Kadın sağlığı alanında sıkça karşılaşılan, ancak genellikle yeterince konuşulmayan konulardan biri Pelvik Organ Sarkması (POP)'dır. Bu durum, pelvis bölgesindeki organların (mesane, rahim, rektum gibi) normal yerlerinden aşağı doğru sarkmasıyla karakterize olup, kadınların yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir. Pelvik organ sarkması, pek çok kadının sessizce yaşadığı bir problem olsa da, modern tıp sayesinde hem tanı konulması hem de çeşitli tedavi yöntemleriyle, hatta gerektiğinde ameliyat ile başarılı sonuçlar elde edilebilmektedir. Bu kapsamlı rehberde, POP'un ne olduğundan, belirtilerine, risk faktörlerine, tanı yöntemlerinden, konservatif ve cerrahi tedavi seçeneklerine kadar her yönüyle ele alarak sizlere yol göstermeyi amaçlıyoruz.

Pelvik Organ Sarkması (POP) Nedir?

Pelvik organ sarkması, adından da anlaşılacağı üzere, kadın pelvisindeki organların (vajina, rahim, mesane, rektum ve ince bağırsak) pelvik taban kasları ve bağ dokusundaki zayıflama veya hasar nedeniyle normal konumlarından aşağıya doğru kayması durumudur. Bu organlar, pelvik tabanın desteğini kaybettiğinde vajinal kanala doğru veya dışarıya sarkabilirler. Pelvik taban, leğen kemiğinin alt kısmında yer alan kas ve bağ dokusundan oluşan bir "hamak" gibidir ve karın içi organlarını destekler. Bu desteğin bozulması, sarkmaya yol açar.

Neden Ortaya Çıkar? Risk Faktörleri Nelerdir?

Pelvik organ sarkmasının gelişiminde birden fazla faktör rol oynar. Bu faktörler genellikle pelvik tabana uygulanan sürekli veya tekrarlayan basınçla ilişkilidir:

• Doğum ve Gebelik: Özellikle vajinal doğum, çok sayıda doğum, iri bebek doğurma ve uzun süreli ıkınma, pelvik taban kasları ve bağ dokusuna zarar verebilir.
• Menopoz ve Yaşlanma: Östrojen seviyelerinin düşmesi, bağ dokularının elastikiyetini azaltarak sarkma riskini artırır. Kas gücü de yaşla birlikte azalır.
• Obezite: Aşırı kilo, pelvik taban üzerindeki sürekli basıncı artırır.
• Kronik Öksürük ve Kabızlık: Astım, KOAH gibi kronik öksürük veya sürekli kabızlık nedeniyle aşırı ıkınma, pelvik tabana uygulanan basıncı artırır.
• Genetik Yatkınlık: Bazı kadınların bağ dokuları doğuştan daha zayıf olabilir.
• Geçirilmiş Ameliyatlar: Histerektomi (rahim alınması) gibi bazı pelvik ameliyatlar, pelvik desteği etkileyebilir.

Belirtileri Nelerdir? Ne Zaman Doktora Gidilmeli?

Pelvik organ sarkmasının belirtileri, sarkmanın türüne ve derecesine göre değişiklik gösterebilir. Hafif sarkmalarda hiçbir belirti olmayabilirken, ilerleyen durumlarda yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyen semptomlar ortaya çıkabilir:

• Vajinada Dolgunluk veya Basınç Hissi: "Aşağı doğru iten bir şey var" veya "bir topun üzerine oturuyormuş gibi" bir his.
• Vajinadan Dışarı Çıkan Kitle: Özellikle ayakta dururken veya ıkınırken fark edilen bir şişlik.
• İdrar Kaçırma (Üriner İnkontinans): Öksürme, hapşırma veya gülme ile idrar kaçırma.
• Sık İdrara Çıkma veya Mesaneyi Tam Boşaltamama Hissi.
• Kabızlık veya Dışkılama Güçlüğü: Bağırsakları boşaltmak için vajinal bölgeye baskı yapma ihtiyacı (rektoselde).
• Cinsel İlişki Sırasında Ağrı veya Rahatsızlık.
• Pelvik Bölgede Ağrı veya Sırt Ağrısı.

Bu belirtilerden bir veya birkaçını yaşıyorsanız, yaşam kalitenizi düşürmeye başladığını fark ediyorsanız veya günlük aktivitelerinizi etkiliyorsa mutlaka bir jinekolog veya ürojinekoloğa başvurmanız önemlidir. Erken tanı, daha az invaziv tedavi seçenekleri sunabilir.

Pelvik Organ Sarkması Türleri

Sarkan organa göre farklı türleri bulunur:

Sistosel (Mesane Sarkması)

Mesanenin vajinal ön duvara doğru sarkmasıdır. En sık görülen sarkma türlerinden biridir ve idrar kaçırma, sık idrara çıkma gibi idrar yolu belirtilerine yol açar.

Rektosel (Bağırsak Sarkması)

Rektumun (kalın bağırsağın son kısmı) vajinal arka duvara doğru sarkmasıdır. Kabızlık, dışkılama güçlüğü ve dışkılamayı kolaylaştırmak için vajinaya parmakla baskı yapma ihtiyacı gibi bağırsak semptomlarına neden olabilir.

Uterosel (Rahim Sarkması) / Apikal Sarkma

Rahmin vajina içine veya dışına doğru sarkmasıdır. Histerektomi geçiren kadınlarda ise vajina kubbesinin sarkması (vajinal kubbe sarkması) olarak adlandırılır.

Enterosel (İnce Bağırsak Sarkması)

İnce bağırsağın vajinanın üst arka kısmına doğru sarkmasıdır. Genellikle rahim sarkması veya vajinal kubbe sarkması ile birlikte görülür ve pelvik basınç hissi yaratabilir.

Tanı Yöntemleri: Nasıl Teşhis Edilir?

Pelvik organ sarkması tanısı, genellikle detaylı bir fiziksel muayene ve hasta öyküsü ile konulur. Doktorunuz, belirtilerinizi, tıbbi geçmişinizi ve yaşam tarzınızı değerlendirecektir.

• Fiziksel Muayene: Jinekolojik muayene sırasında doktorunuz, vajinal kanalda veya dışarıda bir sarkma olup olmadığını değerlendirir. Öksürme veya ıkınma gibi manevralar sırasında sarkmanın derecesi gözlemlenir.
• Hasta Öyküsü: Belirtilerinizin ne zaman başladığı, şiddeti, günlük yaşamınıza etkisi ve risk faktörleri hakkında detaylı bilgi alınır.
• Görüntüleme Yöntemleri: Bazı durumlarda, sarkmanın derecesini veya diğer pelvik sorunları değerlendirmek için ultrason veya manyetik rezonans görüntüleme (MRG) gibi ek testler istenebilir. Özellikle karmaşık durumlarda Wikipedia'da belirtilen tanı yöntemleri arasında dinamik MRG de yer alabilir.
• Ürodinamik Testler: İdrar kaçırma gibi üriner belirtiler varsa, mesane fonksiyonunu değerlendirmek için bu testler yapılabilir.

Tedavi Seçenekleri: Ameliyatsız ve Cerrahi Yaklaşımlar

Tedavi, sarkmanın derecesine, kadının yaşına, genel sağlık durumuna ve yaşam tarzı hedeflerine göre kişiselleştirilir. Hem konservatif (ameliyatsız) hem de cerrahi seçenekler mevcuttur.

Konservatif Tedaviler (Ameliyatsız)

Hafif ve orta dereceli sarkmalarda veya cerrahiye uygun olmayan durumlarda tercih edilir:

• Pelvik Taban Egzersizleri (Kegel Egzersizleri): Pelvik taban kaslarını güçlendirerek sarkmanın ilerlemesini durdurabilir veya semptomları hafifletebilir. Uzman bir fizyoterapist eşliğinde yapılması önerilir.
• Pesser Kullanımı: Vajinaya yerleştirilen, silikondan yapılmış destekleyici bir halkadır. Sarkmış organları yukarıda tutarak semptomları hafifletir. Düzenli temizlik ve kontrol gerektirir.
• Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Kilo kontrolü, kabızlığı önlemek için lifli beslenme ve yeterli sıvı alımı, kronik öksürük tedavisi gibi önlemler sarkmanın kötüleşmesini engelleyebilir.
• Östrojen Tedavisi: Menopoz sonrası kadınlarda vajinal östrojen kremleri veya tabletleri, doku elastikiyetini artırmaya yardımcı olabilir.

Cerrahi Tedaviler (Ameliyat)

Belirtileri şiddetli olan, konservatif tedavilere yanıt vermeyen veya yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyen durumlarda cerrahi müdahale düşünülür. Cerrahi seçenekler sarkmanın türüne ve şiddetine göre değişir:

• Vajinal Yoldan Onarım: En sık uygulanan yöntemlerden biridir. Sarkan mesane (anterior kolporafi) veya rektum (posterior kolporafi) onarımı vajinal yoldan yapılır. Rahmin sarkması durumunda rahim alınması (vajinal histerektomi) ve vajina kubbesinin desteklenmesi gerekebilir.
• Abdominal (Karından) Yoldan Onarım: Genellikle laparoskopik (kapalı) veya robotik cerrahi ile yapılır. Özellikle apikal sarkmaların (rahim veya vajina kubbesi sarkması) tedavisinde etkili olabilir. Sentetik greftler (mesh) kullanılarak daha dayanıklı destek sağlanabilir. Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği gibi kuruluşların uzman bilgilendirme metinlerinde de cerrahi tedavi yöntemleri detaylıca açıklanmaktadır.
• Mesh (Yama) Kullanımı: Bazı durumlarda, pelvik tabana ek destek sağlamak için sentetik ağ (mesh) materyalleri kullanılır. Ancak mesh ile ilişkili potansiyel komplikasyonlar nedeniyle, kullanımı dikkatle değerlendirilmelidir.

Ameliyat sonrası iyileşme süreci, uygulanan yönteme göre değişir. Genellikle birkaç hafta boyunca ağır kaldırmaktan kaçınmak ve cinsel ilişkiden uzak durmak önerilir.

Pelvik Organ Sarkmasını Önleme Yolları

Sarkmayı tamamen engellemek her zaman mümkün olmasa da, riski azaltmak için yapılabilecekler vardır:

• Pelvik Taban Egzersizleri: Düzenli Kegel egzersizleri, pelvik taban kaslarını güçlü tutmaya yardımcı olur.
• Sağlıklı Kilo Korumak: Aşırı kilodan kaçınmak, pelvik taban üzerindeki baskıyı azaltır.
• Kabızlığı Önlemek: Yeterli lif ve sıvı alımı ile düzenli bağırsak hareketleri sağlamak, aşırı ıkınmayı engeller.
• Kronik Öksürük Tedavisi: Uzun süreli öksürüklerin nedenini bulup tedavi etmek önemlidir.
• Doğru Kaldırma Teknikleri: Ağır cisimleri kaldırırken bacaklardan güç almak, karın kaslarını değil.

Sonuç

Pelvik organ sarkması (POP), kadınların yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilen yaygın bir durumdur. Ancak unutulmamalıdır ki, bu durumla başa çıkmak için modern tıbbın sunduğu pek çok etkili çözüm bulunmaktadır. Belirtileri fark ettiğinizde utanmak veya durumu kabullenmek yerine, bir uzmana başvurarak doğru tanı ve kişiselleştirilmiş bir tedavi planı oluşturmak büyük önem taşır. Erken müdahale, genellikle daha az invaziv yöntemlerle daha başarılı sonuçlar alınmasını sağlar. Kadın sağlığınız sizin için değerlidir; bilinçli adımlar atarak yaşam kalitenizi artırabilirsiniz.