Kadın sağlığını önemli ölçüde etkileyen yaygın durumlardan ikisi olan sistosel ve rektosel, genellikle pelvik taban kaslarının zayıflaması sonucu ortaya çıkan vajinal sarkma türleridir. Bu durumlar, pelvik organ prolapsusu olarak adlandırılan geniş bir yelpazenin parçasıdır ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Neyse ki, modern tıp sayesinde bu sorunlar etkili bir şekilde tedavi edilebilmekte, özellikle de doğru zamanda uygulanan sistosel ve rektosel onarımı ameliyatları ile kalıcı çözümler sunulabilmektedir. Bu kapsamlı rehberde, her iki durumun ne olduğunu, nedenlerini, belirtilerini ve en önemlisi, yaşam kalitenizi geri kazandıracak onarım ameliyatı seçeneklerini detaylıca ele alacağız.

Sistosel (Mesane Sarkması) Nedir?

Sistosel, mesanenin vajina duvarına doğru sarkması durumudur. Pelvik tabanı destekleyen kaslar ve bağ dokuları zayıfladığında, mesane normal pozisyonunu koruyamaz ve vajinaya doğru fıtıklaşır. Bu durum, hafif sarkmalardan vajina dışına çıkabilecek kadar ciddi prolapsuslara kadar farklı derecelerde görülebilir.

Sistosel Nedenleri ve Belirtileri

Sistoselin başlıca nedenleri arasında vajinal doğumlar (özellikle zorlu doğumlar), yaşlanma, menopozla birlikte azalan östrojen seviyeleri, kronik kabızlık, obezite, ağır kaldırma ve kronik öksürük gibi pelvik tabana sürekli baskı uygulayan durumlar bulunur. Belirtileri ise şunlardır:

• Vajinada dolgunluk veya basınç hissi
• Vajinadan bir şeyin sarktığı hissi
• İdrar kaçırma (özellikle öksürme, hapşırma, egzersiz sırasında)
• İdrar yapmada zorluk, mesaneyi tam boşaltamama hissi
• Sık idrara çıkma isteği veya idrar yolu enfeksiyonları
• Cinsel ilişki sırasında rahatsızlık veya ağrı

Sistosel Tanı Yöntemleri

Sistosel tanısı genellikle jinekolojik muayene ile konulur. Doktorunuz öksürmenizi veya ıkınmanızı isteyerek sarkmanın derecesini değerlendirebilir. Ayrıca, mesane fonksiyonlarını değerlendirmek için idrar testi veya ürodinamik testler gibi ek tetkikler de istenebilir.

Rektosel (Bağırsak Sarkması) Nedir?

Rektosel, rektumun (kalın bağırsağın son kısmı) vajinanın arka duvarına doğru fıtıklaşmasıdır. Tıpkı sistoselde olduğu gibi, rektumu destekleyen pelvik taban kasları ve bağ dokuları zayıfladığında ortaya çıkar. Bu da dışkılama fonksiyonlarında çeşitli sorunlara yol açabilir.

Rektosel Nedenleri ve Belirtileri

Rektoselin nedenleri sistosele benzerlik gösterir: zorlu vajinal doğumlar, kronik kabızlık ve ıkınma, yaşlanma, menopoz ve pelvik tabana uygulanan sürekli baskı. Belirtileri ise genellikle bağırsak hareketleriyle ilgilidir:

• Vajinada dolgunluk veya basınç hissi
• Vajinadan bir şeyin sarktığı hissi
• Dışkılamada zorluk, tam boşalamama hissi
• Dışkılamak için vajinaya parmakla bastırma ihtiyacı (splinting)
• Pelvik bölgede ağrı veya rahatsızlık
• Cinsel ilişki sırasında ağrı
• Rektumdan gaz veya dışkı kaçırma (daha nadir)

Rektosel Tanı Yöntemleri

Rektosel tanısı da genellikle jinekolojik muayene ile konulur. Doktorunuz fiziksel muayene sırasında rektumun vajinaya doğru sarkmasını hissedebilir. Bazı durumlarda dışkılama mekanizmasını daha detaylı incelemek için defekografi gibi özel radyolojik testler istenebilir.

Sistosel ve Rektosel Onarımı Neden Önemlidir?

Bu tür vajinal sarkma durumları sadece fiziksel rahatsızlık vermekle kalmaz, aynı zamanda bir kadının yaşam kalitesini, sosyal hayatını ve psikolojik sağlığını da olumsuz etkiler. Tedavi edilmediğinde, belirtiler zamanla kötüleşebilir ve daha ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

Yaşam Kalitesine Etkisi

Sistosel ve rektosel, sürekli rahatsızlık, idrar kaçırma veya dışkılama zorlukları nedeniyle günlük aktiviteleri kısıtlayabilir. Spor yapmak, sosyal etkinliklere katılmak veya cinsel yaşamdan keyif almak zorlaşabilir, bu da özgüven kaybına ve izolasyona neden olabilir.

Ciddi Komplikasyonların Önlenmesi

Tedavi edilmeyen ciddi sistosel, böbrek fonksiyonlarını etkileyen idrar yolu enfeksiyonlarına veya idrar akışının engellenmesine yol açabilir. Rektosel ise kronik kabızlığı artırarak hemoroid veya anal fissür gibi başka sorunlara neden olabilir. Erken teşhis ve etkili bir onarım ameliyatı ile bu komplikasyonların önüne geçmek mümkündür.

Onarım Ameliyatı Seçenekleri

Sistosel ve rektosel onarımı için çeşitli cerrahi yöntemler mevcuttur. Cerrahın tercihi, sarkmanın derecesi, hastanın genel sağlık durumu ve önceki ameliyat öyküsü gibi faktörlere bağlıdır.

Cerrahi Yöntemler (Vajinal ve Abdominal Yaklaşımlar)

Genel olarak, onarım ameliyatları iki ana yaklaşımla yapılır:

• Vajinal Yaklaşım: En sık tercih edilen yöntemdir. Vajina içerisinden kesi yapılarak sarkmış dokular eski konumuna getirilir ve pelvik taban kasları güçlendirilir. Bu yöntemle genellikle dikişler ve bazen sentetik yamalar (mesh) kullanılarak destek sağlanır. Özellikle sistosel ve rektosel için yaygın olarak uygulanan teknikler, anterior (ön) ve posterior (arka) kolporrafi olarak bilinir.
• Abdominal Yaklaşım: Karın bölgesinden yapılan kesi (açık veya laparoskopik/robotik) ile onarım gerçekleştirilir. Daha kompleks sarkmalarda veya diğer pelvik operasyonlarla birlikte yapılması gerektiğinde tercih edilebilir. Bu yöntemde genellikle bir yama kullanılarak sarkmış organlara daha güçlü bir destek sağlanır (sakrokolpopeksi gibi).

Hangi Durumda Hangi Yöntem Tercih Edilir?

Seçim, sarkmanın tipi (sistosel, rektosel, uterin prolapsus vb.), şiddeti, hastanın yaşı, genel sağlık durumu ve daha önce geçirdiği operasyonlar gibi birçok faktöre bağlıdır. Cerrahınız, size en uygun tedavi planını oluşturmak için tüm bu faktörleri değerlendirecektir. Amaç, semptomları gidermek, normal fonksiyonları restore etmek ve sarkmanın tekrarlamasını önlemektir.

Ameliyat Öncesi ve Sonrası Süreç

Ameliyat Öncesi: Detaylı bir fiziksel muayene, tıbbi öykü alımı ve gerekli laboratuvar testleri yapılır. Sigara kullananların bırakması, kronik kabızlığı olanların diyetlerini düzenlemesi gibi hazırlıklar önerilebilir.

Ameliyat Sonrası: Hastanede kalış süresi genellikle birkaç gündür. Ağrı kontrolü sağlanır ve enfeksiyonu önlemek için antibiyotikler verilebilir. İlk birkaç hafta ağır kaldırmaktan ve aşırı fiziksel aktiviteden kaçınmak önemlidir.

İyileşme Süreci ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Sistosel ve rektosel onarımı sonrası iyileşme süreci genellikle birkaç hafta sürer. Tam iyileşme ve pelvik taban kaslarının güçlenmesi için zamana ihtiyaç vardır.

Ameliyat Sonrası Bakım

• Dinlenme: Ameliyat sonrası ilk haftalarda yeterli dinlenme çok önemlidir.
• Ağır Kaldırmaktan Kaçınma: En az 6-8 hafta boyunca ağır kaldırmaktan ve zorlayıcı egzersizlerden kaçınılmalıdır.
• Kabızlığı Önleme: Bol lifli gıdalar tüketmek ve yeterli su içmek, dışkıyı yumuşatarak ıkınmayı önler ve iyileşmeye yardımcı olur.
• Pelvik Taban Egzersizleri: Doktorunuzun onayıyla Kegel egzersizlerine başlamak, pelvik taban kaslarını güçlendirerek sarkmanın tekrarlama riskini azaltabilir.
• Cinsel İlişki: Genellikle 6-8 hafta sonra cinsel ilişkiye izin verilir, ancak doktorunuzun talimatlarına uymak önemlidir.

Uzun Vadeli Öneriler

Sarkmanın tekrarlanmasını önlemek ve genel pelvik sağlığınızı korumak için bazı yaşam tarzı değişiklikleri faydalıdır:

• Sağlıklı kiloyu korumak
• Kronik kabızlığı önlemek
• Ağır kaldırmaktan kaçınmak
• Sigarayı bırakmak (kronik öksürüğü azaltmak için)
• Düzenli pelvik taban egzersizleri yapmak

Sonuç

Sistosel ve rektosel onarımı, kadınların yaşam kalitesini önemli ölçüde artırabilen etkili cerrahi prosedürlerdir. Bu durumların belirtilerini tanımak ve erken dönemde bir uzmana başvurmak, tedavinin başarısı için kritik öneme sahiptir. Modern onarım ameliyatı teknikleri sayesinde, pelvik organ prolapsusu sorunu yaşayan pek çok kadın, sağlıklı ve aktif yaşamlarına geri dönebilmektedir. Unutmayın, doğru tanı ve kişiye özel tedavi planı için her zaman bir uzmana danışmanız gerekmektedir.