Sedef hastalığı (psoriasis) ile ilişkili kronik bir iltihaplı eklem hastalığı olan psöriatik artrit, yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilen bir rahatsızlıktır. Genellikle ciltte sedef plakları geliştikten sonra ortaya çıksa da, bazı kişilerde eklem belirtileri cilt lezyonlarından önce de görülebilir. Psöriatik artrit belirtileri oldukça çeşitlidir ve erken tanı, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak, eklem hasarını önlemek ve yaşam kalitesini artırmak için hayati öneme sahiptir. Peki, bu sinsi hastalığın sinyallerini nasıl fark edebiliriz? Erken tanı için hangi semptomlara dikkat etmeliyiz?

Psöriatik Artrit Nedir ve Kimlerde Görülür?

Psöriatik artrit, bağışıklık sisteminin eklemlere saldırması sonucu gelişen otoimmün bir hastalıktır. Sedef hastalarının yaklaşık %30'unda görüldüğü tahmin edilmektedir. Genellikle 30-50 yaş aralığında başlar, ancak her yaşta ortaya çıkabilir. Hastalığın genetik yatkınlık, çevresel faktörler ve bağışıklık sistemi arasındaki karmaşık etkileşimler sonucu geliştiği düşünülmektedir. Sedef hastalığı olan bir bireyde, eklemlerde ağrı, şişlik veya sertlik gibi belirtiler fark edildiğinde psöriatik artrit olasılığı akla gelmelidir.

Psöriatik Artritin En Sık Görülen Belirtileri

Psöriatik artritin belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir ve hastalığın tipine bağlı olarak çeşitlilik gösterir. Ancak bazı temel semptomlar, hastalığın varlığına işaret eden ortak noktalardır.

Eklem Ağrısı ve Şişlik: Parmaklardan Omurgaya

Psöriatik artritin en belirgin özelliği eklem tutulumudur. Bu tutulum, vücudun farklı bölgelerini etkileyebilir:

• Parmak ve Ayak Parmaklarında Şişlik (Daktilit): Parmaklar veya ayak parmakları genellikle 'sosis parmak' görünümü alacak şekilde şişebilir ve ağrılı hale gelebilir. Bu durum, iltihabın sadece eklemi değil, aynı zamanda parmağın veya ayak parmağının tüm tendonlarını ve yumuşak dokularını etkilediğini gösterir.
• Eklem Ağrısı ve Sertlik: Özellikle sabahları veya uzun süre hareketsiz kaldıktan sonra eklemlerde ağrı, hassasiyet ve sertlik hissedilir. Bu sertlik, hareketle birlikte genellikle hafifler. Dizler, ayak bilekleri, el ve ayak parmakları, bilekler ve dirsekler en sık etkilenen eklemlerdir.
• Omurga Tutulumu (Spondilit ve Sakroiliit): Bazı hastalarda omurga ve leğen kemiği eklemleri (sakroiliak eklemler) etkilenebilir. Bu durum, sırt ağrısı, boyun ağrısı ve kalça ağrısına yol açabilir. Özellikle geceleri ve sabahları şiddetlenen, hareketle azalan bir ağrı tipidir.
• Tendon ve Bağ Yeri İltihabı (Entezit): Tendonların veya bağların kemiğe bağlandığı noktalarda iltihaplanma meydana gelebilir. Aşiller tendonu (topuğun arkası), dirsek ve ayak tabanı gibi bölgelerde ağrı ve hassasiyet sık görülür.

Tırnak Değişiklikleri: Sedef Hastalığının İzleri

Tırnaklardaki değişiklikler, psöriatik artritin önemli belirtilerindendir ve genellikle sedef hastalığı olan kişilerde de görülür:

• Tırnakta Çukurcuklar (Pitting): Tırnak yüzeyinde küçük çukurcuklar veya noktalar oluşması.
• Tırnakta Renk Değişikliği ve Kalınlaşma: Tırnakların sarımsı veya kahverengimsi bir renk alması ve kalınlaşması.
• Tırnak Yatağından Ayrılması (Onycholysis): Tırnağın uç kısmından başlayarak yatağından ayrılması.

Deri Lezyonları: Ortak Payda

Psöriatik artritli hastaların büyük çoğunluğunda sedef hastalığı da bulunur. Deride kırmızı, pullu ve kaşıntılı plaklar psöriatik artritin bir öncüsü veya eşlik eden bir belirtisi olabilir. Bu lezyonlar, özellikle saç derisi, dirsekler, dizler ve bel bölgesinde görülür.

Yorgunluk ve Genel Halsizlik

Kronik iltihaplanma, psöriatik artritli kişilerde yaygın ve açıklanamayan bir yorgunluğa neden olabilir. Bu yorgunluk, günlük aktiviteleri bile zorlaştırabilir ve yaşam kalitesini düşürebilir. Genel bir halsizlik hissi de sıkça eşlik eder.

Göz İltihapları (Üveit) ve Diğer Ekstra-Artiküler Belirtiler

Psöriatik artrit, sadece eklemleri değil, vücudun diğer sistemlerini de etkileyebilir. Gözlerde kızarıklık, ağrı, ışığa hassasiyet ve bulanık görme ile kendini gösteren üveit gibi iltihaplanmalar görülebilir. Nadiren de olsa bağırsak iltihabı veya kalp sorunları gibi başka belirtiler de ortaya çıkabilir.

Erken Tanı Neden Hayati Önem Taşır?

Psöriatik artrit ilerleyici bir hastalıktır ve tedavi edilmediği takdirde eklemlerde kalıcı hasara ve deformitelere yol açabilir. Erken tanı konulduğunda ve uygun tedaviye başlandığında, hastalığın ilerlemesi yavaşlatılabilir, semptomlar kontrol altına alınabilir ve eklem hasarı büyük ölçüde önlenebilir. Bu sayede hastaların ağrıları azalır, fonksiyonel kapasiteleri korunur ve yaşam kaliteleri önemli ölçüde artar.

Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?

Eğer sedef hastalığınız varsa ve yukarıda belirtilen eklem ağrısı, şişlik, sertlik veya tırnak değişiklikleri gibi psöriatik artrit belirtileri fark ederseniz, vakit kaybetmeden bir romatoloji uzmanına başvurmalısınız. Cilt lezyonlarınız olmasa bile, açıklanamayan eklem şikayetleriniz varsa yine de doktora görünmek önemlidir. Unutmayın, erken teşhis, etkin tedavi için anahtardır.