Diz eklemi, vücudumuzdaki en karmaşık ve önemli eklemlerden biridir. Bu eklemin stabilitesini ve sağlığını sağlayan kritik yapılar arasında menisküsler yer alır. Menisküsler, dizin amortisörü gibidir; darbe emilimini sağlar ve sürtünmeyi azaltır. Ancak spor yaralanmaları, travmalar veya yaşa bağlı dejenerasyon nedeniyle menisküslerde yırtıklar meydana gelebilir. Bu tür yırtıklar ciddi ağrıya, şişliğe ve hareket kısıtlılığına yol açtığında, menisküs alımı, yani tıp literatüründeki adıyla menisektomi, bir tedavi seçeneği olarak karşımıza çıkar. Bu kapsamlı rehberde, menisektominin ne olduğunu, neden yapıldığını, tedavi sürecini ve başarılı bir iyileşme için neler yapılması gerektiğini adım adım inceleyeceğiz.

Menisküs Nedir ve Neden Yırtılır?

Menisküsler, diz eklemindeki kaval kemiği (tibia) ile uyluk kemiği (femur) arasında yer alan, C şeklinde iki kıkırdak yapıdır: iç (medial) ve dış (lateral) menisküs. Görevleri, eklem yüzeylerini uyumlu hale getirmek, yük dağılımını optimize etmek ve şok emilimi sağlamaktır. Menisküsler hakkında daha fazla bilgi için Wikipedia'yı ziyaret edebilirsiniz.

Menisküs yırtıkları genellikle şu durumlarda meydana gelir:

• Travmatik Yaralanmalar: Özellikle sporcularda sık görülen, ani dönme, bükme veya çömelme hareketleri sırasında oluşabilir. Futbol, basketbol gibi sporlar risk faktörüdür.
• Dejeneratif Yırtıklar: Yaşla birlikte menisküslerin elastikiyeti azalır ve küçük travmalarla bile yırtılabilir hale gelirler. Bu tür yırtıklar genellikle orta yaş ve üzeri kişilerde görülür.

Menisküs Alımı (Menisektomi) Nedir?

Menisküs alımı veya menisektomi, yırtılmış menisküs dokusunun cerrahi olarak çıkarılması işlemidir. Menisküs yırtığı tedavisinde öncelik genellikle menisküsün tamir edilmesi (menisküs tamiri) yönündedir. Ancak yırtığın boyutu, tipi, konumu veya kanlanma durumu tamire uygun olmadığında veya tamir başarısız olduğunda menisektomiye başvurulur. Ameliyatta sadece yırtık ve hasarlı olan kısmın çıkarılması hedeflenir, sağlam dokuya mümkün olduğunca dokunulmaz.

Parsiyel Menisektomi ve Total Menisektomi

• Parsiyel Menisektomi (Kısmi Menisküs Alımı): Günümüzde en sık uygulanan yöntemdir. Yırtık olan, hasarlı menisküs dokusunun sadece bir kısmı çıkarılır. Bu, dizin şok emici işlevini mümkün olduğunca korumayı amaçlar.
• Total Menisektomi (Tam Menisküs Alımı): Tüm menisküs dokusunun çıkarılması anlamına gelir. Günümüzde çok nadiren uygulanır, çünkü uzun vadede dizde kireçlenme (osteoartrit) riskini önemli ölçüde artırdığı bilinmektedir.

Menisektomi Ameliyat Süreci

Menisektomi genellikle artroskopik yöntemle yapılır. Artroskopi, dizde küçük kesiler açılarak özel bir kamera (artroskop) ve ince cerrahi aletler yardımıyla yapılan minimal invaziv bir cerrahidir.

1. Hazırlık: Ameliyat öncesi genel sağlık kontrolü yapılır. Hastanın anesteziye uygunluğu değerlendirilir.
2. Anestezi: Genellikle spinal (belden aşağı uyuşturma) veya genel anestezi altında yapılır.
3. İşlem: Cerrah, dizde 2-3 adet küçük kesi yapar. Artroskop, diz içine sokularak yırtığın durumu net bir şekilde görülür. Özel aletlerle yırtık menisküs dokusu kesilerek çıkarılır ve pürüzlü kenarlar düzeltilir.
4. Kapatma: İşlem tamamlandıktan sonra dizdeki sıvı boşaltılır ve kesiler kapatılır, bandaj uygulanır.

İyileşme ve Rehabilitasyon Süreci

Menisektomi sonrası iyileşme süreci, kişinin yaşına, genel sağlık durumuna ve ameliyatın kapsamına göre değişiklik gösterir. Ancak genel hatlarıyla şu adımları içerir:

• İlk Günler: Ameliyat sonrası ağrı ve şişliği kontrol altına almak için buz uygulaması, bacak yükseltme ve ağrı kesiciler kullanılır. Doktorun önerisiyle bir süre koltuk değneği kullanmak gerekebilir.
• Fizik Tedavi: Rehabilitasyon, başarılı bir iyileşme için kritik öneme sahiptir. Fizyoterapist eşliğinde dizin hareket açıklığını geri kazanmaya, kasları güçlendirmeye ve dengeyi geliştirmeye yönelik egzersizler yapılır. Bu süreç genellikle ameliyattan birkaç gün sonra başlar ve haftalarca sürebilir. Menisküs rehabilitasyonu hakkında Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri'nin sağlık rehberinden daha detaylı bilgi edinebilirsiniz.
• Günlük Aktivitelere Dönüş: Çoğu hasta, ameliyattan birkaç hafta sonra günlük hafif aktivitelere dönebilir. Tam spora dönüş ise genellikle 2-3 ayı bulabilir, ancak bu, kişiden kişiye değişir ve doktorun onayıyla gerçekleşmelidir.

İyileşme sürecinde enfeksiyon, kan pıhtısı veya dizde sertlik gibi olası komplikasyonlara karşı dikkatli olunmalıdır.

Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?

Ameliyat sonrası dönemde aşağıdaki belirtilerden herhangi birini yaşamanız durumunda derhal doktorunuza başvurmalısınız:

• Yüksek ateş
• Dizde artan ağrı, kızarıklık veya sıcaklık
• Dikiş yerinden kötü kokulu akıntı
• Bacakta uyuşma, karıncalanma veya his kaybı
• Baldirda şiddetli ağrı veya şişlik (derin ven trombozu belirtisi olabilir)

Menisektomi Sonrası Uzun Dönem Beklentiler

Menisektomi sonrası hastaların çoğu ağrıdan kurtulur ve diz fonksiyonları önemli ölçüde iyileşir. Ancak menisküsün bir kısmının çıkarılması, dizdeki şok emici yeteneği bir miktar azaltabilir. Bu durum, uzun vadede dizde kireçlenme (osteoartrit) riskini artırabilir. Bu riski minimize etmek için düzenli egzersiz, ideal kiloyu koruma ve dizleri aşırı zorlayıcı aktivitelerden kaçınma önemlidir.