Yenidoğan dönemindeki bebeklerde karşılaşılan en ciddi gastrointestinal acil durumlardan biri olan Nekrotizan Enterokolit (NEC), özellikle prematüre bebekleri etkileyen, bağırsak dokusunun iltihaplanması ve nekrozu (doku ölümü) ile karakterize, hayatı tehdit eden bir durumdur. Bu hassas dönemde, doğru ve zamanında müdahale, minik bedenler için hayati önem taşır. Çoğu durumda medikal tedavi yeterli olsa da, ilerlemiş vakalarda Nekrotizan Enterokolit (NEC) cerrahisi, bağırsak bütünlüğünü korumak ve bebeğin yaşamını kurtarmak adına kaçınılmaz bir hayati tedavi seçeneği haline gelmektedir. Bu makalede, yenidoğanlarda bağırsak iltihabı olarak bilinen NEC'in cerrahi boyutunu, ne zaman gerekli olduğunu ve uygulanan yöntemleri detaylı bir şekilde ele alacağız.

Nekrotizan Enterokolit (NEC) Nedir?

Nekrotizan Enterokolit, yenidoğan bebeklerin bağırsaklarında, genellikle ince bağırsağın son kısmı veya kalın bağırsakta meydana gelen ciddi bir iltihabi hastalıktır. Bu durum, bağırsak duvarının hasar görmesine, hatta doku ölümüne yol açabilir. Özellikle prematüre doğan bebekler ve düşük doğum ağırlıklı yenidoğanlar risk altındadır. Bağırsaklara kan akışının yetersizliği, bağırsak florasının dengesizliği ve bağırsakların tam olarak gelişmemiş olması gibi faktörler, NEC gelişiminde önemli rol oynar.

NEC Belirtileri ve Tanısı

NEC, hızla ilerleyebilen bir hastalıktır ve erken teşhis, başarılı tedavi için kritik öneme sahiptir.

Belirtiler: Neye Dikkat Etmeli?

• Karın şişliği ve hassasiyet (distansiyon).
• Beslenme intoleransı (kusma, mide içeriğinin geri gelmesi).
• Kanlı dışkı veya dışkıda gizli kan.
• Letarji (uyku hali, enerji eksikliği) ve irritabilite.
• Apne (nefes durması) veya bradikardi (kalp atış hızında düşüş).
• Vücut ısısında düşüş veya ateş.

Tanı Yöntemleri: Doğru Teşhise Giden Yol

Tanı genellikle klinik belirtiler, fizik muayene ve radyolojik görüntüleme yöntemleriyle konur:

• Karın Röntgeni: Bağırsak duvarında gaz birikimi (pnömatozis intestinalis) veya serbest hava (bağırsak delinmesi durumunda) gibi tipik bulguları gösterir. Bu, NEC tanısında en değerli araçlardan biridir.
• Kan Testleri: Enfeksiyon belirteçleri (CRP yüksekliği), düşük trombosit sayısı (trombositopeni) ve metabolik asidoz gibi bulgulara rastlanabilir.

NEC Tedavisi: Cerrahi Öncesi Yaklaşım

NEC tanısı konulduğunda, öncelikle medikal tedaviye başlanır. Bu aşamada temel amaç, bağırsakları dinlendirmek, enfeksiyonu kontrol altına almak ve bebeğin genel durumunu stabilize etmektir:

• Beslenme oral yoldan durdurulur ve damar yoluyla sıvı ve besin desteği sağlanır.
• Bağırsak dekompresyonu için nazogastrik sonda yerleştirilir.
• Geniş spektrumlu antibiyotikler başlanır.
• Yakın takip ve destekleyici bakım uygulanır.

Nekrotizan Enterokolit Cerrahisi Ne Zaman Gerekli Olur?

Medikal tedaviye rağmen hastalığın ilerlemesi veya belirli kritik durumların ortaya çıkması, NEC cerrahisi ihtiyacını doğurur. Cerrahinin gerekli olduğunu gösteren başlıca durumlar şunlardır:

• Bağırsak Delinmesi (Perforasyon): Karın boşluğunda serbest hava tespit edilmesi (radyografide). Bu, bağırsak duvarının tamamen delindiği ve içeriğin karın boşluğuna sızdığı anlamına gelir.
• Peritonit: Karın zarının iltihaplanması, genellikle bağırsak delinmesinin bir sonucu olarak gelişir.
• Tıbbi Tedaviye Yanıtsızlık: Agresif medikal tedaviye rağmen bebeğin klinik durumunun kötüleşmeye devam etmesi (örn. sepsis, metabolik asidoz).
• Palpabl Kitle: Karında hissedilen iltihaplı veya nekrotik bağırsak segmentini düşündüren bir kitle varlığı.

NEC Cerrahisi Yöntemleri

NEC cerrahisi, bebeğin genel durumu ve bağırsaktaki hasarın boyutuna göre farklı yöntemlerle uygulanabilir.

Peritoneal Drenaj

Daha küçük, çok düşük doğum ağırlıklı veya durumu çok kritik olan bebeklerde, genel anesteziye maruz kalmanın riskli olduğu durumlarda tercih edilebilir. Karın boşluğuna küçük bir kesi ile bir dren yerleştirilerek bağırsakta oluşan delikten sızan enfekte sıvının boşaltılması sağlanır. Bu genellikle geçici bir çözüm olup, bebek stabilize edildikten sonra daha kapsamlı bir cerrahiye ihtiyaç duyulabilir.

Laparotomi (Açık Karın Cerrahisi)

En sık uygulanan cerrahi yöntemdir. Karın açılarak bağırsaklar incelenir ve nekrotik (ölü) bağırsak segmentleri çıkarılır (rezeksiyon). Ameliyatın bu kısmı oldukça hassastır, çünkü cerrahın ölü doku ile canlı doku arasındaki sınırı doğru bir şekilde belirlemesi gerekir.

Rezeksiyon sonrası iki temel seçenek vardır:

• Ostomi Oluşturulması: Çıkarılan bağırsak segmenti sonrası, bağırsağın uçları karın duvarına ağızlaştırılarak geçici bir stoma (ostomi) oluşturulur. Bu, bağırsağın geri kalan kısmının iyileşmesine zaman tanır ve enfeksiyon riskini azaltır. Bebek iyileştikten ve kilo aldıktan sonra, genellikle birkaç hafta veya ay sonra, ikinci bir ameliyatla ostomi kapatılarak bağırsak uçları tekrar birleştirilir.
• Primer Anastomoz: Eğer bebeğin genel durumu uygunsa ve iltihap çok yaygın değilse, nekrotik segment çıkarıldıktan sonra bağırsak uçları doğrudan birbirine dikilerek yeniden birleştirilebilir. Ancak bu seçenek, enfeksiyon ve iyileşme riskleri nedeniyle her zaman tercih edilmeyebilir.

Ameliyat Sonrası Bakım ve Potansiyel Komplikasyonlar

NEC cerrahisi sonrası bakım yoğun ve dikkatli olmalıdır. Bebekler genellikle yoğun bakım ünitesinde (YBÜ) yakından takip edilir. Beslenme başlangıcı yavaşça ve dikkatle yapılır. Olası komplikasyonlar arasında kısa bağırsak sendromu (çıkarılan bağırsak miktarına bağlı olarak), bağırsak darlıkları (striktürler) ve yeni enfeksiyonlar yer alabilir. Bu komplikasyonların yönetimi, multidisipliner bir yaklaşım gerektirir.

Konuyla ilgili daha fazla bilgi için T.C. Sağlık Bakanlığı Çocuk Cerrahisi Bilgi Sayfası gibi güvenilir kaynaklar incelenebilir.

Uzun Dönem Sonuçlar ve Yaşam Kalitesi

NEC cerrahisi geçirmiş bebeklerin uzun dönem sonuçları, hastalığın şiddetine, çıkarılan bağırsak miktarına ve ortaya çıkan komplikasyonlara göre değişiklik gösterir. Erken tanı ve uygun cerrahi müdahale ile birçok bebek tam olarak iyileşebilir. Ancak, bazı bebeklerde beslenme güçlükleri, gelişimsel gerilikler veya tekrar eden bağırsak sorunları görülebilir. Bu nedenle, NEC geçiren bebeklerin düzenli tıbbi takipleri, yaşam kalitelerinin korunması ve olası uzun vadeli sorunların erken tespiti açısından büyük önem taşır.

Nekrotizan Enterokolit (NEC) cerrahisi, yenidoğanlarda görülen bu ciddi bağırsak hastalığının tedavisinde kritik bir rol oynamaktadır. Zamanında ve doğru uygulanan cerrahi müdahale, minik savaşçıların hayata tutunmasını sağlayan en önemli adımlardan biridir. Bu zorlu süreçte, ebeveynlerin bilinçli olması ve sağlık profesyonellerinin deneyimi, başarılı sonuçlar elde etmede anahtar faktörlerdir.