Vücudumuzun en büyük atardamarı olan aorta, kalpten çıkan kanı tüm organlara taşır. Ancak zaman zaman bu hayati damarda ciddi sorunlar ortaya çıkabilir: anevrizmalar ve diseksiyonlar. Bu durumlar, özellikle torakal aorta anevrizması ve abdominal aorta anevrizması gibi genişlemeler veya aorta diseksiyonu olarak bilinen yırtılmalar, hayati risk taşır. Geleneksel açık cerrahi yerine günümüzde daha az invaziv bir çözüm olarak öne çıkan stent greft tedavisi, bu kritik durumların yönetiminde devrim yaratmıştır. Bu kapsamlı rehberde, torakal ve abdominal aorta anevrizma ve diseksiyonlarında kullanılan stent greft tedavisini (EVAR/TEVAR) tüm yönleriyle ele alacağız.

Aorta Anevrizmaları ve Diseksiyonları Nedir?

Aorta, güçlü ve esnek bir yapıya sahip olsa da, yüksek kan basıncı, genetik faktörler, ateroskleroz (damar sertliği) veya travma gibi nedenlerle zayıflayabilir. Bu zayıflıklar iki ana patolojiye yol açabilir:

Anevrizma: Aortanın Balonlaşması

Anevrizma, aort duvarının zayıflaması sonucu lokalize bir balonlaşma veya genişlemesidir. Torakal (göğüs boşluğu) veya abdominal (karın boşluğu) bölgede meydana gelebilir. Özellikle belirli bir çapa ulaştığında yırtılma (rüptür) riski taşır ki bu durum genellikle ölümcüldür. Erken teşhis ve uygun tedavi, bu riski minimize etmek için hayati öneme sahiptir.

Diseksiyon: Aorta Duvarının Yırtılması

Diseksiyon ise aortanın iç tabakasında oluşan bir yırtıktır. Kan, bu yırtıktan girerek aort duvarının katmanları arasına sızar ve yeni bir kanal (yalancı lümen) oluşturur. Bu durum, aortanın zayıflamasına, yırtılmasına veya ana organlara giden kan akışının engellenmesine neden olabilir. Akut aort diseksiyonu, çok şiddetli ağrı ve yüksek ölüm riski ile karakterizedir ve acil müdahale gerektirir.

Stent Greft Tedavisi (EVAR/TEVAR) Nedir?

Stent greft tedavisi, geleneksel açık cerrahiye göre çok daha az invaziv bir yöntemdir. Genel anestezi altında, genellikle kasık bölgesinden yapılan küçük bir kesi ile bir kateter yardımıyla aorta içine ilerletilir. Bu kateter aracılığıyla, metal kafes (stent) ile kaplanmış yapay damar (greft) anevrizmalı veya diseksiyonlu bölgeye yerleştirilir.

EVAR (Endovasküler Anevrizma Onarımı)

EVAR, genellikle abdominal aorta anevrizmalarının tedavisinde kullanılır. Stent greft, anevrizmatik bölgeyi içeriden köprüleyerek kan akışını sağlıklı damar duvarından bypass eder. Böylece, anevrizmanın içindeki basınç azaltılır ve yırtılma riski ortadan kaldırılır.

TEVAR (Torakal Endovasküler Anevrizma Onarımı)

TEVAR ise torakal aorta anevrizmaları ve bazı torakal aort diseksiyonlarında uygulanan benzer bir yöntemdir. Prosedür, EVAR’a benzer şekilde ilerler ancak stent greftin yerleştirileceği bölge ve kullanılan greftin yapısı, torakal aortanın anatomik özelliklerine göre farklılık gösterebilir.

Stent Greft Tedavisinin Avantajları ve Dezavantajları

Bu modern tedavi yöntemi, birçok hasta için geleneksel cerrahiye kıyasla önemli avantajlar sunar.

Avantajları

• Daha Az İnvaziv: Büyük kesi yerine küçük bir kesi ile yapılır.
• Daha Hızlı İyileşme: Hastanede kalış süresi ve toplam iyileşme süresi daha kısadır.
• Daha Az Ağrı: Ameliyat sonrası ağrı düzeyi daha düşüktür.
• Daha Az Kan Kaybı: Kan nakli ihtiyacı daha azdır.
• Yüksek Riskli Hastalar İçin Uygun: Açık cerrahinin riskli olduğu yaşlı veya ek hastalıkları olan hastalar için iyi bir seçenektir.

Dezavantajları ve Potansiyel Riskler

• Endoleak Riski: Stent greft ile damar duvarı arasında sızıntı (endoleak) meydana gelebilir, bu da ek müdahale gerektirebilir.
• Ömür Boyu Takip: Greftin yerleşimi ve durumu düzenli görüntüleme testleri (BT anjiyografi) ile ömür boyu izlenmelidir.
• Graft Migrasyonu: Nadiren greft yerinden oynayabilir.
• Radyasyon Maruziyeti: Prosedür sırasında ve sonrasındaki takipte radyasyon maruziyeti söz konusudur.
• Uygunluk Kısıtlamaları: Her anevrizma veya diseksiyon için anatomik olarak uygun olmayabilir.

Kimler Stent Greft Tedavisi İçin Uygundur?

Stent greft tedavisi, her hastaya uygulanamaz. Hasta seçimi, anevrizmanın veya diseksiyonun boyutu, şekli, aortanın anatomik yapısı ve hastanın genel sağlık durumu gibi birçok faktöre bağlıdır. Özellikle aortanın stent greftin yerleştirileceği bölümlerinin (boyun ve iniş/çıkış noktaları) yeterli uzunlukta ve düzgün olması kritik öneme sahiptir. Karar, kalp ve damar cerrahları ile radyologlardan oluşan multidisipliner bir ekip tarafından dikkatlice değerlendirilir.

Tedavi Süreci ve Sonrası

Stent greft tedavisi genellikle birkaç saat sürer. İşlem sonrası hastalar genellikle birkaç gün hastanede kalır ve iyileşme süreci açık cerrahiye göre daha hızlıdır. Taburculuk sonrası ilk birkaç hafta fiziksel aktivitelerde kısıtlama önerilebilir. En önemlisi, tedaviden sonra düzenli kontroller ve görüntüleme testleri (genellikle ilk yıl daha sık, sonraki yıllarda yılda bir kez) ile stent greftin performansı ve endoleak varlığı izlenmelidir. Bu takip, olası sorunların erken tespit edilip müdahale edilmesini sağlar ve tedavinin uzun dönem başarısı için elzemdir.

Sonuç

Torakal ve abdominal aorta anevrizma ve diseksiyonları, ciddi sağlık sorunları olup zamanında ve doğru müdahale gerektirir. Stent greft tedavisi (EVAR/TEVAR), bu durumlarda geleneksel açık cerrahiye kıyasla daha az invaziv, daha hızlı iyileşme sunan ve birçok hasta için hayat kurtarıcı bir alternatiftir. Ancak bu tedavi yönteminin de kendine özgü riskleri ve ömür boyu takip gerekliliği unutulmamalıdır. Unutmayın ki, her tıbbi kararda olduğu gibi, en doğru tedavi seçeneği kişisel durumunuza ve doktorunuzun tavsiyelerine göre belirlenmelidir.