Şema Terapi narsisizmi nasıl ele alıyor, aslında narsistik bireyi nasıl şefkatle kucaklıyor beraber ele alalım. Hem çevresine uyumları hem de çevrelerinin onlara uyumu zor olan narsist bireylerin içlerindeki o hırçın ve yalnız çocuğu anlamaya çalışalım.

Öncelikle;

Çocuğunuza, okulda zorbalığa maruz kaldığında şu cümleyi hiç kurdunuz mu?

-Sen onlardan daha güçlüsün, cevabını verebilecek ve buna karşı koyabilecek bir çocuksun. Böyle üzülmeyi bırak ve yarın okula gittiğinde güçlü bir çocuk gibi davran.

Ya da..

Çocuğunuz bir sınavda görece düşük bir not aldığında şöyle dediniz mi?

-Ortalama bir öğrenci olmak için fazla zekisin, sana verdiğimiz emek karşılığında bu notu hak etmiyoruz, bir süre gözüme gözükme ve git ders çalış.

Bir de..

Eşinizle ilgili yolunda gitmeyen bir olayda ya da durumda çocuğunuzdan “masum” bir ricada bulundunuz mu?

-Baban\annen beni dinlemez, hadi git ona akşam onunla oynamak istediğini ve dışarı çıkmasını istemediğini söyle.. Baban\annen sana kıyamaz ona git ve bayramda babaannenlere\anneannenlere gitmek istediğini söyle..

Bunların hepsine en son bir daha değineceğiz, şimdi bu ve benzeri cümlelerle nelere sebep olabilir ona bir bakalım.

Narsistik kişilik bozukluğu tanısı almış olan kişilerin 3 uyumsuz moda sahip olduğu klinik olarak keşfedilmiştir. Peki nedir bu modlar, bakalım ki görelim..

İlk olarak yalnız çocuk modunu ele alalım; duygusal yoksunluk ve kusurluluk-utanç şemalarından meydana gelmektedir ve şemaların adları açıklamaya yer bırakmayacak kadar açık gözükmektedir.. Çocukken, kişiliklerinin oluşmaya başladığı ergenlik döneminde yalnızca ailelerinin isteklerini ve beklentilerini yerine getirdikçe aile içide var olabilen bireyler, yalnız çocuk modu tetiklendiğinde; boş, aşağılık, sevilemez hissederler. Bu hisler özünde yakın ilişkileri arzulayan bireyin, kusurlarının ve sevilemez oluşunun açığa çıkmasından korktuğu için bireyi yakınlıktan rahatsızlık duyan bir duruma sürükler. Yalnız çocuk modu; bir onay kaynağı kaybedildiğinde, ağır bir eleştiri alındığında, bir ilişki sonlandığında, iş yerinde aslında sıradan olabilecek bir sorun yaşandığında kolaylıkla tetiklenebilir. Ve birey kendisini diğerlerinden uzaklaştıracak olan fil dişi kulesine bütün kuvvetiyle tırmanmaya başlar.

Narsisizm serüveninin ikinci modu ise yalnız çocuk modunun hissettirdiği acı verici duyguları engellemekle görevlendirilmiş, rekabetçi, istismarcı, her şeyi kendisine hak görev, düşmanca hamlelerden çekinmeyen büyüklenmeci kendilik modudur. Birey bu moda geçtiğinde artık küçümseyen bir tarzla konuşan, büyüklenen, benmerkezci, başkalarının ihtiyaçları ve duygularına karşı empati gösteremeyen bir kalıba girer. İçindeki yalnız çocuğu yüksek bir kulede korumaya alan narsist birey, saldırganlık-düşmanlık, duygusal ihtiyaçlarının karşılanması için baskı uygulama, üstünlük taslama ve kendini aşırı ortaya koyma, manipülasyon ve sömürü savunma mekanizmalarıyla kendi ihtiyaçlarını gidermek için başkalarından faydalanır konuma geçerler.

Narsist bireylerin ilgiden yoksun ve yalnız kaldıklarında içine sürüklendikleri son uyumsuz mod kopuk yatıştırıcı kendilik modudur. Bu moddayken artık yalnızca değersizlik ve yalnızlık duygularını yatıştırıcı, engelleyici dikkat dağıtacak faaliyetlere sarılırlar. Okuyan çoğu kişiye tanıdık geleceği gibi; işkolik davranışlar, internette sorgusuzca gezinmek, saatlerce ve gerçeklikten koparcasına oyun oynamak gibi faaliyetler bunlara örnek verilebilir.

Narsist bireyler özel davranılmayı, diğerlerinden farklı şekilde muamele görmeyi sevilmeyle ve değer görmeyle eşleştirmişlerdir. Bu nedenle bir ortamda doğal bir şekilde diğerleri gibi bir davranışa maruz kaldığında içindeki değersizim ve sevilmiyorum hisleri bir anda açığa çıkarak yukarıda bahsettiğimiz savunma mekanizmaları sebebiyle çevresiyle olan ilişkisine zarar verebilir. *Nasıl beni onlarla aynı masaya oturtur.. Genel bir günaydın dedi, ismimi söylemedi, onun için herkes gibiyim.. Beni ayrıca aramadı, gruba yazdığı mesajla davet etmeyi düşünmedi herhalde..

Basit bir şekilde ifade edecek olursak şema terapinin narsisizm tedavisinde amaç; terapistin psikopatolojinin özünde yer alan yalnız çocuğu hissetmesi ve ona yeniden ebeveynlik yaparak uyumsuz mod şemasını sağlıklı yetişkin moduna dönüştürmektir.

Şimdi başta verdiğimiz örneklere geri dönelim;

-Çocuğumuza duygularını dile getirmesine izin vermeden yalnızca durumu dinleyip *güçlü ol* dediğimizde, duygularını bastırmayı ve açığa çıkmayan doğal duygular sebebiyle kendisine acımasını, üzülmesini içindeki yalnız çocuğu beslemesini telkin ediyoruz.. Kabul görenin, duyguları ifade etmeden, acı verici duygusal deneyimlerde kendimizi açmadan ve ne hissettiğimiz kimseciklere söylemeden saldırganca davranmak olduğunu öğretiyoruz.

-Düşük not aldığında, ortalama bir başarı sergilediğinde onu görmek istemeyerek, tavır göstererek, emeklerimizin boşa gittiğini ifade ederek ona, koşulsuz sevilmediğini, başarılı olduğu kadar değer göreceğini, başarısız olduğu ortamlarda yok olacağını ve o yüzden var gücüyle kendisini sürekli öne çıkarmasını, başarısız olduğu ortamlarda sevgiyi aramamasını  telkin ediyoruz..

-Eşimizle ilgili olan bir durumda kendinizce *masum* görerek çocuğunuzu elçi yaptığımızda ona, kendisinin istemediği, anlamlandıramadığı ve üstesinden gelemediği bir sorumluluk yüklüyoruz. Ayrıca yerine getirilmesi bir ebeveyni tarafından istenen görev çocukta, istekleri yerine getirdiği ölçüde sevileceği algısını yaratırken; anlamlandıramadığı, yaşından büyük bir sorumlulukla diğer ebeveyne gönderilmesi ona karşı ifade edemediği ve baskıladığı bir öfkenin oluşmasına sebep oluyor.

Tanıdık davranışlar, tanıdık tepkiler ama yeni bir gözlük. Narsiste içindeki ´yalnız çocuğu´ gösteren bir gözlükle bakabilirsek onunla ilişkimizi düzeltme noktasında gerekli olan anlayışı geliştirecek şefkat hissi kaçınılmazdır. Bu gözlükle içimize de bir göz atabiliriz, kim bilir belki oralarda bir yerde şefkat duyacağımız bir yalnız çocuk vardır..