Kadınların yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilen ancak sıklıkla göz ardı edilen iki önemli sağlık sorunu: Sistosel ve Rektosel. Bu durumlar, pelvik organ prolapsusu olarak bilinen vajinal sarkmaların yaygın tipleridir. Peki, Sistosel ve Rektosel belirtileri nelerdir ve bu belirtiler ortaya çıktığında ne zaman doktora başvurmalı? Bu makalede, mesane sarkması (sistosel) ve bağırsak sarkması (rektosel) hakkında bilmeniz gereken her şeyi, anlaşılır ve doğal bir dille ele alacağız. Amacımız, farkındalığı artırmak ve doğru zamanda doğru adımı atmanıza yardımcı olmaktır.

Sistosel (Mesane Sarkması) Nedir ve Belirtileri Nelerdir?

Sistosel, kadınlarda mesanenin vajina içine doğru sarkması durumudur. Pelvik taban kasları ve bağ dokusu, mesaneyi ve diğer pelvik organları yerinde tutar. Bu destekleyici yapılar zayıfladığında veya hasar gördüğünde, mesane vajinal duvara doğru sarkabilir. Genellikle vajina ön duvarında bir fıtık şeklinde görülür.

Sistosel Belirtileri

Sistoselin şiddeti kişiden kişiye değişebilir ve belirtiler de buna göre farklılık gösterebilir:

• Vajinada Dolgunluk veya Basınç Hissi: Sanki vajina içinde bir şey varmış gibi hissedilir. Özellikle ayakta dururken veya günün ilerleyen saatlerinde artabilir.
• İdrar Kaçırma (Üriner İnkontinans): Öksürme, hapşırma, gülme veya egzersiz gibi karın içi basıncı artıran durumlarda idrar kaçırma görülebilir.
• İdrar Yapmada Zorluk: Mesanenin tam olarak boşaltılamaması hissi, sık idrara çıkma ihtiyacı veya idrar akışında zayıflama.
• Cinsel İlişkide Ağrı veya Rahatsızlık: Vajinal yapının değişmesi nedeniyle cinsel ilişki ağrılı hale gelebilir.
• Vajinadan Dışarı Çıkan Kitle: Şiddetli durumlarda, mesanenin bir kısmı vajina dışına çıkabilir ve bu durum elle hissedilebilir veya gözle görülebilir.
• Tekrarlayan İdrar Yolu Enfeksiyonları: Mesanenin tam boşaltılamaması enfeksiyon riskini artırır.

Rektosel (Bağırsak Sarkması) Nedir ve Belirtileri Nelerdir?

Rektosel, rektumun (kalın bağırsağın son kısmı) vajina arka duvarına doğru sarkmasıdır. Tıpkı sistoselde olduğu gibi, bu durum da pelvik taban kaslarının ve bağ dokusunun zayıflaması sonucu meydana gelir. Genellikle vajina arka duvarında bir fıtık şeklinde belirir ve dışkılama fonksiyonlarını etkileyebilir.

Rektosel Belirtileri

Rektosel belirtileri genellikle dışkılama ve bağırsak hareketleriyle ilişkilidir:

• Dışkılamada Zorluk (Kabızlık): Bağırsak içeriğinin vajinaya doğru sarkması nedeniyle tam boşaltılamaması.
• Rektumda Dolgunluk veya Basınç Hissi: Dışkılama sonrası bile bağırsakta tam boşalma hissinin olmaması.
• Vajinada Dolgunluk veya Basınç Hissi: Vajina arka duvarında bir şişkinlik veya kitle hissi.
• Manuel Destek İhtiyacı: Bazı kadınlar, dışkılama sırasında parmaklarıyla vajina arka duvarını itmek (manual splinting) zorunda kalabilirler.
• Cinsel İlişkide Ağrı veya Rahatsızlık: Vajinal yapının değişimi nedeniyle cinsel ilişkide rahatsızlık veya ağrı.
• Vajinadan Dışarı Çıkan Kitle: Şiddetli durumlarda, rektumun bir kısmı vajina dışına çıkabilir.

Sistosel ve Rektosel Neden Olur? Risk Faktörleri

Sistosel ve rektosel gibi pelvik organ sarkmaları, pelvik taban kaslarını ve bağ dokusunu zayıflatan çeşitli faktörlerin birleşimi sonucu ortaya çıkar. Başlıca risk faktörleri şunlardır:

• Doğum: Özellikle vajinal doğumlar, çoklu doğumlar veya zorlu doğumlar pelvik taban kaslarına zarar verebilir.
• Yaşlanma ve Menopoz: Östrojen seviyelerinin azalması, bağ dokusunun elastikiyetini kaybetmesine neden olarak sarkma riskini artırır.
• Genetik Yatkınlık: Bağ dokusu zayıflığı genetik olarak aktarılabilir.
• Kronik Kabızlık ve İrdeleme: Sürekli ıkınma, pelvik taban kasları üzerinde baskı oluşturur.
• Kronik Öksürük: Kronik bronşit veya astım gibi durumlar nedeniyle oluşan sürekli öksürük.
• Ağır Kaldırma: Sürekli ağır yük kaldırmak pelvik tabanı zorlayabilir.
• Obezite: Aşırı kilo, pelvik taban üzerinde ek baskı oluşturur.
• Pelvik Cerrahi: Daha önceki pelvik operasyonlar (örneğin histerektomi) riski artırabilir.

Pelvik organ prolapsusu hakkında daha fazla bilgi için Wikipedia'daki ilgili maddeyi ziyaret edebilirsiniz.

Ne Zaman Doktora Başvurmalı? Teşhis ve Tedavi Yolları

Sistosel ve rektosel belirtileri yaşam kalitenizi düşürmeye başladığında veya sizi rahatsız ettiğinde mutlaka bir uzmana doktora başvurmalısınız. Utanma veya erteleme, durumun ilerlemesine ve tedavi seçeneklerinin kısıtlanmasına neden olabilir. Özellikle aşağıdaki durumlar acil tıbbi değerlendirme gerektirebilir:

• Vajinadan dışarı çıkan bir kitle hissediyorsanız.
• Şiddetli idrar kaçırma veya dışkılama zorluğu yaşıyorsanız.
• Günlük aktivitelerinizi engelleyen ağrı veya rahatsızlık hissediyorsanız.
• Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları geçiriyorsanız.

Teşhis

Doktorunuz fiziksel muayene yaparak sarkmanın derecesini ve tipini belirleyebilir. Ayrıca şunlar istenebilir:

• Pelvik Muayene: Doktor vajinal muayene ile sarkmayı değerlendirir.
• İdrar Testleri: İdrar yolu enfeksiyonu olup olmadığını kontrol etmek için.
• Ürodinamik Testler: Mesane fonksiyonlarını değerlendirmek için.
• Görüntüleme Yöntemleri: Nadiren, sarkmanın derecesini daha iyi anlamak için ultrason veya MRG istenebilir.

Tedavi Seçenekleri

Tedavi, sarkmanın şiddetine, belirtilerin düzeyine ve hastanın genel sağlık durumuna göre belirlenir. Seçenekler şunları içerebilir:

• Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Kilo kontrolü, kronik kabızlığı önleme, ağır kaldırmaktan kaçınma.
• Kegel Egzersizleri: Pelvik taban kaslarını güçlendirmeye yönelik egzersizler. İstanbul Tıp Fakültesi'nin önerdiği Kegel egzersizleri hakkında daha fazla bilgi alabilirsiniz.
• Pessar: Vajinaya yerleştirilen silikon bir araç olup, sarkan organlara destek sağlar.
• Cerrahi Müdahale: Şiddetli sarkmalarda veya diğer yöntemler başarısız olduğunda cerrahi düzeltme düşünülebilir. Cerrahi ile sarkan organlar yerine yerleştirilir ve pelvik taban destekleyici yapılar güçlendirilir.

Sonuç

Sistosel ve rektosel, birçok kadının sessizce yaşadığı ancak tedavi edilebilir durumlardır. Bu belirtileri hafife almamak, yaşam kalitenizi ciddi şekilde artırabilir. Eğer yukarıda bahsedilen sistosel belirtileri veya rektosel belirtilerinden herhangi birini yaşıyorsanız, ne zaman doktora başvurmalı sorusunu ertelemeden bir jinekolog veya ürojinekolog ile görüşmeniz büyük önem taşımaktadır. Unutmayın, erken teşhis ve uygun tedavi ile sağlıklı ve konforlu bir yaşama geri dönmek mümkündür.