesiyle retina ve optik sinir detaylı olarak incelenir.
• Fundus Floresein Anjiyografi (FFA): Kol damarından özel bir boya verilerek retina damarlarının fotoğrafları çekilir. Bu yöntem, sızdıran veya tıkanmış damarları tespit etmeye yardımcı olur.
• Optik Koherens Tomografi (OCT): Retinanın kesitsel görüntülerini oluşturan ileri bir görüntüleme tekniğidir. Özellikle makula ödemini ve retinal tabakalardaki değişiklikleri tespit etmekte etkilidir.

Diyabetik Retinopati Tedavi Yöntemleri

Diyabetik retinopatinin tedavisi, hastalığın evresine ve ciddiyetine bağlı olarak değişir. Temel hedef, ilerlemeyi durdurmak ve mevcut görmeyi korumaktır. Acıbadem Sağlık Grubu'nun diyabetik retinopati sayfasında da belirtildiği üzere, tedavi seçenekleri şunları içerir:

Kan Şekeri, Tansiyon ve Kolesterol Kontrolü

Tüm tedavi yöntemlerinin temelinde, diyabetin kendisinin sıkı bir şekilde yönetilmesi yatar. Kan şekeri, tansiyon ve kolesterol seviyelerinin normal aralıklarda tutulması, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmanın en etkili yoludur.

Lazer Fotokoagülasyon

Lazer tedavisi, retinadaki anormal kan damarlarını veya sızdıran bölgeleri kapatmak için kullanılır. İki ana türü vardır:

• Fokal Lazer: Makula ödeminde, makuladaki sızdıran belirli damarları hedef alır.
• Panretinal Fotokoagülasyon (PRP): PDR evresinde, retinanın büyük bir kısmındaki anormal damarların büyümesini durdurmak ve yeni damar oluşumunu engellemek için kullanılır.

Göz İçi Enjeksiyonları (Anti-VEGF)

Anti-VEGF ilaçları, gözdeki anormal kan damarlarının büyümesini ve sızıntısını tetikleyen bir protein olan Vasküler Endotelyal Büyüme Faktörü'nü (VEGF) bloke eder. Bu ilaçlar, diyabetik makula ödemini azaltmada ve PDR'de yeni damar oluşumunu kontrol altında tutmada oldukça etkilidir. İlaçlar, doğrudan göz içine enjekte edilir.

Vitrektomi Ameliyatı

Hastalığın ileri evrelerinde, vitreus içine ciddi kanama veya retinal dekolman meydana geldiğinde vitrektomi ameliyatı gerekebilir. Bu cerrahi işlemde, göz içindeki jelsi madde (vitreus) çıkarılarak kanama temizlenir ve retina üzerindeki çekinti yapan zarlar soyulur, gerekirse retina yerine oturtulur.

Sonuç

Diyabetik retinopati, diyabetin en yıkıcı komplikasyonlarından biri olsa da, modern tıp sayesinde artık önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır. Anahtar nokta, diyabetin sıkı kontrolü ve düzenli göz muayeneleridir. Erken teşhis, hastalığın ilerlemesini durdurarak görme kaybını önlemede hayati rol oynar. Eğer diyabetiniz varsa, göz sağlığınızı ihmal etmeyin. Doktorunuzla düzenli olarak iletişimde kalın ve önerilen tüm göz muayenelerine uyun. Unutmayın, iyi bir kontrol ve doğru tedavi yöntemleriyle, diyabetik retinopatiye bağlı görme kaybı riskini önemli ölçüde azaltabilirsiniz.