Bağırsak hareketleri sırasında yaşanan zorlanma veya uzun süreli oturma gibi nedenlerle ortaya çıkabilen hemoroid, halk arasında basur olarak da bilinen yaygın bir sağlık sorunudur. Toplumun önemli bir kesimini etkileyen bu durum, yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürebilir. Makalemizde, hemoroidin nedenlerini, iç basur ve dış basur olarak ayrılan tiplerinin belirtilerini, doğru tanı koyma süreçlerini ve modern tıp tarafından sunulan güncel tedavi yöntemlerini detaylı bir şekilde ele alacağız. Bu bilgiler ışığında, basurla başa çıkma ve korunma yollarına dair kapsamlı bir rehber sunmayı hedefliyoruz.

Hemoroid (Basur) Nedir?

Hemoroid, anüs çevresinde bulunan damar yastıkçıklarının çeşitli nedenlerle şişmesi, iltihaplanması veya sarkması durumudur. Bu damarlar normalde dışkılama sırasında anüsün kapanmasına yardımcı olan yapılar olsa da, üzerlerindeki basıncın artmasıyla genişleyip sorunlara yol açabilirler. Hemoroidler, oluştukları yere göre iç ve dış hemoroid olmak üzere iki ana kategoriye ayrılır.

Hemoroid Nedenleri Nelerdir?

Hemoroid oluşumuna zemin hazırlayan birçok faktör bulunmaktadır. Bu faktörlerin başında, bağırsak hareketleri sırasında aşırı ıkınma gelir. Kabızlık veya ishal gibi sindirim sistemi problemleri de bu ıkınmayı tetikleyebilir. Diğer yaygın nedenler şunlardır:

• Kronik Kabızlık veya İshal: Uzun süreli ve tekrarlayan sindirim problemleri, anüs bölgesindeki damarlar üzerinde baskı oluşturur.
• Hamilelik: Gebelik sırasında büyüyen rahim, pelvik bölgedeki damarlar üzerindeki baskıyı artırır. Ayrıca gebelik hormonları damar duvarlarını gevşetebilir.
• Obezite: Aşırı kilo, karın içi basıncı artırarak hemoroid riskini yükseltir.
• Uzun Süre Oturma veya Ayakta Kalma: Özellikle tuvalette uzun süre oturmak veya mesleki nedenlerle uzun süre ayakta durmak, anal bölgedeki damarların kan akışını etkileyebilir.
• Liften Fakir Beslenme: Yeterince lif tüketmemek kabızlığa yol açarak hemoroid riskini artırır.
• Yaşlanma: Yaşla birlikte anal bölgedeki dokuların elastikiyeti azalır ve damarların destekleyici bağ dokuları zayıflar.
• Ağırlık Kaldırma: Sürekli ağır kaldırma, karın içi basıncını artırarak hemoroide neden olabilir.

Hemoroid Belirtileri: İç ve Dış Basur Arasındaki Farklar

Hemoroidin belirtileri, iç veya dış hemoroid olmasına göre farklılık gösterebilir. Ancak bazı belirtiler her iki türde de ortak olarak görülebilir.

İç Hemoroid Belirtileri

Anüsün içinde, rektumun alt kısmında yer alan iç hemoroidler, genellikle ağrıya neden olmazlar çünkü bu bölgede ağrıya duyarlı sinir uçları azdır. En yaygın belirtisi dışkılama sırasında veya sonrasında parlak kırmızı renkte kanamadır. Diğer belirtiler şunlardır:

• Ağrısız Kanama: Dışkı üzerinde, tuvalet kağıdında veya klozet içinde görülebilen parlak kırmızı renkte kan. Bu durum, anüs içinde tahriş olmuş damarların kanamasıyla ilişkilidir.
• Makat Çıkışı: Bazı durumlarda iç hemoroidler anüsten dışarı sarkabilir (prolapsus). Bu durum genellikle dışkılama sırasında ortaya çıkar ve kendiliğinden içeri girebilir veya elle itilerek yerine oturtulması gerekebilir.
• Kaşıntı veya Tahriş: Sarkma nedeniyle mukusun dışarı sızması, makat çevresinde kaşıntı ve tahrişe neden olabilir.

İç hemoroidler dört dereceye ayrılır:

• 1. Derece: Kanama yapar, dışarı sarkmaz.
• 2. Derece: Dışkılama sırasında dışarı sarkar, kendiliğinden içeri girer.
• 3. Derece: Dışkılama sırasında dışarı sarkar, elle içeri itilmesi gerekir.
• 4. Derece: Sürekli dışarıdadır ve elle içeri itilemez.

Dış Hemoroid Belirtileri

Anüsün dış kısmında, cildin altında oluşan dış hemoroidler, ağrıya duyarlı sinir uçlarının bulunduğu bir bölgede yer aldıkları için genellikle daha ağrılıdır. Belirtileri şunlardır:

• Ağrı veya Rahatsızlık: Otururken, yürürken veya dışkılama sırasında hissedilen ağrı.
• Şişlik ve Yumru: Anüs çevresinde bir veya birden fazla yumuşak veya sert yumru hissedilebilir. Bu yumrular, iltihaplanma veya tromboz (pıhtılaşma) durumunda daha belirginleşir.
• Kaşıntı ve Tahriş: Şişlik ve iltihaplanma nedeniyle makat çevresinde kaşıntı ve tahriş yaygın olarak görülür.
• Kanama: Tromboze dış hemoroid patlarsa veya tahriş olursa kanama görülebilir, ancak iç hemoroid kadar sık değildir.
• Tromboze Hemoroid: Dış hemoroidin içinde kan pıhtısı oluştuğunda meydana gelir. Şiddetli ağrı, sert bir yumru ve morumsu bir renk değişikliği ile karakterizedir. Acil tıbbi müdahale gerektirebilir.

Hemoroidin Ortak Belirtileri ve Şiddeti

Her iki tip hemoroidde de ortak görülebilecek belirtiler arasında makatta dolgunluk hissi, dışkılama sonrası tam boşalamama hissi ve bazen akıntı sayılabilir. Belirtilerin şiddeti kişiden kişiye değişir; hafif rahatsızlıktan günlük yaşamı olumsuz etkileyen şiddetli ağrı ve kanamaya kadar geniş bir yelpazede seyredebilir.

Hemoroid Tanısı Nasıl Konulur?

Hemoroid belirtileri fark edildiğinde bir doktora başvurmak önemlidir. Kendi kendine teşhis veya tedavi girişimleri altta yatan daha ciddi bir durumu (örneğin kolon kanseri) gözden kaçırmanıza neden olabilir. Tanı süreci genellikle aşağıdaki adımları içerir:

• Fizik Muayene: Doktor, hastanın şikayetlerini dinledikten sonra makat bölgesini görsel olarak inceleyerek dış hemoroidleri veya sarkmış iç hemoroidleri kontrol eder.
• Dijital Rektal Muayene (DRM): Doktor, eldivenli ve kayganlaştırıcılı parmağıyla rektumu kontrol ederek içerideki anormallikleri, tümörleri veya iç hemoroidleri hissedebilir.
• Anoskopi/Rektoskopi/Sigmoidoskopi: İç hemoroidleri daha net görebilmek için ucunda ışık ve kamera bulunan ince bir cihaz (anoskop, rektoskop veya sigmoidoskop) kullanılabilir. Bu yöntemler, iç hemoroidlerin derecesini belirlemede ve diğer rektal problemlerden ayırt etmede yardımcı olur.
• Kolonoskopi: Daha ileri yaş veya diğer risk faktörleri olan hastalarda, hemoroid semptomlarının başka bir ciddi bağırsak hastalığından kaynaklanıp kaynaklanmadığını anlamak için kolonoskopi önerilebilir. Kolonoskopi hakkında daha fazla bilgi için Wikipedia'yı ziyaret edebilirsiniz.

Güncel Hemoroid Tedavi Yöntemleri

Hemoroid tedavisi, belirtilerin şiddetine, hemoroidin tipine ve derecesine göre kişiselleştirilir. Tedavi seçenekleri, yaşam tarzı değişikliklerinden cerrahi müdahalelere kadar geniş bir yelpazeyi kapsar.

Evde Uygulanabilecek Yöntemler ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Hafif seyreden hemoroid vakalarında veya cerrahi öncesi destekleyici olarak uygulanan yöntemlerdir:

• Lifli Beslenme: Diyetinize daha fazla meyve, sebze ve tam tahıl ekleyerek dışkıyı yumuşatın ve kabızlığı önleyin. Günde en az 25-30 gram lif tüketilmesi önerilir.
• Bol Su Tüketimi: Yeterli sıvı alımı, dışkının yumuşak kalmasına yardımcı olur.
• Düzenli Egzersiz: Fiziksel aktivite bağırsak hareketlerini düzenler ve kabızlığı azaltır.
• Tuvalet Alışkanlıkları: Dışkılama ihtiyacını ertelemeyin ve tuvalette uzun süre oturmaktan veya aşırı ıkınmaktan kaçının.
• Sıcak Oturma Banyoları (Sitz Bath): Ilık su dolu bir leğene oturmak, makat bölgesindeki ağrı ve kaşıntıyı hafifletebilir.
• Buz Kompresi: Şişliği ve ağrıyı azaltmak için buz paketi uygulaması yapılabilir.

İlaç Tedavisi

Eczanelerde reçetesiz veya doktor kontrolünde temin edilebilecek bazı ilaçlar semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir:

• Kremler ve Merhemler: Hidrokortizon içeren kremler kaşıntı ve iltihabı azaltabilir. Lidokain gibi lokal anestezikler ağrıyı dindirebilir.
• Fitiller: İç hemoroidler için kullanılan fitiller, makat içinde eriyerek etki eder.
• Ağrı Kesiciler: Parasetamol veya ibuprofen gibi reçetesiz ağrı kesiciler ağrıyı kontrol altına almaya yardımcı olabilir.
• Lif Takviyeleri: Doktorun önerisiyle psyllium gibi lif takviyeleri kullanılabilir.

Minimal İnvaziv Girişimsel Tedaviler

Daha ileri derecedeki hemoroidler için, cerrahiye gerek kalmadan uygulanabilen çeşitli ofis tabanlı veya kısa süreli hastane prosedürleri bulunmaktadır:

• Bant Ligasyonu (Lastik Bant Uygulaması): İç hemoroidin tabanına küçük bir lastik bant takılarak kan akışı kesilir. Hemoroid birkaç gün içinde kuruyarak düşer. Bu yöntem, Sağlık Bakanlığı tarafından da sıkça vurgulanan, başarı oranı yüksek ve yaygın bir tedavidir.
• Skleroterapi: Hemoroide kimyasal bir çözelti enjekte edilerek küçülmesi ve sertleşmesi sağlanır.
• Kızılötesi Fotokoagülasyon: Kızılötesi ışık kullanılarak hemoroid dokusu pıhtılaştırılır ve küçültülür.
• Elektrokoagülasyon: Elektrik akımı kullanılarak hemoroid dokusu yakılır.

Cerrahi Tedavi

Diğer tedavi yöntemlerine yanıt vermeyen veya çok büyük, sarkmış hemoroidler için cerrahi müdahale gerekebilir. En yaygın cerrahi yöntemler şunlardır:

• Hemoroid Yırtılması (Hemoroid Ameliyatı - Hemoroidektomi): En etkili cerrahi yöntemdir. Aşırı doku kesilerek çıkarılır. Genellikle 3. ve 4. derece hemoroidler için uygulanır.
• Zımba Hemoroidektomi (Stapler Hemoroidektomi): Hemoroid dokusunun yukarı çekilerek zımba ile sabitlenmesi işlemidir. Daha az ağrılı olabilir ancak nüks riski yüksektir.
• Lazer Hemoroidoplasti (LHP): Lazer enerjisi kullanılarak hemoroid dokusunun büzüştürülmesi ve küçültülmesi işlemidir.

Hemoroidden Korunma Yolları

Hemoroidin önlenmesi, büyük ölçüde yaşam tarzı değişikliklerine ve iyi bağırsak alışkanlıklarına dayanır:

• Yeterli lif ve sıvı tüketimi.
• Düzenli egzersiz yapmak.
• Tuvalette uzun süre oturmaktan ve ıkınmaktan kaçınmak.
• Kilo kontrolü sağlamak.
• Ağır kaldırmaktan mümkün olduğunca kaçınmak.

Sonuç

Hemoroid (basur), doğru tanı ve etkili tedavi yöntemleriyle yönetilebilen yaygın bir sağlık sorunudur. İç veya dış basur belirtileri fark edildiğinde, erken teşhis ve uygun tedavi planı için mutlaka bir uzmana başvurmak büyük önem taşır. Yaşam tarzı değişiklikleri, ilaç tedavileri ve gerektiğinde minimal invaziv veya cerrahi müdahalelerle hemoroidin neden olduğu rahatsızlıklar giderilebilir ve yaşam kalitesi önemli ölçüde artırılabilir. Unutmayın, sağlıklı bir yaşam tarzı ve düzenli doktor kontrolleri, hemoroidin önlenmesi ve başarılı bir şekilde tedavi edilmesinde anahtar rol oynamaktadır.