Göz sağlığımız, yaşam kalitemizi doğrudan etkileyen en önemli unsurlardan biridir. Ancak ne yazık ki bazı göz hastalıkları, başlangıçta belirgin semptomlar göstermediği için fark edilmesi zor olabilir. İşte bu noktada, “sessiz görme hırsızı” olarak bilinen Glokom (Göz Tansiyonu), erken teşhisin hayati önem taşıdığı bir rahatsızlık olarak karşımıza çıkar. Glokom, tedavi edilmediği takdirde kalıcı görme kaybına yol açabilen ciddi bir göz hastalığıdır ve genellikle yüksek göz içi basıncı ile ilişkilidir. Bu basıncın doğru bir şekilde ölçülmesi, hastalığın tanısında ve takibinde kritik rol oynar. Peki, Glokom muayenesi sırasında uygulanan ve göz içi basıncını belirleyen temel yöntem olan tonometri nedir ve neden bu kadar önemlidir?

Glokom ve Göz İçi Basıncının Önemi

Gözümüzün içinde, gözün beslenmesini sağlayan ve sürekli üretilip boşaltılan bir sıvı (aköz hümör) bulunur. Bu sıvının üretimi ve boşaltımı arasındaki denge bozulduğunda, göz içinde biriken sıvı basıncı artırır. Bu duruma göz içi basıncı (GİB) yüksekliği denir. Yüksek göz içi basıncı, gözün arkasındaki görme sinirine (optik sinir) zarar vererek sinir liflerinin ölümüne ve zamanla kalıcı görme kaybına neden olabilir. İşte bu hasar süreci, glokom olarak adlandırılır. Glokomun sinsi ilerleyişi nedeniyle, düzenli göz muayeneleri ve özellikle göz içi basıncı ölçümü, hastalığın erken evrelerde tespit edilmesi ve görme kaybı oluşmadan önce tedaviye başlanması için vazgeçilmezdir.

Tonometri Nedir ve Neden Yapılır?

Tonometri, göz içi basıncını (GİB) ölçmek için kullanılan tıbbi bir yöntemdir. Basitçe ifade etmek gerekirse, gözünüzün ne kadar sıkı olduğunu belirleyen bir testtir. Bu ölçüm, glokom tanısı için birincil tarama ve takip aracıdır. Göz doktorunuz, göz içi basıncınızın normal sınırlar içinde olup olmadığını anlamak ve glokom riskinizi değerlendirmek amacıyla tonometri testini rutin bir şekilde uygular.

Göz İçi Basıncı (GİB) Neden Önemli?

Göz içi basıncı, gözün şeklini koruması ve içindeki hassas yapıların düzgün çalışması için gereklidir. Ancak normalin üzerindeki basınçlar, optik sinire baskı yaparak sinir hücrelerinin hasar görmesine yol açar. Bu hasar, kör noktaların oluşmasına ve tedavi edilmezse tünel görüşü ve sonunda tam görme kaybına neden olabilir.

Glokom İlişkisi

Yüksek GİB, glokomun en önemli risk faktörüdür. Her ne kadar normal GİB değerlerine sahip kişilerde de glokom görülebilse de (normal basınçlı glokom), çoğu glokom vakası yüksek göz içi basıncı ile doğrudan ilişkilidir. Bu nedenle, düzenli tonometri ölçümleri, glokomun erken teşhisi ve ilerlemesinin durdurulması için kritik bir adımdır.

Tonometri Çeşitleri Nelerdir?

Göz içi basıncını ölçmek için farklı tonometri yöntemleri mevcuttur. Her bir yöntemin kendine özgü avantajları ve uygulama şekilleri vardır:

Altın Standart: Goldmann Applanasyon Tonometrisi

Günümüzde en yaygın ve güvenilir yöntem olarak kabul edilen Goldmann applanasyon tonometrisi, göz yüzeyine hafifçe dokunan bir prob aracılığıyla göz içi basıncını ölçer. Bu testten önce gözünüze uyuşturucu ve sarı bir boya damlatılır. Doktor, bir biyomikroskop (yarık lamba) kullanarak probun korneayı düzleştirmek için uyguladığı kuvveti ölçer ve bu değeri milimetre cıva (mmHg) cinsinden göz içi basıncı olarak kaydeder.

Temassız (Hava Püskürtmeli) Tonometri

Non-kontakt tonometri (NCT) olarak da bilinen bu yöntemde, gözünüze doğrudan temas etmeden bir hava püskürtmesi gönderilerek korneanın düzleşmesi sağlanır ve bu düzleşme süresine göre basınç hesaplanır. Bu yöntem genellikle rutin taramalarda ve Goldmann tonometrisine hazırlık olarak kullanılır. Göz damlası gerektirmediği için daha konforludur ancak bazı durumlarda Goldmann kadar hassas olmayabilir.

Diğer Tonometri Yöntemleri

• El Tonometreleri (örn. Tono-Pen, iCare): Taşınabilir cihazlardır ve yatağa bağımlı hastalar veya çocuklarda kullanılabilir. Daha hızlı ve kolay bir ölçüm imkanı sunar. Özellikle iCare tonometre, çok hafif ve küçük bir probun göze temasıyla ölçüm yapar ve uyuşturucu damla gerektirmez.
• Pascal Dinamik Kontur Tonometrisi: Korneanın şeklinden daha az etkilenen, yeni nesil bir ölçüm yöntemidir.

Tonometri Nasıl Yapılır? Muayene Süreci

Tonometri muayenesi genellikle hızlı ve ağrısızdır. Süreç, kullanılan yönteme göre değişiklik gösterse de genel adımlar şunlardır:

1. Hazırlık: Goldmann applanasyon tonometrisi için gözünüze lokal anestezik (uyuşturucu) bir damla ve genellikle florosein adı verilen sarı bir boya damlatılır. Bu, test sırasında rahatsızlık hissetmemenizi ve ölçümün daha net yapılmasını sağlar. Temassız tonometride damlaya gerek yoktur.
2. Pozisyon Alma: Çenenizi bir çenelik üzerine, alnınızı ise bir alınlık üzerine dayamanız istenir.
3. Ölçüm: Doktorunuz veya sağlık görevlisi, seçilen tonometri cihazını kullanarak gözünüzün yüzeyine temassız (hava püskürtmeli) veya hafif temaslı (Goldmann veya iCare) bir şekilde ölçüm yapar. Bu işlem sırasında gözünüzü sabit tutmanız önemlidir.
4. Sonuç: Cihaz, göz içi basıncınızı milimetre cıva (mmHg) cinsinden gösterir ve doktorunuz bu değeri değerlendirir.

Normal Göz İçi Basıncı Değerleri ve Anlamı

Genel olarak, yetişkinlerde normal göz içi basıncı değerleri 10 ile 21 mmHg arasında kabul edilir. Ancak bu değerler, kişiden kişiye, günün saatine ve hatta ölçümün yapıldığı cihaza göre küçük farklılıklar gösterebilir. GİB değerinin 21 mmHg'nin üzerinde olması, göz hipertansiyonu olarak adlandırılır ve glokom riski taşıdığınız anlamına gelebilir. Ancak sadece yüksek GİB, glokom tanısı koymak için yeterli değildir. Doktorunuz, optik sinirinizin durumunu, kornea kalınlığınızı ve görme alanınızı da değerlendirerek kapsamlı bir teşhis koyacaktır.

Kimler Düzenli Tonometri Yaptırmalı?

Herkesin belirli aralıklarla göz muayenesi olması önemlidir, ancak bazı gruplar için tonometri ölçümü daha da kritik hale gelir:

• 40 Yaş Üstü Bireyler: Glokom riski yaşla birlikte artar.
• Ailede Glokom Öyküsü Olanlar: Genetik yatkınlık önemli bir risk faktörüdür.
• Diyabet Hastaları: Diyabet, glokom riskini artırabilir.
• Yüksek Tansiyon Hastaları: Sistemik hipertansiyon ile göz içi basıncı arasında bir ilişki olabilir.
• Uzağı Göremeyenler (Miyopi): Yüksek miyopi glokom riskini artırabilir.
• Uzun Süre Kortizon Kullanmış Kişiler: Kortizon kullanımı GİB'i yükseltebilir.
• Göz Travması Geçirmiş veya Göz Cerrahisi Olmuş Kişiler: Geçmişteki göz rahatsızlıkları riski artırabilir.

Türkiye Oftalmoloji Derneği'nin Glokom Bilgilendirme Sayfası gibi güvenilir kaynaklardan da bu konuda daha fazla bilgi edinebilirsiniz.

Göz Sağlığında Tonometrinin Vazgeçilmez Yeri

Glokom, erken teşhis edilmediğinde geri döndürülemez görme kaybına neden olan sinsi bir hastalıktır. Bu nedenle, göz içi basıncı ölçümü, yani tonometri, glokomun tanısında ve takibinde adeta bir kalkan görevi görür. Düzenli Glokom muayenesi ve bu kapsamda yapılan tonometri testi, göz sağlığınızı korumanın ve olası görme kayıplarının önüne geçmenin en etkili yollarından biridir. Unutmayın, gözleriniz sizin için dünyayı aydınlatır; onlara iyi bakmak sizin elinizde. Belirtilen risk faktörlerinden birine sahip olmasanız bile, göz sağlığınız için düzenli kontrollerinizi aksatmayın.