Koyun ve keçi yetiştiriciliği, ülkemizde tarımın ve hayvancılığın temel taşlarından biridir. Ancak bu değerli hayvanların sağlığı, sürdürülebilir bir üretim için kritik öneme sahiptir. Ne yazık ki, koyun ve keçi hastalıkları çiftçilerin en büyük sorunlarından biri olabilir. Erken teşhis ve doğru korunma yöntemleri, hayvan kayıplarını minimize etmenin ve verimliliği artırmanın anahtarıdır. Bu makalemizde, en yaygın koyun ve keçi hastalıklarının belirtileri ve bu hastalıklardan korunma yolları üzerine detaylı bilgiler bulacaksınız.

Koyun ve Keçilerde Sık Görülen Hastalıklar

Küçük ruminantlarda görülen hastalıklar; viral, bakteriyel, paraziter ve metabolik kökenli olabilir. Her bir türün kendine özgü riskleri ve önlemleri bulunmaktadır.

Viral Hastalıklar

Şap (Ayak ve Ağız Hastalığı)

• Belirtileri: Ağız, burun, meme ve tırnak aralarında vezikül (su toplaması) ve yaralar, salya akıntısı, topallık, iştahsızlık, süt veriminde düşüş.
• Korunma Yöntemleri: Aşılama, hayvan hareketlerinin kontrolü, karantina önlemleri, enfekte hayvanların izole edilmesi ve imhası.

Mavi Dil Hastalığı

• Belirtileri: Yüksek ateş, dudak, dil ve ağızda şişlik ve morarma (dilin mavileşmesi), salya akıntısı, topallık, kaslarda iltihaplanma, gebelerde yavru atma.
• Korunma Yöntemleri: Vektör kontrolü (sivrisineklerle mücadele), aşılama, hayvan hareketlerinin kısıtlanması.

Bakteriyel Hastalıklar

Bruselloz (Yavru Atma Hastalığı)

• Belirtileri: Gebeliğin son dönemlerinde yavru atma (abort), meme iltihabı (mastitis), erkek hayvanlarda testis iltihabı. Zoonotik bir hastalık olup insanlara da bulaşabilir.
• Korunma Yöntemleri: Düzenli testler ve pozitif çıkan hayvanların sürüden çıkarılması, aşılama, yeni hayvan alımlarında karantina ve test. Daha fazla bilgi için Wikipedia'daki Bruselloz sayfasına göz atabilirsiniz.

Enterotoksemi (Çiçek Hastalığı)

• Belirtileri: Ani ölüm, ishal, sancı, diş gıcırdatma, sinirsel belirtiler (kasılmalar). Özellikle hızlı gelişen genç hayvanlarda görülür.
• Korunma Yöntemleri: Aşılama, ani yem değişikliklerinden kaçınma, dengeli beslenme.

Paraziter Hastalıklar

İç Parazitler (Gastrointestinal Nematodlar ve Şeritler)

• Belirtileri: Kilo kaybı, ishal (bazı türlerde), anemi (kansızlık), yapağı/kıl kalitesinde bozulma, büyüme geriliği.
• Korunma Yöntemleri: Düzenli dışkı muayenesi, uygun antelmintik ilaçlarla periyodik ilaçlama, otlatma rotasyonu, hijyenik barınma koşulları.

Dış Parazitler (Uyuz, Bit, Kene)

• Belirtileri: Şiddetli kaşıntı, tüy/yün dökülmesi, deride lezyonlar, kabuklanma, hayvanların kendilerini eşyalara sürtmesi. Keneler aynı zamanda farklı hastalıkların taşıyıcısı olabilir.
• Korunma Yöntemleri: Periyodik ilaçlama (daldırma, enjeksiyon, pour-on), barınakların dezenfeksiyonu, yeni gelen hayvanların kontrolü. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı hayvan hastalıkları ve zararlıları konusunda önemli bilgilere sahiptir.

Metabolik Hastalıklar

Gebelik Toksemisi (Ketoasidoz)

• Belirtileri: İştahsızlık, durgunluk, koordinasyon bozukluğu, titreme, koma ve ölüm. Genellikle gebeliğin son dönemlerinde, ikiz veya üçüz taşıyan zayıf ya da aşırı kilolu hayvanlarda görülür.
• Korunma Yöntemleri: Gebeliğin son 4-6 haftasında artan enerji ihtiyacını karşılayacak kaliteli ve dengeli beslenme, stresin azaltılması.

Genel Korunma Yöntemleri ve Önleyici Tedbirler

Koyun ve keçi hastalıklarıyla mücadelede en etkili yol, hastalığın ortaya çıkmasını engellemektir. Bu bağlamda, aşağıdaki genel önlemler büyük önem taşır:

• Biyogüvenlik: Yeni hayvan alımlarında karantina uygulaması, ziyaretçi ve araç giriş-çıkış kontrolü.
• Aşılama Programları: Bölgedeki risk faktörlerine ve mevzuata uygun düzenli aşılama.
• Beslenme: Hayvanların yaşına, fizyolojik durumuna ve verim düzeyine uygun, dengeli ve kaliteli rasyonlarla beslenme.
• Hijyen: Barınakların düzenli temizliği, dezenfeksiyonu, yeterli havalandırma ve kuru altlık sağlanması.
• Veteriner Hekim Kontrolü: Düzenli veteriner kontrolü, erken teşhis ve tedavi için kritik öneme sahiptir. Hastalık belirtisi gösteren hayvanların hemen izole edilmesi ve veteriner hekime danışılması.
• Stres Yönetimi: Ani iklim değişiklikleri, kalabalık barınaklar, yetersiz beslenme gibi stres faktörlerinden kaçınma.

Sonuç

Koyun ve keçi yetiştiriciliğinde başarı, büyük ölçüde sürü sağlığının korunmasına bağlıdır. Koyun ve keçi hastalıklarının belirtileri hakkında bilgi sahibi olmak ve proaktif korunma yöntemlerini uygulamak, sürünüzü güvende tutmanın ve ekonomik kayıpları en aza indirmenin anahtarıdır. Unutmayın, sağlıklı bir sürü, sağlıklı bir gelecek demektir. Her zaman yerel bir veteriner hekime danışarak sürünüze özel bir sağlık programı oluşturmanız, en doğru yaklaşım olacaktır.