Hemoroid (Basur) Nedir?

Hemoroid (Basur) Nedir? Hemoroid Tedavisi Nasıl Olur? Belirtileri, Nedenleri ve Modern Çözüm Yolları

Hemoroid, halk arasında basur olarak da bilinen, anüs ve rektum bölgesindeki toplardamarların şişmesi ve iltihaplanması sonucu oluşan yaygın bir sağlık sorunudur. Her yaştan insanı etkileyebilen hemoroid, özellikle yetişkinlerde sık görülür ve yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilir. Neyse ki, hemoroidin belirtilerini hafifletmek ve tedavi etmek için birçok etkili yöntem bulunmaktadır. Bu makalede, hemoroidin ne olduğunu, belirtilerini, nedenlerini, türlerini ve modern tedavi yaklaşımlarını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Hemoroid, anüs ve rektumda bulunan damar yastıkçıklarının (vena yastıkçıkları) anormal derecede büyümesi ve şişmesi sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Bu damar yastıkçıkları, normalde dışkı kontrolüne yardımcı olan ve anüsün sıkıca kapanmasını sağlayan yapılardır. Ancak, çeşitli nedenlerle bu damarlar aşırı derecede genişleyip iltihaplandığında hemoroid oluşur.

Hemoroidler, bulundukları yere göre iki ana kategoriye ayrılır:

İç Hemoroidler: Rektumun içinde, anüsün yaklaşık 2-4 cm yukarısında yer alırlar. Genellikle ağrısızdırlar ve dışarıdan görünmezler. Ancak, dışkılama sırasında kanamaya neden olabilirler.
Dış Hemoroidler: Anüsün dış çevresinde, cilt altında oluşurlar. Daha fazla sinir ucu içerdiği için ağrılı olabilirler ve şişlik şeklinde ele gelebilirler. Tromboze (pıhtılaşmış) dış hemoroidler ise şiddetli ağrıya neden olabilir.

Hemoroid Belirtileri Nelerdir?

Hemoroidin belirtileri, türüne ve şiddetine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. En yaygın belirtiler şunlardır:

Kanama: Dışkılama sırasında parlak kırmızı renkte kan görülmesi, genellikle iç hemoroidlerin bir belirtisidir. Kanama, tuvalet kağıdında veya dışkı üzerinde olabilir.
Ağrı: Özellikle dış hemoroidlerde ve tromboze hemoroidlerde şiddetli ağrı ve rahatsızlık hissi. İç hemoroidler genellikle ağrısızdır, ancak prolapsus (dışarı sarkma) durumunda ağrıya neden olabilirler.
Kaşıntı: Anüs çevresinde kaşıntı ve tahriş. Bu durum, hemoroidlerin neden olduğu mukus salgısından kaynaklanabilir.
Şişlik: Anüs çevresinde ele gelen şişlik veya yumrular. Bu durum, dış hemoroidlerin veya prolabe olmuş iç hemoroidlerin bir belirtisi olabilir.
Dışkı Kaçırma (Fekal İnkontinans): İleri evre hemoroidlerde, anüsün tam olarak kapanamaması sonucu dışkı kaçırma yaşanabilir.
Dışkılama Sonrası Rahatlayamama Hissi: Dışkılama işleminden sonra bile tam olarak boşalamama hissi.
Ağrılı Dışkılama: Özellikle dış hemoroidlerde dışkılama sırasında ağrı.

Hemoroid belirtileri kişiden kişiye değişebilir ve bazı kişilerde birden fazla belirti bir arada görülebilir.

Hemoroid Neden Olur? Risk Faktörleri Nelerdir?

Hemoroidin kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, anüs ve rektum bölgesindeki damarlara aşırı basınç uygulanması sonucu oluştuğu düşünülmektedir. Bu basınca yol açabilecek çeşitli faktörler bulunmaktadır:

Kronik Kabızlık veya İshal: Sürekli olarak ıkınma veya sık dışkılama ihtiyacı, anüs ve rektumdaki damarlara baskı yaparak hemoroid riskini artırır.
Uzun Süre Tuvalette Oturmak: Uzun süre tuvalette oturmak, anüs bölgesindeki damarlara baskı yapabilir.
Ağır Kaldırmak: Ağır nesneleri düzenli olarak kaldırmak, karın içi basıncını artırarak hemoroid riskini yükseltebilir.
Obezite: Aşırı kilolu olmak, anüs ve rektum bölgesindeki damarlara ekstra basınç uygulayabilir.
Hamilelik: Hamilelik sırasında rahmin büyümesi, pelvik bölgedeki damarlara baskı yapabilir. Hormonal değişiklikler de damarları etkileyebilir.
Yaş: Yaşlandıkça, anüs ve rektumdaki dokular zayıflar ve esnekliğini kaybeder, bu da hemoroid riskini artırır.
Hareketsiz Yaşam Tarzı: Uzun süre oturmak veya ayakta kalmak, anüs bölgesindeki damarlarda kan birikmesine neden olabilir.
Liften Düşük Beslenme: Lifli gıdaların yetersiz tüketimi kabızlığa yol açabilir ve hemoroid riskini artırır.
Genetik Yatkınlık: Ailede hemoroid öyküsü olan kişilerde risk biraz daha yüksek olabilir.

Hemoroid Tanısı Nasıl Konulur?

Hemoroid tanısı genellikle fiziksel muayene ile konulur. Doktor, hastanın belirtilerini dinledikten sonra anüs ve rektum bölgesini dikkatlice inceler. Tanı için kullanılan bazı yöntemler şunlardır:

Gözle Muayene: Anüs çevresindeki şişlikler, kızarıklıklar veya prolabe olmuş hemoroidler gözle tespit edilebilir.
Rektal Muayene: Doktor, eldivenli ve kayganlaştırıcı sürülmüş parmağını anüse sokarak rektum içini ve anüs kanalını palpe eder. Bu muayene ile iç hemoroidler ve diğer olası sorunlar (tümörler vb.) değerlendirilebilir.
Anoskopi: Anüs kanalının ve alt rektumun içini görüntülemek için anoskop adı verilen kısa, ışıklı bir tüp kullanılır.
Sigmoidoskopi veya Kolonoskopi: Daha ileri incelemeler gerekirse, sigmoidoskopi (kalın bağırsağın alt kısmının incelenmesi) veya kolonoskopi (tüm kalın bağırsağın incelenmesi) yapılabilir. Bu yöntemler, kanamaya neden olabilecek diğer sorunları (polip, tümör vb.) dışlamak için özellikle önemlidir.

Tanı genellikle fiziksel muayene ile konulsa da, altta yatan başka bir sorun olup olmadığını anlamak için ileri tetkikler gerekebilir.

Hemoroid Tedavisi Nasıl Olur? Modern Yaklaşımlar

Hemoroid tedavisi, belirtilerin şiddetine ve türüne göre farklılık gösterir. Hafif vakalarda, yaşam tarzı değişiklikleri ve evde uygulanabilecek yöntemler yeterli olabilirken, ileri vakalarda tıbbi müdahale gerekebilir.

1. Yaşam Tarzı Değişiklikleri ve Evde Bakım:

Lifli Beslenme: Bol lifli gıdalar (meyve, sebze, tam tahıllar) tüketmek, dışkıyı yumuşatarak ıkınmayı azaltır ve hemoroid semptomlarını hafifletir.
Bol Sıvı Tüketimi: Günde en az 8-10 bardak su içmek, kabızlığı önlemeye yardımcı olur.
Uzun Süre Tuvalette Oturmaktan Kaçınmak: Tuvalette uzun süre oturmak veya kitap okumak gibi alışkanlıklardan vazgeçmek.
Düzenli Egzersiz: Düzenli egzersiz yapmak, bağırsak hareketlerini düzenler ve kilo kontrolüne yardımcı olur. Ancak, ağır kaldırmaktan kaçınmak önemlidir.
Sıcak Oturma Banyoları: Günde birkaç kez 10-15 dakika süreyle sıcak suya oturmak, ağrıyı ve şişliği azaltmaya yardımcı olabilir.
Hijyen: Anüs bölgesini nazikçe temizlemek, tahrişi önler. Parfümlü sabunlar veya sert tuvalet kağıdı kullanmaktan kaçının.
Ağrı Kesiciler: Reçetesiz satılan ağrı kesiciler (parasetamol, ibuprofen) ağrıyı hafifletebilir.
Topikal Kremler ve Merhemler: Hemoroid kremleri ve merhemleri (kortikosteroid içerenler veya içermeyenler) kaşıntıyı, ağrıyı ve şişliği azaltmaya yardımcı olabilir. Ancak, uzun süreli kortikosteroid kullanımı yan etkilere neden olabilir.

2. Minimal İnvaziv Prosedürler (Ofis Bazlı Tedaviler):

Bu prosedürler genellikle poliklinik ortamında, anestezi gerektirmeden veya lokal anestezi ile uygulanabilir.

Lastik Bant Ligasyonu: İç hemoroidlerin tabanına küçük bir lastik bant yerleştirilerek kan akışı kesilir ve hemoroid birkaç gün içinde düşer. En sık kullanılan yöntemlerden biridir.
Skleroterapi (İlaç Enjeksiyonu): Hemoroidin içine özel bir ilaç enjekte edilerek damarların büzüşmesi ve küçülmesi sağlanır.
Koagülasyon (Lazer veya İnfraruj): Lazer veya infraruj ışınları kullanılarak hemoroid dokusu yakılır ve küçültülür.

3. Cerrahi Tedavi:

İleri evre hemoroidlerde veya diğer tedavilere yanıt vermeyen vakalarda cerrahi tedavi gerekebilir.

Hemoroidotomi: Hemoroidlerin cerrahi olarak çıkarılması işlemidir. Ağrılı ve büyük hemoroidler için etkili bir yöntemdir. Farklı cerrahi teknikler (konvansiyonel, stapler hemoroidopeksi) uygulanabilir.
Tromboze Hemoroidektomi: Tromboze olmuş (pıhtılaşmış) dış hemoroidlerde, pıhtının ve hemoroidin cerrahi olarak çıkarılması ağrıyı hızla giderebilir.

Cerrahi tedavi, minimal invaziv prosedürlere göre daha invazivdir ve iyileşme süreci daha uzun olabilir. Ancak, ileri vakalarda kalıcı çözüm sağlayabilir.

Hemoroidden Korunma Yolları Nelerdir?

Hemoroid riskini azaltmak için alınabilecek bazı önlemler vardır:

Lifli Beslenmeye Özen Göstermek: Diyetinize bol miktarda meyve, sebze ve tam tahıllar ekleyin.
Yeterli Sıvı Tüketmek: Günde en az 8-10 bardak su için.
Düzenli Egzersiz Yapmak: Aktif bir yaşam tarzı benimseyin.
Uzun Süre Oturmaktan veya Ayakta Kalmaktan Kaçınmak: Özellikle işiniz gereği uzun süre oturmanız veya ayakta kalmanız gerekiyorsa, düzenli aralarla hareket edin.
Sağlıklı Kilo Korumak: Aşırı kilolardan kaçının.
Tuvalet Alışkanlıklarına Dikkat Etmek: Ikınmaktan kaçının ve tuvalette uzun süre oturmayın. Dışkılama isteği geldiğinde ertelemeyin.

Hemoroid ve Gebelik

Hamilelik, hemoroid riskini artıran bir faktördür. Hamilelik sırasında rahmin büyümesi ve hormonal değişiklikler, pelvik bölgedeki damarlara baskı yaparak hemoroid oluşumuna neden olabilir. Hamilelikte hemoroid tedavisi genellikle semptomları hafifletmeye yöneliktir (yaşam tarzı değişiklikleri, topikal kremler). Doğumdan sonra genellikle kendiliğinden düzelir. Ancak, şiddetli durumlarda doktor kontrolünde tedavi gerekebilir.

Hemoroid ve Kanser İlişkisi

Hemoroidler kansere dönüşmezler. Ancak, hemoroid belirtileri ile rektum veya anüs kanserinin belirtileri benzer olabilir (örneğin kanama). Bu nedenle, özellikle 50 yaşın üzerindeki kişilerde rektal kanama gibi belirtiler varsa, altta yatan ciddi bir sorunun olmadığından emin olmak için doktora başvurmak önemlidir. Doktor, gerekli gördüğünde kolonoskopi gibi ileri tetkikler yaparak kanser riskini dışlayabilir.

Sonuç

Hemoroid, yaygın bir sağlık sorunudur ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Ancak, doğru teşhis ve tedavi yöntemleriyle hemoroidin belirtileri kontrol altına alınabilir ve hastaların rahat bir yaşam sürmeleri sağlanabilir. Hafif vakalarda yaşam tarzı değişiklikleri ve evde bakım yeterli olabilirken, ileri vakalarda minimal invaziv prosedürler veya cerrahi tedavi gerekebilir. Hemoroid riskini azaltmak için lifli beslenmeye özen göstermek, yeterli sıvı tüketmek ve düzenli egzersiz yapmak önemlidir. Hemoroid belirtileri yaşayan kişilerin bir doktora başvurarak uygun tedavi planını oluşturması önemlidir. Unutmayın, erken teşhis ve tedavi ile hemoroidin etkileri en aza indirilebilir.