Burun, solunum sistemimizin giriş kapısı olmasının yanı sıra, koku alma ve havayı filtreleme gibi hayati görevlere sahiptir. Burnun orta kısmında yer alan ve burun boşluğunu ikiye ayıran kıkırdak ve kemik yapısına septum denir. Bu septumda oluşan bir deliğe ise septum perforasyonu adı verilir. Septum perforasyonu, çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilen ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilen bir durumdur. Peki, septum perforasyonu belirtileri nelerdir ve bu durumla karşılaşıldığında ne zaman cerrahi müdahale gerekir? Bu makalede, bu önemli sağlık sorununu detaylıca ele alacak, semptomlarından tedavi yöntemlerine kadar tüm yönleriyle aydınlatacağız.

Septum Perforasyonu Nedir ve Nasıl Oluşur?

Septum perforasyonu, burun boşluğunu ikiye ayıran nazal septumda meydana gelen bir deliktir. Bu delik, küçücük bir iğne deliği kadar olabileceği gibi, septumun büyük bir kısmını kaplayan geniş bir açıklık şeklinde de görülebilir. Genellikle burun septumunu besleyen kan damarlarının zarar görmesi, dokunun incelmesi ve nekrozu (doku ölümü) sonucunda oluşur. Çoğunlukla kıkırdak yapısında ortaya çıksa da, kemik kısmını da etkileyebilir.

Septum Perforasyonu Belirtileri Nelerdir?

Septum perforasyonunun belirtileri, deliğin büyüklüğüne, konumuna ve oluşum nedenine bağlı olarak kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Küçük perforasyonlar bazen hiç belirti vermezken, büyük olanlar günlük yaşamı olumsuz etkileyebilir:

Burun Tıkanıklığı ve Hava Geçişi Değişiklikleri

Burun içinde oluşan türbülans nedeniyle hava akışında bozulmalar meydana gelebilir. Bu durum, özellikle nefes alıp verirken rahatsız edici bir burun tıkanıklığı hissine veya havanın burnun bir tarafından diğerine geçerken oluşturduğu hissedilir basınca yol açabilir.

Kanama ve Kabuklanma

Perforasyon kenarlarındaki mukozanın kuruması ve tahriş olması, sık sık burun kanamalarına neden olabilir. Ayrıca, perforasyonun kenarlarında veya içinde kuruyan mukus ve kan pıhtıları nedeniyle rahatsız edici kabuklanmalar oluşabilir.

Islık Sesi (Vızıltı)

En karakteristik belirtilerden biri, hava burundan geçerken perforasyondan sızması sonucu oluşan ıslık veya vızıltı sesidir. Bu ses, özellikle derin nefes alıp verirken veya uyurken daha belirgin hale gelebilir.

Koku Alma Bozuklukları

Septumun üst kısmında yer alan koku alma hücreleri, perforasyon nedeniyle hava akışındaki bozulmalardan etkilenebilir. Bu da koku alma duyusunda azalmaya veya tamamen kayba yol açabilir.

Burun Akıntısı ve Kuruluk

Burun içindeki normal nem dengesi bozulduğunda, aşırı kuruluk hissi veya kronik, tekrarlayan burun akıntıları yaşanabilir.

Septum Perforasyonuna Yol Açan Nedenler

Birçok faktör septum perforasyonuna zemin hazırlayabilir:

Travmalar ve Burun Karıştırma

Buruna alınan darbeler, spor yaralanmaları veya kronik burun karıştırma alışkanlığı, septuma zarar vererek perforasyona yol açabilir.

Geçirilmiş Burun Ameliyatları (Septoplasti)

Özellikle burun eğriliği düzeltme ameliyatları (septoplasti) sonrası, nadiren de olsa septumu besleyen damarların zarar görmesi veya enfeksiyon gelişmesi perforasyona neden olabilir.

İlaç Kullanımı ve Uyuşturucu Madde Bağımlılığı

Aşırı veya yanlış burun spreyi kullanımı (özellikle kortizonlu spreylerin uzun süreli kullanımı) veya kokain gibi uyuşturucu maddelerin burundan çekilmesi, septal dokuda hasara ve perforasyona yol açabilir.

Enfeksiyonlar ve Sistemik Hastalıklar

Bazı enfeksiyonlar (örneğin tüberküloz, sifiliz) veya sistemik hastalıklar (Wegener granülomatozu, sarkoidoz gibi otoimmün hastalıklar) septal dokuda hasar oluşturarak perforasyon gelişimine katkıda bulunabilir.

Tanı ve Teşhis Süreci

Septum perforasyonu tanısı, genellikle bir Kulak Burun Boğaz (KBB) uzmanı tarafından yapılan detaylı bir burun muayenesi ile konulur. Endoskopik yöntemler kullanılarak burun boşluğu ve septum dikkatlice incelenir. Deliğin boyutu, konumu ve varsa ek hasarlar değerlendirilir. Nedenini belirlemek için kan testleri veya görüntüleme yöntemleri de gerekebilir.

Ne Zaman Cerrahi Müdahale Gerekir?

Septum perforasyonu tedavisinde başlangıçta konservatif (ameliyatsız) yöntemler tercih edilebilir. Bunlar arasında burun nemlendiricileri, tuzlu su spreyleri, merhemler ve silikon septum düğmeleri gibi uygulamalar bulunur. Ancak belirli durumlarda cerrahi müdahale kaçınılmaz hale gelir:

Konservatif Tedavilerin Yetersiz Kalması

Eğer nemlendirici ve kabuklanmayı önleyici yöntemlere rağmen belirtiler devam ediyorsa veya perforasyonun büyümesi engellenemiyorsa cerrahi düşünülebilir.

Şiddetli Semptomlar ve Yaşam Kalitesinin Bozulması

Yoğun burun kanamaları, sürekli ıslık sesi, ciddi burun tıkanıklığı ve koku alma kaybı gibi yaşam kalitesini ciddi şekilde bozan durumlarda cerrahi onarım genellikle en etkili çözümdür.

Perforasyonun Büyüklüğü ve Konumu

Büyük ve ön kısımda yer alan perforasyonlar genellikle daha fazla semptoma neden olur ve kendiliğinden iyileşme olasılığı düşüktür. Bu tür perforasyonlarda cerrahi müdahale daha sık tercih edilir.

Cerrahi Onarım Yöntemleri

Cerrahi onarımda temel amaç, perforasyonu kapatarak septal bütünlüğü sağlamaktır. Bu işlem, genellikle endoskopik olarak veya açık cerrahi tekniklerle yapılır. Hastanın kendi dokusundan (kulak kıkırdağı, kaburga kıkırdağı veya fasyalar) alınan greftler kullanılarak delik kapatılır. Başarı oranı, perforasyonun büyüklüğüne ve cerrahın deneyimine bağlı olarak değişir. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi KBB Anabilim Dalı gibi saygın kurumlar bu alanda önemli çalışmalar yürütmektedir.

Cerrahi Sonrası İyileşme Süreci ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Ameliyat sonrası dönemde burun içinde silikon splintler (destekleyiciler) yerleştirilebilir. Bu splintler, iyileşme sürecini desteklemek ve yeni dokunun doğru şekilde oluşmasını sağlamak amacıyla birkaç hafta burunda kalır. Hastaların bu dönemde burunlarını karıştırmamaları, sümkürmemeleri ve doktorun önerdiği burun spreyleri ile bakım yapmaları büyük önem taşır. Tam iyileşme birkaç ay sürebilir.

Septum perforasyonu, belirtileri fark edildiğinde bir kulak burun boğaz uzmanı tarafından değerlendirilmesi gereken bir durumdur. Erken teşhis ve uygun tedavi yöntemleri ile yaşam kalitesi önemli ölçüde artırılabilir. Özellikle şiddetli belirtiler yaşanıyorsa veya konservatif tedaviler yetersiz kalıyorsa, cerrahi müdahale, kalıcı ve etkili bir çözüm sunabilir. Unutmayın, sağlığınız için doğru bilgiye ulaşmak ve uzman desteği almak her zaman en iyi adımdır.