Parkinson hastalığı, dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen, ilerleyici bir nörodejeneratif bozukluktur. Titreme, kas sertliği, hareket yavaşlığı (bradikinezi) ve denge sorunları gibi motor semptomlarla kendini gösteren bu hastalık, zamanla hastaların yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilir. Geleneksel ilaç tedavileri başlangıçta oldukça etkili olsa da, hastalığın ilerleyen evrelerinde ilaç dozlarının artırılmasına rağmen semptom kontrolü zorlaşabilir ve şiddetli yan etkiler ortaya çıkabilir. İşte tam da bu noktada, Parkinson hastaları için umut vadeden ileri bir tedavi seçeneği olarak derin beyin stimülasyonu (DBS) tedavisi devreye girer. Bu makalede, Parkinson hastalığında uygulanan DBS'nin ne olduğunu, nasıl çalıştığını ve kimler için uygun bir seçenek olabileceğini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Parkinson Hastalığı Nedir?

Parkinson hastalığı, beyindeki dopamin üreten nöronların kaybıyla karakterize edilen kronik ve ilerleyici bir hareket bozukluğudur. Dopamin, hareket kontrolünden sorumlu önemli bir nörotransmitterdir. Bu nöronların hasar görmesi veya ölmesiyle dopamin seviyeleri düşer ve beyin, kaslar üzerinde yeterli kontrolü sağlayamaz hale gelir. Hastalığın nedenleri tam olarak anlaşılamamış olmakla birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu rol oynadığı düşünülmektedir. Daha fazla bilgi için Parkinson hastalığı Wikipedia sayfasını ziyaret edebilirsiniz.

Derin Beyin Stimülasyonu (DBS) Nedir?

Derin Beyin Stimülasyonu (DBS), cerrahi bir işlemle beyne yerleştirilen ince elektrotlar aracılığıyla belirli beyin bölgelerine elektriksel uyarılar gönderilmesini sağlayan bir nöromodülasyon tedavisidir. Bu elektrotlar, göğüs bölgesine cilt altına yerleştirilen küçük bir pil (nörostimülatör) ile kablolar aracılığıyla bağlantılıdır. Nörostimülatörden gelen sürekli elektriksel uyarılar, Parkinson hastalığındaki anormal beyin sinyallerini düzenleyerek motor semptomların hafifletilmesine yardımcı olur. Bu tedavi, bir nevi 'beyin pili' olarak da bilinir ve geri döndürülebilir bir yöntemdir; yani stimülasyon istenildiğinde kapatılabilir veya ayarları değiştirilebilir.

DBS Kimler İçin Uygundur?

DBS tedavisi, Parkinson hastalığı olan her birey için uygun değildir. Bu tedavi genellikle şu kriterlere uyan hastalar için düşünülür:

• İlaç tedavisinin semptomları yeterince kontrol edemediği, özellikle motor dalgalanmalar (açma/kapama dönemleri) ve diskineziler (istemsiz hareketler) yaşayan hastalar.
• Levodopa gibi Parkinson ilaçlarına hala iyi yanıt veren, ancak ilaçların yan etkileri nedeniyle yaşam kalitesi düşen hastalar.
• Hastalığın semptomları nedeniyle günlük yaşam aktivitelerinde ciddi kısıtlamalar yaşayanlar.
• Ciddi demans (bunama) veya psikiyatrik bozuklukları olmayan hastalar.
• Genel sağlık durumu cerrahiye uygun olan kişiler.

DBS Ameliyat Süreci

DBS ameliyatı, titiz bir değerlendirme ve planlama süreci gerektirir. Süreç genellikle şu adımları içerir:

1. Değerlendirme: Nörolog, beyin cerrahı ve diğer uzmanlardan oluşan bir ekip, hastanın durumunu detaylıca değerlendirir. MR ve BT gibi görüntüleme testleri yapılır.
2. Cerrahi: Beyin cerrahı, stereotaktik yöntemlerle (özel bir navigasyon sistemi kullanarak) elektrotları beynin belirlenmiş hedeflerine (genellikle subtalamik nükleus – STN veya globus pallidus internus – GPi) yerleştirir. Bu işlem sırasında hasta uyanık olabilir veya belirli anestezi teknikleri kullanılabilir.
3. Pil Yerleştirilmesi: Elektrotlar yerleştirildikten sonra, göğüs bölgesine, köprücük kemiğinin altına nörostimülatör (pil) implante edilir. Elektrotlar bu pile uzatma kabloları ile bağlanır.
4. Programlama: Ameliyattan birkaç hafta sonra nörolog, stimülatör ayarlarını hastanın semptomlarına göre kişiselleştirir. Bu süreç, zaman içinde birkaç kez ayarlama gerektirebilir. Detaylı bilgi için Acıbadem Sağlık Grubu'nun DBS sayfası incelenebilir.

DBS Tedavisinin Faydaları ve Potansiyel Riskleri

Faydaları

DBS tedavisi, uygun hastalarda belirgin faydalar sağlayabilir:

• Motor semptomlarda (titreme, sertlik, yavaşlık) önemli azalma.
• İlaç dozlarının azaltılmasına veya tamamen kesilmesine olanak sağlaması.
• İlaçların neden olduğu diskinezilerin kontrol altına alınması.
• Günlük yaşam aktivitelerinin iyileşmesi ve yaşam kalitesinin artması.
• Daha uzun 'iyi' süreler (off dönemlerin azalması).

Potansiyel Riskleri

Her cerrahi işlemde olduğu gibi, DBS tedavisinin de bazı potansiyel riskleri ve yan etkileri bulunmaktadır:

• Ameliyatla ilgili riskler: Enfeksiyon, kanama, felç gibi nadir ancak ciddi komplikasyonlar.
• Cihazla ilgili sorunlar: Elektrot kırılması, pilin arızalanması veya enfekte olması.
• Stimülasyonla ilgili yan etkiler: Konuşma, denge veya ruh hali değişiklikleri gibi geçici veya kalıcı sorunlar, genellikle ayarlamalarla düzeltilebilir.

Bu riskler, deneyimli bir cerrahi ekip tarafından dikkatli bir değerlendirme ve takip ile minimize edilebilir.

Sonuç

Derin Beyin Stimülasyonu (DBS), Parkinson hastalığının ilerlemiş evrelerinde, ilaç tedavisine rağmen motor semptomları kontrol altına alınamayan hastalar için değerli ve etkili bir tedavi seçeneğidir. Beyin pili ameliyatı, titiz bir hasta seçimi ve deneyimli bir ekibin multidisipliner yaklaşımıyla uygulandığında, hastaların motor semptomlarını önemli ölçüde hafifleterek yaşam kalitelerini artırabilir. Ancak her tıbbi tedavi gibi, DBS'nin de potansiyel faydaları ve riskleri bulunduğundan, bu kararın uzman bir hekimle detaylıca değerlendirilmesi büyük önem taşımaktadır.