Travma, insan yaşamının zorlu gerçeklerinden biridir ve çoğu zaman derin izler bırakabilir. Özellikle travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) gibi durumlarla başa çıkmak, profesyonel destek gerektiren karmaşık bir süreçtir. Bu alanda geliştirilmiş, bilimsel olarak kanıtlanmış birçok etkili terapi yöntemi bulunmaktadır. Bu terapilerden ikisi, Prolonged Exposure Terapisi ve EMDR (Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme), travmatik anıların işlenmesinde ve semptomların hafifletilmesinde önemli rol oynar. Ancak birçok kişi, bu iki yöntem arasındaki temel farkları merak eder: Peki, Prolonged Exposure Terapisi ve EMDR arasındaki farklar nelerdir ve bireysel ihtiyaçlar göz önüne alındığında hangi terapi size uygun olabilir? Bu yazımızda, her iki terapiyi detaylıca inceleyerek, karar verme sürecinize ışık tutmayı amaçlıyoruz.

Travma Sonrası Stres Bozukluğunda Tedavi Yaklaşımları

Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), kişinin hayatını tehdit eden veya şahit olduğu travmatik bir olayın ardından ortaya çıkan yoğun anksiyete, kaçınma davranışları, olumsuz düşünce ve duygu değişiklikleri ile tetiklenebilirlik gibi belirtilerle karakterize edilen bir ruhsal sağlık durumudur. TSSB, kişinin günlük işlevselliğini ciddi şekilde etkileyebilir. Neyse ki, yıllar içinde geliştirilen ve etkinliği kanıtlanmış birçok terapi yöntemi bulunmaktadır. Bu yöntemler, bireylerin travmatik anılarını işlemelerine, duygusal yüklerini hafifletmelerine ve yaşama yeniden adapte olmalarına yardımcı olmayı hedefler.

Prolonged Exposure (PE) Terapisi Nedir?

Prolonged Exposure (PE) Terapisi, bilişsel davranışçı terapi (BDT) ekolüne ait, travma sonrası stres bozukluğu tedavisinde oldukça etkili olduğu kanıtlanmış bir yöntemdir. Temel prensibi, kişinin travmatik anılarından ve travma ile ilişkili durumlardan kaçınma eğilimini kırmaktır. Terapi, kontrollü ve güvenli bir ortamda, travmatik anılara ve korkulan durumlara kademeli olarak maruz kalma yoluyla kişinin alışmasını (habituasyon) ve bu anılarla ilişkili korkuyu azaltmasını sağlar.

PE terapisinin iki ana bileşeni bulunur:

• Hayali Maruz Kalma (Imaginal Exposure): Kişinin travmatik olayı detaylarıyla hatırlaması ve bunu terapistle paylaşmasıdır. Bu, anının canlı bir şekilde yeniden yaşanmasını ve bu sırada hissedilen duyguların ifade edilmesini içerir. Tekrar tekrar bu anıya maruz kalmak, anının duygusal yoğunluğunu zamanla azaltır.
• Canlandırma (In Vivo) Maruz Kalma: Travma ile ilişkili ancak zararsız olan gerçek hayattaki durum veya nesnelere kontrollü bir şekilde maruz kalmaktır. Örneğin, bir trafik kazası sonrası araba kullanmaktan kaçınan bir kişi, terapist eşliğinde önce arabaya binmeye, sonra kısa mesafeler kullanmaya teşvik edilir.

PE Terapisi hakkında daha fazla bilgi için Wikipedia'daki Prolonged Exposure Therapy maddesini ziyaret edebilirsiniz.

EMDR Terapisi Nedir?

EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) Terapisi, 1980'lerin sonlarında Francine Shapiro tarafından geliştirilen, yine TSSB tedavisinde geniş çapta kullanılan ve etkinliği kanıtlanmış bir yaklaşımdır. EMDR'nin temel mekanizması, beynin travmatik anıları işleme ve depolama şeklini değiştirmeyi hedefleyen bilateral stimülasyon (çift yönlü uyarım) üzerine kuruludur. Bu stimülasyon genellikle göz hareketleriyle sağlanır, ancak alternatif olarak sesler (kulaklıktan dönüşümlü sesler) veya dokunuşlar (elde tutulan titreşimli cihazlar) da kullanılabilir.

EMDR, sekiz aşamalı yapılandırılmış bir protokole sahiptir. Bu aşamalar, danışanın geçmiş travmatik anılarını, şimdiki tetikleyicilerini ve gelecekteki hedeflerini ele almayı içerir. Terapi sürecinde, danışan travmatik anıya odaklanırken aynı zamanda bilateral stimülasyona tabi tutulur. Bu uyarım, beynin anıyı yeni bir perspektiften işlemlemesine ve anının duygusal yükünü azaltmasına yardımcı olur. EMDR'nin tam olarak nasıl çalıştığı hala araştırılsa da, beynin doğal iyileşme süreçlerini tetiklediği düşünülmektedir.

EMDR Terapisi hakkında detaylı bilgiye Wikipedia'daki EMDR maddesinden ulaşabilirsiniz.

Prolonged Exposure Terapisi ve EMDR Arasındaki Temel Farklar

Her iki terapi de travma tedavisinde etkili olsa da, yaklaşımları, teknikleri ve odak noktaları açısından belirgin farklılıklar gösterir. İşte Prolonged Exposure Terapisi ve EMDR arasındaki farklar:

Odak Noktası ve Yaklaşım Felsefesi

• Prolonged Exposure (PE): Doğrudan travmatik anılara ve bu anılarla ilişkili kaçınma davranışlarına odaklanır. Felsefesi, kaçınmanın korkuyu pekiştirdiği ve yüzleşmenin alışmayı sağlayarak korkuyu azalttığı ilkesine dayanır.
• EMDR: Anının kendisinden ziyade, beynin anıyı işleme ve yeniden yapılandırma sürecine odaklanır. Bilateral stimülasyon kullanarak anının bloke olmuş işlenmesini tetiklemeyi ve anıyı daha uyumlu bir şekilde depolamayı hedefler.

Uygulama Teknikleri

• Prolonged Exposure (PE): Başlıca teknikleri hayali maruz kalma (travmatik anıyı anlatma) ve canlandırma (korkulan durumlara gerçek hayatta maruz kalma) içerir. Ayrıca nefes egzersizleri gibi başa çıkma becerileri de öğretilebilir.
• EMDR: Temel teknik, bilateral stimülasyon (göz hareketleri, sesler veya dokunuşlar) eşliğinde travmatik anılara odaklanmaktır. Bu süreç, anının duygusal yükünü azaltmayı ve bilişsel yeniden yapılandırmayı teşvik eder.

Süre ve Yapı

• Prolonged Exposure (PE): Genellikle daha yapılandırılmış ve belirli bir seans sayısı (tipik olarak 8-15 seans) ile ilerler. Danışanlara seanslar arası ev ödevleri verilir.
• EMDR: Seans sayısı danışanın ihtiyacına göre daha esnek olabilir. Belirli aşamaları olmasına rağmen, süreç bireyin kendi hızında ilerler ve terapistin yönlendirmesiyle şekillenir.

Hangi Durumlarda Tercih Edilir?

• Prolonged Exposure (PE): Özellikle belirgin kaçınma davranışları olan, travmatik anılarıyla doğrudan yüzleşmeye istekli ve belirli bir travmatik olayı olan bireyler için çok etkilidir. Fobi gibi durumlarla da benzer prensiplerle çalışılabilir.
• EMDR: Daha geniş bir yelpazede travma türleri için kullanılabilir; tekil travmalardan çoklu ve karmaşık travmalara kadar geniş bir uygulama alanına sahiptir. Anıların yoğun duygusal yükünü ve rahatsız edici beden duyumlarını azaltmada özellikle etkilidir.

Hangi Terapi Size Uygun? Karar Verme Süreci

Prolonged Exposure Terapisi ve EMDR, travma tedavisinde kanıtlanmış etkinliğe sahip iki güçlü yaklaşımdır. Her birinin kendine özgü güçlü yönleri ve uygulama biçimleri vardır. Peki, hangi terapi size uygun sorusunun cevabı nedir?

Bu karar, büyük ölçüde bireysel ihtiyaçlarınıza, yaşadığınız travmanın niteliğine, kişisel tercihlerinize ve terapistinizle yapacağınız değerlendirmeye bağlıdır. Her iki terapi de deneyimli ve eğitimli bir terapist tarafından uygulanmalıdır. Bir terapistle görüşmek, sizin için en uygun yöntemi belirlemede ilk ve en önemli adımdır. Terapistiniz, durumunuzu değerlendirerek ve size her iki yöntemin detaylarını açıklayarak, bilinçli bir karar vermenize yardımcı olacaktır.

Unutmayın, önemli olan, travma iyileşme yolculuğunuzda size en çok destek olacak ve kendinizi güvende hissedeceğiniz bir seçeneği tercih etmektir. Kendi hızınızda ilerlemek ve kendinize şefkat göstermek, bu sürecin anahtarıdır.