Diz ağrıları, özellikle ilerleyen yaşlarda ya da travma sonrası ortaya çıkan kireçlenme (osteoartrit) gibi durumlar, günlük yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilir. Merdiven çıkmak, yürümek, hatta basit ev işleri bile çekilmez hale gelebilir. Cerrahi dışı tedavi yöntemleri yetersiz kaldığında, diz protezi ameliyatı genellikle en etkili çözüm olarak karşımıza çıkar. Ancak bu noktada hastaların kafasını karıştıran önemli bir soru vardır: total diz protezi mi, parsiyel diz protezi mi? Bu rehberde, her iki diz protezi türünü detaylıca inceleyecek, aralarındaki farkları ortaya koyacak ve doğru diz protezi seçimi için göz önünde bulundurmanız gereken faktörleri açıklayarak, bu önemli diz protezi kararı sürecinde size yol göstereceğiz.

Total Diz Protezi Nedir?

Total diz protezi (TDP), diz ekleminin tüm yüzeylerinin (uyluk kemiği, kaval kemiği ve sıklıkla diz kapağı) hasar görmüş kıkırdak ve kemik kısımlarının metal ve plastik bileşenlerle değiştirildiği kapsamlı bir cerrahi prosedürdür. Genellikle diz eklemindeki kireçlenmenin ileri düzeyde olduğu, ağrının şiddetli ve yaygın olduğu durumlarda tercih edilir. Ameliyat sonrası hastalar, büyük oranda ağrısız bir eklem hareketine kavuşur ve günlük aktivitelerine geri dönebilirler.

Parsiyel Diz Protezi (Unikondiler Diz Protezi) Nedir?

Parsiyel diz protezi (PDP) veya unikondiler diz protezi, adından da anlaşılacağı gibi, diz ekleminin yalnızca bir bölümünün (genellikle iç veya dış tarafının) protezle değiştirildiği daha sınırlı bir cerrahi girişimdir. Bu protez, dizdeki hasarın eklemin sadece belirli bir bölgesinde yoğunlaştığı, diğer kısımların sağlıklı olduğu hastalar için uygundur. Daha küçük bir kesi ile yapılabilmesi, daha az kemik çıkarılması ve doğal diz hareketine daha yakın bir his sunması gibi avantajları vardır. Türk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği (TOTBİD), bu tür girişimlerin hasta özelinde değerlendirilmesinin önemini vurgular.

Total ve Parsiyel Diz Protezi Arasındaki Temel Farklar

İki protez türü arasındaki temel farklar şu şekilde özetlenebilir:

• Kapsam: Total diz protezi tüm eklemi kapsarken, parsiyel diz protezi sadece hasarlı kısmı hedefler.
• Ameliyatın Büyüklüğü: Parsiyel diz protezi genellikle daha küçük bir ameliyat olarak kabul edilir, daha az invazivdir.
• İyileşme Süresi: Parsiyel diz protezinde iyileşme süreci genellikle daha hızlı ve ağrı daha az olabilir.
• Doğal His: Parsiyel diz protezi olan hastalar, dizlerinin daha doğal hissettiğini ve hareket kabiliyetlerinin daha geniş olduğunu belirtebilirler.
• Kullanım Ömrü: Her iki protezin de belirli bir kullanım ömrü vardır, ancak total diz protezleri genellikle daha uzun ömürlü olarak kabul edilir. Parsiyel protezlerde, eklemin diğer kısımlarında zamanla kireçlenme gelişirse revizyon gerekebilir.

Diz Protezi Kararını Etkileyen Faktörler

Hangi protez türünün size uygun olduğuna karar vermek, bir dizi faktörün dikkatlice değerlendirilmesini gerektirir. Bu süreçte ortopedi uzmanınızın rehberliği hayati önem taşır. T.C. Sağlık Bakanlığı, cerrahi kararların multidisipliner yaklaşımla alınması gerektiğini belirtir.

Hasarın Yaygınlığı ve Bölgesi

Bu, en kritik faktördür. Eğer diz ekleminizin sadece bir tarafı (örneğin iç tarafı) hasar görmüş ve ağrıya neden oluyorsa, parsiyel diz protezi uygun bir seçenek olabilir. Ancak hasar eklemin birden fazla kompartmanına yayılmışsa, total diz protezi daha kapsamlı ve kalıcı bir çözüm sunacaktır.

Yaş ve Aktivite Seviyesi

Genç, aktif hastalar genellikle dizlerinden daha fazla beklentiye sahip olurlar. Parsiyel diz protezi, daha doğal bir hareket hissi ve bazı spor aktivitelerine dönüş potansiyeli sunabildiği için genç ve aktif hastalarda bazen tercih edilebilir. Ancak yaşlı hastalarda ve daha düşük aktivite beklentisi olanlarda total diz protezi de oldukça başarılı sonuçlar verir.

Kemik Yapısı ve Genel Sağlık Durumu

Hastanın kemik kalitesi ve genel sağlık durumu ameliyatın başarısı ve iyileşme süreci üzerinde etkilidir. Kronik hastalıklar, obezite gibi durumlar cerrahi kararları ve riskleri etkileyebilir. Cerrahınız, bu faktörleri dikkatlice değerlendirecektir.

Diz Eklemi Stabilitesi ve Bağ Yapısı

Parsiyel diz protezi için dizin bağ yapısının sağlıklı ve stabil olması şarttır. Ön çapraz bağ ve diğer bağların sağlam olması, parsiyel protezin fonksiyonunu tam olarak yerine getirebilmesi için elzemdir. Eğer bağlarda ciddi bir hasar varsa, total diz protezi daha uygun olabilir.

Cerrahın Uzmanlığı ve Deneyimi

Her iki ameliyat da hassasiyet gerektirse de, parsiyel diz protezi cerrahiden daha fazla özelleşmiş bir yaklaşım ve deneyim gerektirebilir. Doktorunuzun bu alandaki tecrübesi, karar verme sürecinizde önemli bir rol oynamalıdır.

İyileşme Süreci ve Rehabilitasyon

Ameliyat sonrası iyileşme süreci her iki protez türü için de rehabilitasyonun anahtar rol oynadığı bir dönemdir. Parsiyel diz protezinde iyileşme genellikle daha hızlıdır; hastalar daha çabuk mobilize olabilir ve fizik tedaviye başlayabilirler. Total diz protezinde ise daha kapsamlı bir rehabilitasyon süreci gerekebilir. Her iki durumda da, fizik tedavi programına harfiyen uymak, başarılı bir iyileşme ve protezin uzun ömürlü kullanımı için olmazsa olmazdır.

Sonuç: Karar Sürecinde Adım Adım

Total diz protezi mi, parsiyel diz protezi mi sorusunun cevabı, tamamen size özeldir. Dizinizdeki hasarın boyutu, ağrınızın şiddeti, yaşınız, aktivite düzeyiniz ve genel sağlık durumunuz gibi birçok değişken bu kararı şekillendirir. En doğru kararı verebilmek için, alanında uzman bir ortopedi cerrahıyla detaylı bir görüşme yapmanız, tüm sorularınızı sormanız ve size özel durumu kapsamlı bir şekilde değerlendirmeniz büyük önem taşır. Unutmayın, nihai hedef, ağrısız, fonksiyonel ve yaşam kalitenizi artıran bir diz eklemine sahip olmaktır.