Polikistik Over Sendromu (PKOS), kadınlarda üreme çağında sıkça karşılaşılan, hormonal dengesizliklere yol açan karmaşık bir endokrin bozukluğudur. Düzensiz adet dönemleri, infertilite, akne, aşırı tüylenme ve kilo alımı gibi çeşitli belirtilerle kendini gösterebilen bu durumun tanısı, klinik belirtilerin yanı sıra laboratuvar testleri ve özellikle ultrason bulguları ile konulur. Ultrasonografi, PKOS teşhisinde kilit bir rol oynar ve yumurtalıklardaki tipik değişiklikleri görselleştirmemizi sağlar. Peki, bir kadın doğum uzmanı Polikistik Over Sendromu tanısı için ultrason muayenesinde nelere dikkat eder, hangi belirgin bulgular aranır?

PKOS Nedir ve Neden Önemlidir?

PKOS, üreme çağındaki kadınların yaklaşık %5-10’unu etkileyen yaygın bir sağlık sorunudur. Vücudun androjen (erkeklik hormonu) üretimini artırmasıyla karakterizedir. Bu durum, yumurtalıklarda küçük kistlerin oluşumuna, yumurtlamanın düzenli olmamasına veya hiç olmamasına yol açar. Yalnızca üreme sağlığını değil, aynı zamanda genel sağlığı da etkileyen PKOS; insülin direnci, tip 2 diyabet, kalp hastalıkları ve rahim kanseri riskini artırabilir. Bu nedenle erken teşhis ve uygun yönetim büyük önem taşır. Dünya genelinde kadınların sağlığını etkileyen bu önemli sendrom hakkında daha fazla bilgi edinmek için Vikipedi'deki Polikistik Over Sendromu sayfasını ziyaret edebilirsiniz.

PKOS Teşhisinde Ultrasonografinin Rolü

Ultrasonografi, PKOS teşhis kriterlerinin önemli bir bileşenidir. Yumurtalıkların boyutunu, yapısını ve folikül sayısını değerlendirmede invaziv olmayan, kolay uygulanabilir ve güvenilir bir yöntemdir. Özellikle transvajinal ultrasonografi, yumurtalıkları daha detaylı ve yüksek çözünürlükle görüntüleyerek doğru teşhis için vazgeçilmez bir araç haline gelmiştir. Bu yöntemle yumurtalıklardaki morfolojik değişiklikler net bir şekilde ortaya konabilir.

Ultrason Muayenesinde Aranacak Temel PKOS Bulguları

PKOS tanısı için ultrason muayenesinde belli başlı kriterler aranır. Bu kriterler, genellikle Rotterdam Kriterleri olarak bilinen uluslararası standartlar çerçevesinde değerlendirilir. İşte ultrasonografide dikkat edilen ana bulgular:

Polikistik Yumurtalık Morfolojisi

Ultrasonografide “polikistik” yumurtalık görünümü, isminden de anlaşıldığı gibi sendromun temel görsel bulgularından biridir. Bu durum, her bir yumurtalıkta 2-9 mm çapında en az 12 veya daha fazla küçük folikülün (kistin) bulunmasıyla karakterizedir. Bu foliküller genellikle yumurtalığın çevresinde, bir “inci kolyesi” gibi dizilmiş şekilde görülür. Bu görünüm, yumurtalıkların normal gelişimini tamamlayamamış ve ovülasyon gerçekleştirememiş çok sayıda küçük folikül içerdiğini gösterir.

Yumurtalık Hacmi (Volümü)

PKOS'lu kadınlarda yumurtalıklar genellikle normalden daha büyüktür. Ultrasonografide her bir yumurtalığın hacmi hesaplanır ve genellikle 10 cm³'ten büyük olması PKOS için bir kriter olarak kabul edilir. Yumurtalık hacmi; uzunluk, genişlik ve derinlik ölçümlerinin çarpılıp 0.523 ile (elips hacmi formülü) çarpılmasıyla elde edilir. Bu artış, hem stromal dokunun artışından hem de sayıca artmış foliküllerden kaynaklanır.

Stromal Hiperplazi ve Yoğunluk

Yumurtalıkların iç kısmında yer alan ve hormon üreten stromal dokunun hacminde artış (hiperplazi) ve artan ekojenite (ultrason görüntüsünde daha parlak görünme) de PKOS’un ultrason bulguları arasında yer alabilir. Stromal hiperplazi, androjen üretimindeki artışla ilişkilidir ve ultrason muayenesinde yumurtalığın merkezindeki bu dokunun daha belirgin ve yoğun görünmesine neden olabilir.

Diğer Bulgular ve Ayırıcı Tanı

Ultrasonografide görülen bu bulguların, PKOS tanısı için diğer klinik ve laboratuvar bulgularıyla birlikte değerlendirilmesi kritik öneme sahiptir. Örneğin, yumurtalık kistleri veya diğer hormonal bozukluklar da benzer ultrason görünümlerine yol açabileceğinden, ayırıcı tanıya dikkat edilmelidir. Tek başına ultrason bulguları tanı için yeterli olmayabilir. Bu konuda güncel teşhis ve tedavi yaklaşımları için Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği (TJOD) gibi uzman kurumların yayınlarını takip etmek faydalıdır.

Sonuç

Polikistik Over Sendromu teşhisinde ultrasonografi, yumurtalıklardaki morfolojik değişiklikleri ortaya koyan vazgeçilmez bir araçtır. Polikistik yumurtalık morfolojisi, artmış yumurtalık hacmi ve stromal hiperplazi gibi bulgular, sendromun tanısında anahtar göstergelerdir. Ancak unutulmamalıdır ki PKOS tanısı multidisipliner bir yaklaşım gerektirir; klinik semptomlar, hormonal testler ve ultrason bulguları bir bütün olarak değerlendirilmelidir. Eğer PKOS belirtileri yaşıyorsanız, doğru teşhis ve kişiye özel tedavi planı için mutlaka bir uzmana danışmalısınız. Erken müdahale, olası uzun vadeli sağlık sorunlarının önüne geçmede hayati rol oynar.