Tüberkülin Deri Testi (TDT), tüberküloz (verem) enfeksiyonunu tespit etmek için kullanılan basit ama etkili bir tarama yöntemidir. Latent tüberküloz enfeksiyonu taşıyan kişileri belirlemede kritik bir rol oynayan bu test, milyonlarca insanın sağlığını korumak adına önemli bir araçtır. Peki, Tüberkülin Deri Testi tam olarak nedir, nasıl yapılır ve en önemlisi, elde edilen sonuçları nasıl doğru bir şekilde yorumlanır? Bu kapsamlı rehberimizde, TDT'nin her aşamasını, potansiyel risklerini ve sonuçların ne anlama geldiğini ayrıntılı bir şekilde inceleyeceğiz. Amacımız, hem sağlık profesyonelleri hem de meraklı bireyler için güvenilir ve anlaşılır bir bilgi kaynağı sunmaktır.

Tüberkülin Deri Testi (TDT) Nedir?

Tüberkülin Deri Testi, diğer adıyla Mantoux testi, vücudun Mycobacterium tuberculosis bakterisine maruz kalıp kalmadığını gösteren bir bağışıklık yanıtı testidir. Bu test, aktif tüberküloz hastalığını değil, genellikle vücudun tüberküloz mikrobuyla karşılaşıp karşılaşmadığını ve bir bağışıklık yanıtı geliştirip geliştirmediğini anlamak için kullanılır. Test sırasında, Purified Protein Derivative (PPD) adı verilen, tüberküloz bakterisinden elde edilen bir protein karışımı kullanılır. Bu madde, tüberküloz enfeksiyonu geçiren kişilerde ciltte gecikmiş tipte bir aşırı duyarlılık reaksiyonuna neden olur. Tüberkülin deri testinin tarihi ve bilimsel temelleri hakkında daha fazla bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.

TDT Nasıl Yapılır? Adım Adım Uygulama Rehberi

TDT uygulaması oldukça basit bir prosedür olup, genellikle bir hemşire veya doktor tarafından gerçekleştirilir. İşte adım adım uygulama süreci:

Hazırlık Süreci

Test için özel bir hazırlığa gerek yoktur. Ancak test öncesinde doktorunuza herhangi bir sağlık sorununuzu, kullandığınız ilaçları, daha önce geçirdiğiniz tüberküloz enfeksiyonlarını, BCG aşısı geçmişinizi ve varsa bilinen alerjilerinizi mutlaka bildirmelisiniz. Bu bilgiler, testin sonuçlarının doğru yorumlanması için kritik öneme sahiptir.

Testin Uygulanması

• Enjeksiyon Bölgesi: Test genellikle sol ön kolun iç yüzüne uygulanır. Bu bölge, cilt altındaki yağ dokusunun ince olması ve test reaksiyonunun kolayca görülebilmesi nedeniyle tercih edilir.
• PPD Enjeksiyonu: Deri temizlendikten sonra, 0.1 ml PPD çözeltisi, derinin hemen altına (intradermal olarak) enjekte edilir. Doğru uygulandığında, enjeksiyon bölgesinde küçük, kabarık ve beyazımsı bir kabarcık (papül) oluşur.
• Sonrası: Enjeksiyon bölgesini kaşımamak, ovalamamak veya bandajla kapatmamak önemlidir. Suyla temas etmesinde genellikle sakınca yoktur ancak sabun veya kimyasal ürünlerden kaçınılmalıdır.

Okuma ve Değerlendirme Zamanı

TDT'nin en önemli aşamalarından biri de, enjeksiyondan 48 ila 72 saat sonra testin değerlendirilmesidir. Bu süre içinde vücudun PPD'ye karşı gösterdiği bağışıklık tepkisi tam olarak ortaya çıkar. Testin bir sağlık profesyoneli tarafından okunması ve değerlendirilmesi gerekmektedir.

TDT Sonuçları Nasıl Yorumlanır?

TDT sonuçlarını doğru bir şekilde yorumlamak, sadece kızarıklığa bakmakla olmaz; asıl önemli olan, enjeksiyon bölgesinde oluşan sertlik ve kabarıklık olan endurasyonun ölçüsüdür.

Endurasyon (Sertlik) Ölçümü

Sağlık profesyoneli, enjeksiyon bölgesinde oluşan sertleşmiş ve kabarık alanın (endurasyon) çapını milimetre cinsinden ölçer. Kızarıklık veya morluk tek başına bir anlam ifade etmez. Endurasyonun kenarları dikkatlice hissedilerek yatay çapı ölçülür.

Pozitif ve Negatif Sonuçlar Ne Anlama Gelir?

TDT sonuçları, kişinin risk faktörlerine göre farklı eşik değerler üzerinden yorumlanır. Genel kabul gören eşik değerler şunlardır:

• 5 mm veya Üzeri Endurasyon:
  • HIV pozitif bireyler.
  • Son zamanlarda tüberküloz hastasıyla yakın temasta bulunmuş kişiler.
  • Akciğer grafisinde eski tüberküloz enfeksiyonunu düşündüren bulgular (fibrotik lezyonlar) olanlar.
  • Organ nakli adayları ve diğer bağışıklık sistemi baskılanmış hastalar.
  Bu gruplar için 5 mm ve üzeri endurasyon pozitif kabul edilir ve latent tüberküloz enfeksiyonunu düşündürür.
• 10 mm veya Üzeri Endurasyon:
  • Uyuşturucu kullananlar.
  • Yüksek riskli tıbbi durumları (diyabet, böbrek yetmezliği vb.) olanlar.
  • Tüberküloz prevalansının yüksek olduğu ülkelerden yeni gelenler.
  • Tüberküloz riski yüksek kurumlarda (sağlık çalışanları, hapishane personeli vb.) çalışanlar.
  • 10 yaşından küçük çocuklar.
  Bu gruplar için 10 mm ve üzeri endurasyon pozitif kabul edilir.
• 15 mm veya Üzeri Endurasyon:
  • Bilinen herhangi bir risk faktörü olmayan sağlıklı bireylerde 15 mm ve üzeri endurasyon pozitif kabul edilir.
• Negatif Sonuç (Eşik Değerin Altında): Genellikle tüberküloz bakterisine maruz kalınmadığı veya bağışıklık sisteminin PPD'ye karşı bir tepki oluşturmadığı anlamına gelir. Ancak bu, kesinlikle enfekte olunmadığı anlamına gelmez.

Tüberkülin Deri Testi sonuçlarının yorumlanması hakkında daha detaylı bilgi için CDC (Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri) kaynaklarını inceleyebilirsiniz.

Yalancı Pozitif ve Yalancı Negatif Sonuçlar

• Yalancı Pozitif: Tüberküloz enfeksiyonu olmamasına rağmen pozitif sonuç alınmasıdır. En sık nedenleri BCG (verem) aşısı geçmişi ve nontüberküloz mikobakteri enfeksiyonlarıdır.
• Yalancı Negatif: Tüberküloz enfeksiyonu olmasına rağmen negatif sonuç alınmasıdır. Bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde (örn. HIV hastaları, organ nakli alıcıları), yakın zamanda tüberküloz enfeksiyonu kapanlarda (henüz antikor gelişmediği için), çok ileri yaştaki kişilerde veya bazı viral enfeksiyonlar ve aşılar sonrası görülebilir.

TDT Sonrası Ne Yapılmalı?

Eğer TDT sonucunuz pozitif çıkarsa, bu genellikle latent tüberküloz enfeksiyonuna işaret eder. Ancak aktif tüberküloz hastalığını dışlamak için ek testler yapılması gerekir. Bu testler şunları içerebilir:

• Akciğer Grafisi: Akciğerlerde tüberküloz enfeksiyonu belirtilerini (lezyonlar, kaviteler) kontrol etmek için çekilir.
• Balgam Kültürü veya Diğer Örnek Testleri: Aktif tüberküloz şüphesi varsa, balgam veya diğer vücut sıvılarından alınan örneklerde tüberküloz bakterisi aranır.
• Kan Testleri (IGRA): Bazı durumlarda Quantiferon-TB Gold veya T-Spot.TB gibi interferon gama salınım testleri (IGRA) de kullanılabilir. Bu testler, BCG aşısından etkilenmez.

Pozitif TDT ve/veya diğer testlerle latent tüberküloz enfeksiyonu teşhisi konulursa, aktif hastalığa dönüşmesini önlemek amacıyla doktorunuz koruyucu tedavi (profilaktik tedavi) önerebilir. Bu tedavi, genellikle birkaç ay süren antibiyotik kullanımını içerir.

Sonuç olarak, Tüberkülin Deri Testi, tüberküloz enfeksiyonunun taranmasında ve kontrolünde vazgeçilmez bir araçtır. Testin doğru uygulanması, zamanında okunması ve kişinin risk faktörlerine göre doğru yorumlanması, hem bireysel sağlığın korunması hem de toplum sağlığının iyileştirilmesi açısından büyük önem taşır. Unutmayın, herhangi bir sağlık testinde olduğu gibi, TDT sonuçlarınızı da mutlaka bir sağlık profesyoneli ile değerlendirmeli ve size özel önerilere uymalısınız. Kendi başınıza sonuç çıkarımında bulunmak yerine, uzman görüşüne başvurmak her zaman en doğru yaklaşımdır.