Modern tıbbın sunduğu en önemli girişimsel yöntemlerden biri olan balon anjioplasti ve stent uygulamaları, özellikle damar tıkanıklıklarıyla seyreden periferik arter hastalığının tedavisinde kritik bir rol oynamaktadır. Bacak ve kol damarlarında oluşan daralmalar veya tıkanıklıklar, yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürebilirken, bu yenilikçi teknikler sayesinde hastalar eski sağlıklarına kavuşma şansı bulmaktadır. Bu makalede, iliak arter, femoropopliteal arter ve infrapopliteal arter bölgelerinde uygulanan balon anjioplasti ve stent yerleştirme işlemlerinin detaylarını, nasıl çalıştıklarını ve hangi durumlarda tercih edildiklerini kapsamlı bir şekilde inceleyeceğiz.

Periferik Arter Hastalığına Genel Bakış

Periferik Arter Hastalığı (PAH), genellikle bacaklarda olmak üzere, kalpten uzaklaşan atardamarların daralması veya tıkanması durumudur. Bu durum, dokulara yeterli kan ve oksijenin ulaşamamasına neden olarak ağrı, uyuşma, yürüme güçlüğü (klaudikasyon) ve ileri evrelerde yara iyileşmesinde gecikme veya doku kaybı gibi ciddi sorunlara yol açabilir. Genellikle ateroskleroz (damar sertliği) sonucu ortaya çıkar.

Balon Anjioplasti ve Stent Uygulamaları Neden Gerekli?

Damarlardaki plak birikimi zamanla damar lümenini daraltarak kan akışını engeller. Bu durum, özellikle bacaklarda yürüyüşle artan ağrıya, dinlenmekle geçen kramplara ve daha ileri evrelerde dinlenirken bile devam eden ağrıya neden olabilir. Ciddi tıkanıklıklar, doku nekrozu ve uzuv kaybı riskini beraberinde getirir. Balon anjioplasti, daralan damarı bir balon yardımıyla genişleterek kan akışını restore etmeyi amaçlar. Ancak bazı durumlarda, genişletilen damarın tekrar daralmasını (restenoz) önlemek için metalik bir kafes olan stent uygulamaları gereklidir.

Uygulama Alanları ve Özellikleri

İliak Arterlerde Balon Anjioplasti ve Stent

İliak arterler, karın aortundan ayrılan ve bacaklara kan taşıyan büyük damarlardır. Bu bölgedeki tıkanıklıklar genellikle kalça ve uylukta ağrıya neden olur. İliak arterler genellikle daha büyük çaplı ve daha düz seyirli oldukları için balon anjioplasti ve stent uygulamaları burada yüksek başarı oranlarına sahiptir. Genellikle ilkinin tıkanıklık derecesine ve uzunluğuna bağlı olarak primer stentleme tercih edilebilir.

Femoropopliteal Arterlerde Balon Anjioplasti ve Stent

Femoropopliteal arterler, uyluktan dize kadar uzanan ana atardamarlardır (yüzeyel femoral ve popliteal arterler). Bu bölgedeki tıkanıklıklar, özellikle yürüme sırasında baldır kaslarında ağrıya yol açar. Bu arterler daha hareketli bir bölgede yer aldıkları için stent seçimi ve uygulama tekniği büyük önem taşır. Yeni nesil ilaç kaplı balonlar (DCB) ve stentler, restenoz riskini azaltmada önemli ilerlemeler sağlamıştır. Anjiyoplasti genellikle bu bölgede tercih edilen ilk yöntemlerdendir.

İnfrapopliteal Arterlerde Balon Anjioplasti ve Stent

İnfrapopliteal arterler, diz altındaki küçük damarlardır (tibial ve peroneal arterler). Bu damarlardaki tıkanıklıklar genellikle ayak parmaklarında veya ayakta yaraların iyileşmemesi, şiddetli ağrı ve kangren riski ile kendini gösterir. Bu damarlar daha küçük ve daha karmaşık bir yapıya sahip oldukları için bu bölgedeki girişimsel işlemler daha zorlayıcı olabilir. Ancak uzuv kurtarma operasyonlarında hayati öneme sahiptirler. Bu bölgede genellikle daha küçük çaplı balonlar ve özel stentler kullanılır. Bazı durumlarda sadece balon anjioplasti yeterli olabilirken, uzun lezyonlarda veya tekrarlayan daralmalarda stent uygulamaları gündeme gelebilir.

İşlem Süreci ve Sonrası

Balon anjioplasti ve stent uygulamaları, genellikle lokal anestezi altında, kasık veya bilekten küçük bir kesi ile gerçekleştirilir. Bir kateter aracılığıyla daralmış bölgeye ulaşılarak balon şişirilir ve damar genişletilir. Gerekirse stent yerleştirilir. İşlem sonrası hastalar genellikle kısa bir süre hastanede gözlem altında tutulur ve birkaç gün içinde normal aktivitelerine dönebilirler. Kan sulandırıcı ilaçlar, genellikle işlem sonrası uzun süre kullanılmak üzere reçete edilir.

Avantajlar ve Potansiyel Riskler

Bu girişimsel yöntemlerin en büyük avantajı, açık cerrahiye göre daha az invaziv olmaları, daha kısa hastanede kalış süresi ve daha hızlı iyileşme sağlamalarıdır. Ancak her tıbbi işlemde olduğu gibi, balon anjioplasti ve stent uygulamalarının da potansiyel riskleri vardır. Bunlar arasında damar hasarı, kanama, enfeksiyon, stent trombozu (stentin pıhtılaşması) ve restenoz (damarın tekrar daralması) sayılabilir. Bu riskler, deneyimli bir ekip ve uygun hasta seçimiyle minimize edilebilir.

Sonuç

İliak, femoropopliteal ve infrapopliteal arterlerde balon anjioplasti ve stent uygulamaları, periferik arter hastalığı olan milyonlarca insan için umut veren, etkili tedavi yöntemleridir. Damar tıkanıklıklarının yol açtığı ağrıları dindirmek, yara iyileşmesini sağlamak ve en önemlisi uzuv kaybını önlemek adına bu yöntemler, modern vasküler cerrahinin ve girişimsel kardiyolojinin vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir. Ancak her hastanın durumu farklı olduğundan, en uygun tedavi yaklaşımının belirlenmesi için mutlaka uzman bir hekimle görüşmek gereklidir.