Ayak yapısı, vücudun ağırlığını taşıyan ve hareket kabiliyetimizi sağlayan karmaşık bir sistemdir. Bu sistemdeki denge bozukluklarından biri olan yüksek kemerli ayak, tıp literatüründe Pes Cavus deformitesi olarak adlandırılır. Normalden daha yüksek bir ayak kemerine sahip olmak, ayak tabanında ağrıya, dengesizliğe ve zamanla ciddi fonksiyonel problemlere yol açabilir. Bu durum, günlük yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir ve konservatif tedavilere yanıt vermediğinde ameliyatı gündeme gelebilir. Peki, Pes Cavus’un nedenleri nelerdir ve bu deformite için hangi cerrahi düzeltme yöntemleri mevcuttur?

Yüksek Kemerli Ayak (Pes Cavus) Nedir ve Nasıl Anlaşılır?

Pes Cavus, ayak tabanındaki longitudinal arkın (uzunlamasına kemer) normalden daha yüksek olması durumudur. Bu durum, genellikle topuk ve tarak kemikleri arasında belirgin bir boşlukla karakterizedir. Yüksek kemerli ayak, kişinin yürüme şeklini, denge becerisini ve ayakkabı seçimini doğrudan etkiler. Belirtileri kişiden kişiye değişmekle birlikte, en yaygın görülenler şunlardır:

• Ayak tabanında ve topukta şiddetli ağrı
• Ayakta ve bilekte dengesizlik, sık burkulmalar
• Ayak parmaklarında pençe veya çekiç parmak deformiteleri
• Parmakların üst kısmında ve ayak tabanında nasır oluşumu
• Ayakkabı giymede zorluk ve ağrı
• Yürüme ve ayakta durma aktivitelerinde kısıtlılık

Tanı, genellikle fizik muayene ile konulur. Doktor, ayak yapısını, kas gücünü ve yürüyüşü değerlendirir. Röntgen filmleri, ayak kemiklerinin açılanmasını ve deformitenin derecesini belirlemek için kullanılırken, bazı durumlarda EMG (elektromiyografi) veya MR (manyetik rezonans) gibi ileri görüntüleme yöntemleri de altta yatan nörolojik nedenleri araştırmak amacıyla istenebilir.

Pes Cavus Deformitesinin Nedenleri

Yüksek kemerli ayak deformitesinin birçok farklı nedeni olabilir. Bu nedenler genellikle iki ana kategoriye ayrılır: idiyopatik (nedeni bilinmeyen) ve nörolojik. Ancak, travma veya genetik faktörler de önemli rol oynayabilir.

Nörolojik Nedenler ve İlişkisi

Pes Cavus vakalarının önemli bir kısmı, sinir sistemi hastalıklarıyla ilişkilidir. Bu durum, kasların dengesiz çalışmasına ve zamanla ayak kemerinin yükselmesine yol açar. En sık görülen nörolojik nedenler arasında şunlar yer alır:

• Charcot-Marie-Tooth Hastalığı (CMT): Genetik geçişli bir sinir hastalığı olup, ayak ve bacak kaslarında zayıflığa ve atrofiye (kas erimesi) neden olur. Wikipedia'da Pes Cavus hakkında daha fazla bilgi bulabilirsiniz.
• Poliomyelit (Çocuk Felci) Sekelleri: Sinir hasarı sonucu kas felçlerine yol açarak ayak deformitelerine zemin hazırlayabilir.
• Spina Bifida: Doğumsal bir omurilik anomalisidir ve ayak kaslarında zayıflığa neden olabilir.
• Serebral Palsi: Beyin hasarına bağlı hareket bozukluklarında da Pes Cavus görülebilir.
• Omurilik Tümörleri veya Travmaları: Omuriliğe etki eden lezyonlar, ayak kaslarının kontrolünü bozarak deformiteye yol açabilir.

Bu nörolojik durumların yanı sıra, bazı Pes Cavus vakaları genetik yatkınlık veya ayak travmaları (kırıklar, tendon yaralanmaları) sonucunda da ortaya çıkabilir.

Cerrahi Müdahale Ne Zaman Gerekli Olur?

Yüksek kemerli ayak deformitesi için ilk tedavi yaklaşımı genellikle konservatif yöntemlerdir. Bunlar, özel tabanlıklar, fizik tedavi, ağrı kesiciler ve uygun ayakkabı seçimidir. Ancak, bu yöntemler yetersiz kaldığında veya deformite ilerleyerek yaşam kalitesini ciddi şekilde etkilediğinde cerrahi müdahale düşünülebilir. Ameliyat kararı genellikle şu durumlarda alınır:

• Şiddetli ve kronik ayak ağrısı, günlük aktiviteleri kısıtlaması
• Ayakta sürekli dengesizlik ve sık burkulmalar
• Ayak parmaklarında ilerleyici deformiteler (pençe parmak, çekiç parmak)
• Ayakkabı giymede aşırı zorluk ve açık yaraların oluşumu
• Deformitenin ilerlemesinin durdurulması ve fonksiyonun geri kazandırılması ihtiyacı

Yüksek Kemerli Ayak Ameliyatı Öncesi Hazırlık

Ameliyat kararı alındıktan sonra, hastanın detaylı bir değerlendirmeden geçmesi gereklidir. Bu süreçte ortopedi uzmanı, hastanın genel sağlık durumunu, varsa eşlik eden hastalıklarını ve kullandığı ilaçları göz önünde bulundurur. Çeşitli kan testleri, elektrokardiyogram (EKG) ve akciğer grafisi gibi tetkikler yapılır. Ameliyat planı, deformitenin tipi ve şiddetine göre kişiye özel olarak belirlenir. Hasta, ameliyatın riskleri, faydaları ve iyileşme süreci hakkında detaylı olarak bilgilendirilir. Özellikle sigara kullanımı, yara iyileşmesini olumsuz etkilediği için ameliyat öncesinde bırakılması önerilir.

Pes Cavus Deformitesi İçin Cerrahi Düzeltme Yöntemleri

Pes Cavus ameliyatı, deformitenin nedenine, şiddetine ve hastanın yaşına göre farklı teknikler içerir. Ameliyatın temel amacı, ayak kemerini düzeltmek, ağrıyı azaltmak, dengeyi sağlamak ve ayak fonksiyonunu iyileştirmektir. Genellikle yumuşak doku ve kemik müdahalelerinin bir kombinasyonu uygulanır.

Yumuşak Doku Ameliyatları

Bu ameliyatlar, kaslar, tendonlar ve bağlar üzerinde yapılır. Genellikle deformitenin erken evrelerinde veya hafif vakalarda tercih edilir:

• Plantar Fasya Gevşetme: Ayak tabanındaki gergin plantar fasyanın (ayak tabanı zarı) bir kısmının kesilerek gerginliğinin azaltılması.
• Tendon Transferleri: Zayıf veya aşırı gergin tendonların yerinin değiştirilmesi veya güçlendirilmesi. Örneğin, kas dengesizliğini düzeltmek için bazı tendonlar başka bir yere nakledilebilir.

Kemik Ameliyatları (Osteotomiler)

Deformitenin daha şiddetli olduğu veya kemik yapısında kalıcı bozukluklar olduğu durumlarda kemik ameliyatları (osteotomiler) uygulanır. Bu ameliyatlarda, kemikler kesilir, yeniden hizalanır ve vidalar veya plaklarla sabitlenir:

• Kalkaneal Osteotomi: Topuk kemiğinin (kalkaneus) kesilerek pozisyonunun düzeltilmesi. Bu, topukta oluşan varus (içe dönüklük) deformitesini düzeltmeye yardımcı olur.
• Metatarsal Osteotomiler: Ayak tarak kemiklerinin (metatars) kesilerek pozisyonlarının ayarlanması. Özellikle ön ayaktaki kemer yüksekliğini ve basma problemlerini düzeltmek için yapılır.
• Midtarsal Osteotomiler: Ayak ortası kemiklerindeki deformiteleri düzeltmek amacıyla yapılan kesiler.

Eklem Dondurma (Artrodez)

En şiddetli ve ilerlemiş Pes Cavus vakalarında, özellikle diğer yöntemlerin yetersiz kaldığı durumlarda veya eklemlerde belirgin dejenerasyon (kireçlenme) varsa eklem dondurma (artrodez) işlemi uygulanabilir. Bu ameliyatta, bir veya daha fazla eklem yüzeyi çıkarılır ve kemikler kalıcı olarak birbirine kaynaştırılarak sabitlenir. Bu yöntem, ağrıyı ortadan kaldırırken, ilgili eklemdeki hareket kabiliyetini kaybetmeye neden olur.

Ameliyatın hangi yöntemle yapılacağı, hastanın yaşına, aktivite seviyesine, deformitenin nedenine ve şiddetine göre ortopedi uzmanı tarafından belirlenir. Acıbadem Sağlık Grubu'nun ilgili sayfasında ayak deformiteleri hakkında daha fazla bilgi edinebilirsiniz.

Ameliyat Sonrası İyileşme Süreci ve Rehabilitasyon

Pes Cavus ameliyatı sonrası iyileşme süreci, uygulanan cerrahi yönteme ve hastanın genel sağlık durumuna göre değişir. Genellikle ameliyat sonrası dönemde ayak, alçı veya özel bir bot ile sabitlenir. İlk birkaç hafta boyunca ayağa yük verilmesi kısıtlanır ve koltuk değnekleri kullanılması gerekebilir. Ağrı yönetimi, buz uygulaması ve ayak elevasyonu, iyileşme sürecinin önemli bir parçasıdır.

Fizik tedavi ve rehabilitasyon, ameliyat sonrası fonksiyonel iyileşme için kritik öneme sahiptir. Fizyoterapist eşliğinde yapılan egzersizler, kas gücünü artırmaya, eklem hareket açıklığını geri kazanmaya ve yürüme düzenini düzeltmeye yardımcı olur. Tam iyileşme ve normal aktivitelere dönüş genellikle birkaç ayı bulabilir. Bu süreçte doktor ve fizyoterapist tavsiyelerine harfiyen uymak, başarılı bir sonuç için elzemdir.

Sonuç

Yüksek kemerli ayak (Pes Cavus) deformitesi, ağrı ve fonksiyon kaybına yol açabilen önemli bir ortopedik problemidir. Nörolojik nedenlerden genetik faktörlere kadar çeşitli etkenlerle ortaya çıkabilen bu durum, konservatif tedavi yöntemlerine yanıt vermediğinde ameliyatı ile başarılı bir şekilde düzeltilebilir. Yumuşak doku müdahaleleri, osteotomiler ve artrodez gibi farklı cerrahi düzeltme yöntemleri, hastanın özel durumuna göre uzman bir ortopedi doktoru tarafından belirlenir. Ameliyat sonrası düzenli takip ve kapsamlı bir rehabilitasyon programı, hastanın ağrısız ve fonksiyonel bir ayak yapısına kavuşmasında kilit rol oynamaktadır. Eğer siz de Pes Cavus belirtileri yaşıyorsanız, doğru teşhis ve tedavi planı için mutlaka bir ortopedi uzmanına başvurmalısınız.